Het klooster van de H. Brigitta in Vadstena (Zweden)

Mia Kraal

In het herfstnummer van '93 van "van Zoys tot Soest" stond een artikel over het Brigittenklooster Mariënburg van de hand van ds. J.J. Bos. Erg interessant, zoals al zijn geschriften, omdat hij veel wetenswaardigheden van en over Soest en omstreken heeft opgetekend en zodoende voor het nageslacht heeft bewaard, die anders ongetwijfeld verloren zouden zijn gegaan.
Dat ik inhaak op bovengenoemd artikel komt omdat mijn zus en ik in de zomer van '88 in het mooie en oude stadje Vadstena aan het Vättern (een meer) waren.
Vadstena heeft een grote rol gespeeld in het leven van Brigitte, of zoals de Zweden haar noemden Brigitta.
Op onze dag van aankomst, een zondag, gingen we het stadje een beetje verkennen en kwamen bij een kerk, waar op dat moment een dienst werd gehouden. Door een standbeeld van St. Brigitta vóór de kerk, was het meteen al duidelijk, dat deze kerk, eigenlijk een abdij, iets met St. Brigitta te maken moest hebben. Door mijn knipselwerk voor de Historische Vereniging wist ik, dat in Soest een klooster, gewijd aan Brigitte had gestaan, het klooster Mariënburg en ook had ik een artikel gelezen van de heer Heupers, waarin het leven van deze Brigitta beschreven werd.
We liepen de kerk binnen en zagen daar alleen maar vele mannen en vrouwen, gehuld in monnikspij dan wel habijt achter elkaar zingend door de kerk lopen en later ook nog om de kerk heen gaan.

We waren erg verrast te zien, dat er zoveel monniken en nonnen bij elkaar waren, maar toen de dienst afgelopen was, zagen we al deze vermeende geestelijken in groepjes huiswaarts keren, waarbij hier en daar nonnen en monniken gezellig arm in arm liepen, waaruit de conclusie getrokken kon worden dat het hier waarschijnlijk echtparen betrof, die het habijt alleen tijdens de(ze?) dienst droegen. We hebben nog even gekeken of de daarop volgende zondag weer zo'n bijzondere dienst gehouden werd, maar dat was niet het geval.
Even iets over de geschiedenis van Vadstena. Het is een oud stadje, werd al genoemd in het jaar 1268 en in 1400 verleende koningin Margareta stadsrecuten aan Vadstena.
In 1346 schonken koning Magnus Eriksson en koningin Blanka, onder pressie van Birgitta Birgersdotter (dochter) het landgoed Vadstena om er een klooster te stichten.
Birgitta bracht 12 jaren van haar leven in Rome door. Ze stierf in 1373 in Rome en haar stoffelijk overschot werd naar Vadstena gebracht. In het jaar 1391 werd zijn heilig verklaard.

Het convent werd ingewijd in 1384 onder leiding van Birgitta's dochter Katarina. Dit klooster had de grootste bibliotheek van heel Scandinavië en verwierf door vele schenkingen steeds meer cultureel en economisch aanzien.
Het convent is ondergebracht in een herenhuis. Het noordelijke gedeelte laat heel goed het verschil zien tussen de extraverte architectuur van die tijd en de meestal bescheiden bouwtrant van kloosters.

Op de bovenste verdieping is de unieke slaapzaal, deze is in z'n oorspronkelijke staat hersteld en ook is er een prachtig versierde kamer, die sinds 1580 als heilige plaats wordt gebruikt.
Het goed bewaarde kapittelhuis van de stiftsvrouw en een hal, waarin nog iets van het interieur van het oude klooster is bewaard gebleven, zijn op de begane grond te vinden. Aan het uiterlijk van het (mannen)klooster is niet te zien, dat het oorspronkelijk middeleeuws is. De huidige buitenkant is het resultaat van herbouw en uitbreiding, uitgevoerd tussen 1763 en 1770. Toch is op de begane grond van het in de middeleeuwen maar één verdieping tellend gebouw nog een deel van de prachtige kapittelzaal te zien. Onder het gebouw zijn nog resten van andere huizen. In de kloostertuin, begrensd door kloostermuren, vindt men lelies en kruiden, geplant door leden van de kloostergemeenschap .

De abdij van Vadstena werd in het jaar 1430 ingewijd.
Het interieur van de abdij verschilt opvallend van die van de middeleeuwen. Toen namen de galerij voor de nonnen, het Onze Lieve Vrouw altaar in het oosten, de galerij voor de processies langs de muren en het hek, dat de kloosterlingen scheidde van de parochianen de meeste plaats in. Waarschijnlijk waren er toen zo'n 60 tal altaren.
De abdij heeft, ondanks dat er inmiddels veel verdwenen is, nog steeds de grootste en heel unieke collectie middeleeuwse kunst van heel Zweden, voornamelijk bestaande uit houten beelden, afkomstig uit het hele land.
In de 16e eeuw is door Gustav Vasa's reformatie de kracht van het convent gebroken, maar omdat veel van de nonnen afkomstig waren van heel invloedrijke families, werd het klooster pas gesloten in 1595 als laatste van het hele land. Vanaf 1825 wordt de abdij met toestemming van de staat gebruikt als parochiekerk.
Samenvattend kan gezegd worden, dat Vadstena een mooi oud stadje is met een rijke geschiedenis, dat haar middeleeuws karakter goed bewaard heeft, wat vooral goed te zien is aan de nauwe en bochtige straatjes en schilderachtige gebouwen, mooi gelegen aan het Vattern, met achter en naast een heus kasteel (gebouwd tussen 1545 en 1620) een schitterende jachthaven. Vermeldenswaard is ook, dat Vadstena ligt op de pleziervaartroute van Stockholm naar de westkust van Zweden.
In deze route moeten meerdere z.g. sluistrappen worden genomen, om het enorme hoogteverschil tussen de hooggelegen meren en het zeeniveau te overbruggen. (We zagen één van die sluistrappen bij Berg, die maar liefst 13 trappen achter elkaar had, een spectaculair gezicht).
Kortom: Vadstena is een bezoek meer dan waard.