De "Schouw"

Gijs van Brummelen

Soest is altijd rijk geweest aan logementen en cafe's. Al in de vorige eeuw (1882) telde Soest omgerekend per 135 inwoners of per 27 gezinnen één lokaliteit waar sterke drank werd verkocht. Voor een borreltje en wat gezelligheid ging men in het verleden naar het café. Het thuisdrinken zoals nu werd niet gedaan. Wellicht heeft de televisie bijgedragen aan het borreltje thuis bij de buis met als gevolg dat er te weinig klandizie voor de waard overbleef. We zien dan ook vanaf de jaren 1965 het aantal café's en kroegen in Soest drastisch verminderen en volkomen uit het beeld verdwijnen. Je vraagt je in deze tijd wel eens af, waar hebben al die cafe's in Soest gestaan. Alleen al aan het kleine stukje Birkstraat van lunchroom "Broodje van Broodje" tot aan de verkeerslichten Vondellaan waren voor de oorlog en nadien drie cafe's gevestigd waar men bier en een sterke borrel kon nuttigen en een spelletje biljart kon spelen. Deze keer hebben we gegevens verzameld over logement café "De Schouw".
Voorheen stond het bekend als café "Du Passage". Het stond in het midden van de Birkstraat naast wat nu het "Vleescentrum" is.
De eerste eigenaar was Gijs Middelman. Hij had een paard en wagen en was van beroep sleper, vrachtrijder en koetsier.
Dat waren bijbaantjes want alleen van het café kon je in die tijd niet leven, de vrouw runde zo'n beetje het café. Oorspronkelijk was Middelman op een andere plek aan de Birkstaat met een café begonnen, in een huisje waar nu de boerderij van het Paardenkamp staat.
Toen Jonkheer Roëll rond de mobilisatietijd 1914-1918 op het terrein van het paardenkamp een boerderij liet bouwen moet dit café zijn afgebroken en is Middelman opnieuw een café logement begonnen in een groter pand. Het was vermoedelijk een al bestaand café met een stalling en een kleine speeltuin en droeg de naam "Du Passage" .
Nico Kortekaas, de melkman van de Birkstraat, kwam er als kind wel eens, want zijn ouders waren kennissen van cafébaas Middelman. Kortekaas vond het maar een ongezellig café. Hoge plafonds en kale houten planken op de vloer. Er stond in het begin ook geen biljart in. De bezoekers van het café in die jaren waren voornamelijk handelsmensen en mensen op doorreis door Soest. Het pand was groot en had boven zes kamers. Men kon er overnachten.
Voor het pand was een eenvoudig terras met een paar tafeltjes en stoelen. Coby Kramer herinnert zich dat de jongens wel eens lege kogelflesjes van de tafeltjes pikten. Ze gooiden die flesjes dan stuk en hielden er dan een mooie knikker aan over.
Gijs Middelman heeft het café even voor de oorlog overgedaan aan de heer J.P.van Seist uit Amsterdam, een echte horecaman. Hij heeft er een bescheiden uitspanning van gemaakt en het café uitgebreid met eenvoudig restaurant en ook de hotelaccomodatie wat gemoderniseerd. Er kwam een ander buitenterras en binnen een nieuw biljart. Het geheel kreeg ook een nieuwe naam. Van dat moment af ging café "Du Passage" verder onder de naam Hotel Café Restaurant "De Schouw".

Café "Du Passage", later Hotel Café "De Schouw" en tenslotte Hotel Café "De Birkt".

De oudere generatie in Soest weten nog dat "De Schouw" in de laatste oorlogsjaren gevorderd is geweest door Duitse soldaten. Vlak na de oorlog toen nog maar weinig mensen een televisie bezaten kon men in een hoekje van "De Schouw" voor twee kwartjes 's avonds naar de zwart/wit programma's kijken.
In 1948 werd café "De Schouw" overgenomen door de heer La Grouw. Mevrouw La Grouw (95 jaar) herinnert zich die tijd nog wel. Er kwam nieuw leven in de brouwerij . Er werd een biljartclub opgericht en ook een bridgeclub vond hier onderdak. Tevens kon men er terecht voor een bruiloft of feestjes. Achter "De Schouw" lag een groot stuk land. Circus Muller zette hier eens hun tent op. Een drukte van belang. In 1949 werd voetbalclub VVZ opgericht en zij kregen het terrein achter "De Schouw" als voetbalveld toegewezen. Er waren in het begin geen kleedhokjes maar de voetballers verkleedden zich in het achterhuis van "De Schouw". Toen de huizen aan de Staringlaan werden gebouwd (1959) werd er een strook land van het veld afgenomen waardoor het niet meer de goede maten had van een echt voetbalveld. Voetbalvereniging VVZ is toen naar de Ferdinand Huycklaan verhuisd. Nu speelt K.V. Eemland er korfbal.
Aan de zijmuur van "De Schouw" hingen twee rijen automaten. Hier kon men een croquetje uit de muur halen. Mevrouw La Grouw was er erg druk mee. Zij bemoeide zich hoofdzakelijk met de keuken.
Je kon er een uitsmijter nuttigen maar ook wel uitgebreider eten. Mevrouw La Grouw herinnert zich een vertegenwoordiger die s ' avonds na negen uur nog wat wilde eten. De heer La Grouw vertelde beleefd dat de keuken al was gesloten, maar wat wilde meneer dan? Hij wilde nog een blinde vink en kreeg blinde vink. Het werd een trouwe klant en van dat moment zijn ze onder elkaar die man altijd "meneer blinde vink" blijven noemen.
In 1951 wordt logement "De Schouw" gebruikt voor het onderbrengen van repatrianten uit Nederlands Indië. Nederland raakte haar kolonie kwijt. Het KNIL, Koninklijk Nederlands Indisch Leger werd opgeheven en een van de problemen daarbij was de opvang in Nederland van 12000 Ambonese militairen. Zij waren in de strijd altijd solidair geweest met Nederland en zij wilde zich nu "tijdelijk" hier vestigen. Zo'n ruim dertig Ambonezen werden ondergebracht in "De Schouw", voornamelijk onderofficieren, voor de prijs van vier-en-eenhalve gulden per dag per persoon, jong en oud doorelkaar genomen. Het was voor die tijd opmerkelijk om de Indische mensen in originele kledij, in sarongs over de Birkstraat te zien lopen. Achter "De Schouw" werden snel wat bijgebouwtjes voor bewoning geschikt gemaakt. Een andere opvang in Soest was het Witte Huis waar toen ook in korte tijd veel kleine tuinhuisjes werden bijgebouwd. Tweemaal per week werd er in de keuken honderd procent Indisch gekookt. Er was een oudere Indische dame die mevrouw La Grouw hielp bij het koken. Het heeft een paar jaar geduurd voor deze gezinnen een vaste woning hadden gevonden.
In 1958 heeft de heer La Grouw café "De Schouw" wegens zwakke gezondheid van de hand moeten doen. Hij en zijn vrouw konden de drukte niet meer aan. Het nieuwe ziekenhuis "De Lichtenberg" in Amersfoort werd gebouwd en toen het klaar was heeft La Grouw de kiosk in de hal kunnen pachten.
Bij de overname in 1958 was het de heer La Grouw al bekend dat café "De Schouw" eens zou moeten verdwijnen. Het gebouw en terras stond nog al dicht aan de weg, over de rooilijn.
Het zou moeten verdwijnen voor uitbreiding van de Birkstraat met een fietspad en trottoir.
Na 1958 is de "De Schouw" in andere handen overgegaan. De nieuwe eigenaar heeft het café nog omgedoopt tot Hotel Café Restaurant "De Birkt", maar het heeft geen echte gloriejaren meer gekend. Later kwamen pand en de kavel grond in handen van de gemeente. Het heeft een half jaar leeggestaan met een hek er om. In 1969 is het hele pand afgebroken om plaats te maken voor een dubbel huis.
Zo raakte langzaam maar zeker weer een hotel, café, restaurant in Soest in totale vergetelheid en weet bijna niemand meer dat er ooit een café "De Schouw" aan de Birkstraat heeft bestaan.