Van oliepit tot peer

H. Gerth

In de geschiedenis teruggaande is het toch wel interessant te weten hoe in Soest de straatverlichting tot stand is gekomen. De wegen, we gaan terug naar ± 1830, waren nergens nog verlicht. Veel inwoners had Soest nog niet en die er woonden, waren in een paar clusters bij elkaar gekropen. Verder verspreid wat boerenbedrijven en wat handambachtelijke bedrijven. Maar in de loop der tijden groeide het aantal inwoners en de wegen welke door Soest "aangelegd" waren hadden geen verlichting. De wegen waar we over praten waren die van Amersfoort naar Naarden en Utrecht.
Vanuit de "Hooge Birckt" liep een weg, de Barenweg genaamd, via de Bunts Holleweg over de hei, langs de molen "de Windhond", langs Steenbergen en splitste zich voor de Lazerusberg. Eén weg ging richting Nieuwerhoek en de andere richting Veenhuizer Tol. Tussen Nieuwerhoek en de Veenhuizer Tol lag de Veenhuizerweg.
Maïre van Steijn van Hensbroek, later in 1825 onze eerste Soester Burgemeester, liet als eerste 2 lichtpunten plaatsen. Eén op Nieuwerboek en één achter het kerkhof bij de Oude Kerk, daar waar diverse wegen en paden bij elkaar kwamen. Deze eerste lantaarns waren glazen kastjes, geplaatst op een houten paal, waarin dan een olielamp was gezet. Deze lantaarns werden in de volksmond "gloeiende spijkers" genoemd. Burgemeester G. van Steijn van Hensbroek werd in 1850 opgevolgd door Mr. P. Gallenkamp Pels.
In diens periode vonden de eerste veranderingen plaats. Op 20 oktober 1856 was er een schriftelijk verzoek der aannemers binnengekomen. Letterlijk: "van het aansteken en leveren der olie van de beide lantaarns in deze gemeente strekkende tot verhoging der aannemingspenningen", (zie brief als bijlage no. 63). De aannemers waren: de heren C. Bloks en C.H. van Brummelen.
In de vergadering van B en W, stellen de beide wethouders, T. Kok en T. Smorenburg, voor om deze zaak voortaan bij openbare aanbesteding te doen plaatsvinden. De burgemeester zegt: dat het maken van een goed bestek daarvoor en toezicht, of dit behoorlijk wordt nagekomen, noodzakelijk is. Dit om vele moeilijkheden, hoofdzakelijk met betrekking tot de tijdsbepaling wanneer en hoelang de lantaarns moeten branden, te voorkomen.
Wethouder T. Kok neemt op zich een concept voor die regeling in de volgende vergadering voor te leggen. Dat gebeurt dan ook en in de notulen van de vergadering van 29 oktober 1856 lezen we:
De wethouder Kok zegt," dat hij, voor de nog met betrekking tot het, in de vorige vergadering sub nr. 1 gedaan verzoek door de aannemers der beide lantaarns in de Kerkebuurt en te Soestdijk geen ander voorstel heeft dan hun verzoek te wijzen van de hand."
De burgemeester is van gevoelen dat, daar de prijs der olie sedert 1850, toen zij de aannemers werden, aanmerkelijk is gestegen en de aannemingssom sedertdien niet is gestegen, het verzoek der adressanten hem billijk voorkomt. Hetzelve nu in de omvraag gebracht zijnde, wordt met 2 tegen 1 stem gewezen van de hand."
Verder lezen we niet eerder dan dat in de vergadering van 22 september 1863 weer onderhands wordt aanbesteed aan Corn. Bloks en Corn. Hendr. v. Brummelen te gunnen met leveren van olie voor 6 wintermaanden ieder de som van ƒ 25,--.

Wordt vervolgd.

Bron:
BenW notulen en raadsnotulen periode 1850-1940