Heeft Margaretha Verhorst Soester nazaten

Gerard Staalenhoef

Begin oktober 1991 kreeg ik, als lid van de Oudheidkundige Vereniging Flehite, toegezonden de bundel "Amersfoortse opstellen".
Een van deze opstellen, geschreven door Mevrouw L. van Hoorn-Koster, is getiteld "De bouw van een R.K. meisjesschool en wat daaraan vooraf ging". [1] 
Aangezien hierin enkele personen worden genoemd die ook in de historie van Soest een (kleine) rol hebben gespeeld trok de inhoud mijn speciale belangstelling. [2] 
In het kort ontleen ik aan het artikel het volgende:
In 1576 wordt een huis in de Muurhuizen te Amersfoort bewoond door Agnies, Albert en Margaretha Dyer, de drie kinderen en erfgenamen van Anthonius Reyers Dyer; zij waren ieder voor een derde part eigenaar.
De dochter Agniese Dyer, dan echtgenote van Gerrit Aartse Verhorst, draagt op 11 januari 1585 haar deel over aan haar broer en zuster.
Het echtpaar Verhorst heeft het leven geschonken aan een dochter: Margaretha Verhorst. [3] 
De zoon, Albert Dyer, maakt in 1623 zijn testament, waarbij zijn nicht Margaretha Verhorst, van wie beide ouders dan reeds zijn overleden, wordt benoemd tot zijn universeel erfgenaam. [4] 
Voorts krijgt Margaretha het vruchtgebruik van alle goederen van haar oom onder voorwaarde dat deze goederen na haar dood zullen worden overgedragen aan het St. Elisabeth's Gasthuis te Amersfoort.
Albert is omstreeks 1644 ongehuwd overleden, waarna zijn testament wordt geopend.
Het derde kind van Anthonius Dyer, Margaretha, is op 30 augustus 1588 voor de schepenen van Amersfoort getrouwd met Jacob van Dam.
Namens de bruidegom treedt op Dirk Freijs van Dolre en voor de bruid "Albert Thonisz, alias Dier" (haar broer). [5] 
Ook dit echtpaar had connecties met het St. Elisabeth's Gasthuis; Margaretha was van 1628 tot 1630 "moeder" en Jacob in 1629 regent.

Uit een testament van Jacob van Dam uit 1635 blijkt dat zijn vrouw Margaretha op 8 november 1634 is overleden en dat zij al haar bezittingen heeft vermaakt aan haar nichtje Margaretha. [6] 
Margaretha Verhorst was inmiddels, sinds 1627, gehuwd met Willem Willemsz van Grooteloo. [7] 
Mevrouw Van Hoorn vervolgt dan:
"Het jonge paar trok in bij de oom van de bruid in het haar zo vertrouwde huis in de Muurhuizen. Tot hun vreugde werden zij verblijd met de geboorte van een dochtertje dat zij Simonida noemden. Hun geluk duurde echter niet lang. Willem van Grooteloo stierf in 1640, waarna moeder en dochter diep bedroefd achterbleven. Toen, zoals wij reeds vernamen, in 1644 ook haar oom Albert Anthonisz overleed stond Margaretha met haar kind alleen op de wereld, todat zij omstreeks het jaar 1646 hertrouwde. De gelukkige bruidegom was Jacob Botter. "
Voorts wordt in noot 25 bij het geciteerde artikel vermeld dat Simonida van Grooteloo trouwt met François van Muijlwijck.
Helaas heb ik bij deze gevoelvolle regels enkele bedenkingen. Inderdaad is Simonida van Grooteloo gehuwd met Frans van Muijlwijck, doch dat huwelijk wordt reeds in 1622 voor de schepenen van Amersfoort beschreven waarbij als "getuigen" optreden; Jacob Willems van Schoonhoven als gemachtigde van Willem van Mulewijck, de vader van de bruidegom en Willem Willemsz van Grooteloo, de vader van de bruid. [8] 
Dus als Margaretha Verhorst in 1627 met Willem van Grooteloo trouwt is deze kennelijk weduwnaar. [9]
Simonida, zijn dochter uit het eerste huwelijk, is dan al vijf jaar getrouwd; wellicht waren Simonida en haar stiefmoeder bijna leeftijdsgenoten. Mogelijk kunnen de huwelijksvoorwaarden uit 1627 ons nadere informatie verschaffen.
Bezien wij nu "de gelukkige bruidegom" Jacob Botter nader. Hij heeft op 30 augustus 1647, als leenvolger van zijn vrouw, notaris Reijnier van Ingen, secretaris van Hoogland, gemachtigd om namens hem beleend te worden door de stadhouder van het leenhof der baronie van IJsselstein met het goed Nieuwerhorst, gelegen in Stoutenburg, met inbegrip van alle akkers en landerijen van de Oudehorst. [10]
Margaretha was hiermede zelf beleend op 15 november 1634, kennelijk na de dood van haar tante Margaretha Dyer, die een week eerder was overleden.
Jonker Botter "als getrout synde aende Wed. van Sa.r Willem van Groteloo, lijftochterse" wordt twee maal vermeld in de "Memorie der Landerijen" van Soest uit ca. 1650. [11]
Jor. Jacob Botter nomine uxoris (namens zijn echtgenote) is noordwaarts geland naast een perceel bouwland gelegen te Soest aan het kerkevoetpad, strekkende tot aan de overenwech toe; 12 februari 1667. [12]
Jacob Botter (ook genaamd Jacob Botter den Oude) overlijdt omstreeks 1675.
Hij heeft zijn bezittingen vermaakt aan zijn jongere broer Jacob Botter, bijgenaamd Arckelens. [13] 
Het echtpaar Botter-Verhorst bewoonde een huis in de Muurhuizen, .dat eens behoorde tot de nalatenschap van Albert Anthonisz Dyer. Na het overlijden van haar echtgenoot verkreeg Margaretha de helft van dat huis en haar zwager Jacob Botter de Jonge de andere helft. In 1679 besloten zij het pand te laten veilen. Kopers waren Jacob Snoeck, beenhakker, en diens vrouw Maria Bosch. [13]
Het echtpaar Jacobus Hendrickse Snoek en Maria Guerts (Bosch) trouwt op 22 januari 1670 in de parochie H. Georgius aan 't Zand. (14) Op het einde van haar leven (ca. 1685?) transporteert Margaretha Verhorst het leengoed Nieuwerhorst c.a. te Stoutenburg, met toestemming van het leenhof van IJsselstein, aan Anthonius van der Wall, lakenkoper te Amersfoort, en zijn echtgenote Cornelia van Sevender. [14] 
Hieraan voegt de schrijfster toe: Deze laatste was een kleindochter van Margaretha Verhorst.
Uit het voorgaande zal duidelijk zijn dat ik hieraan twijfel; mijns inziens betreft het een kleindochter van haar "pleegdochter" Simonida van Grooteloo. [15]

Samenvattend kan dan het volgende familie-fragment worden opgesteld waarbij wordt opgemerkt dat, mede opdat over die periode geen doopboeken aanwezig zijn, alle geboortejaren zijn geschat.
I. Antonius Reyerse Dyer, geb. ca. 1530, ovl. vóór 1576. geh. N.N. Uit dit huwelijk:
a. Agnies, volgt II
b. Albert, geb. ca. 1560, ovl. ca. 1644; ongehuwd
c. Margaretha, geb. ca. 1560, ovl. 8 november 1634 geh. (30 augustus) 1588 Jacob van Dam.
Dit huwelijk bleef kinderloos
II Agniese Anthoniuszdr. Dyer, geb. ca. 1560, ovl. vóór 1623 geh. vóór 1585 Gerrit Aartse Verhorst, ovl. vóór 1623 Uit dit huwelijk:
a. Margaretha Verhorst, volgt III
III Margaretha Verhorst, geb. vóór 1590, ov. na 1679 geh. (Ie) 1627 Willem Willemse van Grooteloo (weduwnaar van N.N.) en vader van Simonida, geb. ca. 1600, geh. 1622 met Frans van Muijlwijck geh. (2e) ca. 1645 Jacob Botter de Oude, ovl. ca. 1675 Haar beide huwelijken bleven (vrijwel zeker) kinderloos.
De vraag in de kop van dit stukje kan dan beantwoord worden met :
Vrijwel zeker heeft Margaretha Verhorst géén nazaten, dus ook niet in Soest, doch wel verwanten via haar pleegdochter Simonida van Grooteloo. [16]

Noten:
[1]. Amersfoortse opstellen, historie, archeologie, monumentenzorg, onder red. van Dr. J.Ä. Brongers e.a.; 1989, Uitgeverij Bekking, Amersfoort.
[2]. Mevrouw Van Hoorn publiceerde eveneens: Een opmerkelijk hoekje van de oude binnenstad, in; Archeologie en geschiedenis van een bouwplaats in Amersfoort (Amersfortia Reeks deel 6 ), 1988, Uitgeverij Bekking, Amersfoort; uitgegeven ter gelegenheid van de opening van het nieuwe gebouw van het R.O.B.
[3]. Het geboortejaar van Margaretha Verhorst is niet bekend, doch aangezien haar ouders in 1585 reeds gehuwd zijn, neem ik aan dat wij mogen stellen: "geb. vóór 1590".
[4]. Notaris Jacob Willems van Schoonhoven; 20 augustus 1623.
[5]. J.G. Smit, Huwelijken voor schepenen van Amersfoort 1585-1599, in: Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie, deel 27 (1973), blz. 189.
[6]. Notaris Johan van Ingen, 9 augustus 1635.
[7]. Notaris Anthony Moll, 30 augustus 1627, huwelijksvoorwaarden .
[8]. J.G. Smit, Huwelijken voor schepenen van Amersfoort 1600-1622 (1671), in Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie deel 28 (1974), blz. 180.
[9]. Aan de families van Grooteloo en Van Muijlwijck hoop ik in volgende artikelen aandacht te besteden.
[10]. Gem. Arch. Amersfoort, Not. A, inv. nr. AT 002- a 004.
[11]. Gem. Arch. Soest nr. 22 (Archief Waterschap Middelwijk): "Memorie der Landerijen die voortaan gehouden zullen zijn int onderhoudt der Dijeken aan de westzijde van de Rivier de Eem".
[12]. Rijksarch. Utrecht, Recht. Arch. nr. 1144 deel 20, fol. 28-29.
[13]. Van Hoorn, Archeologie (...), blz. 12 (zie noot 2).
[14]. Eemlandse Klappers, deel 21, blz. 102.
[15]. Ook de op blz. 95 genoemde mede-ondertekenaar van de overdracht uit 1683, Willem Frans van Muijlwijck acht ik geen kleinzoon van Margaretha, doch een zoon van Simonida van Grooteloo.
[16]. Het vorenstaande betreft een kleine (mogelijke) correctie op enkele genealogische gegevens welke slechts een detail vormen van de beide zeer gedegen publicaties.