De kerk van de HH Petrus en Paulus

F.S.I. Knaapen

Toen pastoor Wilhelmus Steenhoff na zijn benoeming tot pastoor te Soest in zijn nieuwe parochie aankwam, trof hij daar een in slechte staat verkerende kerk aan, die door zijn voorgangers weliswaar regelmatig was opgelapt, maar die juist door die telkens op grond van andere inzichten uitgevoerde onderhoudsbeurten steeds verder in verval raakte.
Pastoor Steenhoff vatte dan ook in het najaar 1851 het plan op een geheel nieuw kerkelijk centrum te stichten en hij ontvouwde' zijn plannen op twee achtereenvolgende zondagen in zijn preken. Hij riep zijn parochianen op zich volledig achter zijn plannen te scharen. Het resultaat was er ook naar. Op die twee zondagen haalde hij het voor die tijd enorme bedrag van ƒ 30.000,- bijeen als startkapitaal.
De pastoor hield van snel werken en hij zocht dan ook contact met eei architect die in staat moest worden geacht de idealen van de pastoor vorm te kunnen geven.
Wie die architect is geweest, staat nergens vermeld. Noch in het te Leiden gedrukte bestek uit 1852, noch in de literatuur wordt de naam van de architect expliciet genoemd.
Jan Kalf schrijft in zijn standaardwerk (1916) "De katholieke kerken in Nederland" :
"Opmerkelijk genoeg vermeldt de nauwkeurige chroniqueur (c.q. pastoor Steenhoff) die zorgvuldig de namen van alle gevers boekstaaft en zelfs - wat ik wegliet - den herbergier, bij wien de aanbesteeding geschiedde, niet vergeet te noemen, met geen enkel woord den bouwmeester van zijne, toch waarlijk lang niet alledaagsche kerk".
Met grote zekerheid kan worden gesteld, dat de Leidse architect Theo Molkenboer (1796-1863) de architect van de in 1968/69 grotendeels afgebroken St. Petrus & Pauluskerk is geweest.
Het was een neo-barokke driebeukige basiliek met blokvormige, met natuursteen beklede westpartij, geleed door Toscaanse pilasters en bekroond met een fronton, waarboven een vierkante kolkketoren. Bij de afbraak heeft men de voorgevel met toren behouden, evenals een der zij-altaren, de preekstoel en enig ander meubilair.
De architect van de huidige kerk - ir. J.L. Volders te Bilthoven - heeft de gespaarde elementen uit de oude kerk in zijn plannen een decoratieve functie toebedacht.
Aan de buitenzijde van de nog bestaande toren zijn drie gedenkplaten aangebracht, waarvan nog twee de oorspronkelijke tekst uit 1852 vertonen.
De derde steen is voorzien van de tekst:
RESTAURATA TOTALITER
ANNO Dni MDCCCCXXIV
Hetgeen erop duidt, dat in 1924 een algehele restauratie van kerk en toren heeft plaatsgevonden. Ook in 1986 heeft de toren een grote onderhoudsbeurt ondergaan, zodat deze er weer goed uitziet.
Op de gedenksteen aan de zijde van de voormalige pastorie (thans muziekschool) staat te lezen:
ANNO
APARTU VIRGINIS
MDCCCLII
Wordt hier verwezen naar het feest van Maria Geboorte (8 september) 1852? Waarom? Was de bouw van de toren op die datum zover gevorderd, of is dit de dag waarop officieel de eerste steen is gelegd?
In het front van de toren onder het Christusbeeld staat qebeiteld
IN HONOREM
PRINCEPIS APOSTOLORUM
NEC NON
DOCTORIS GENTIUM
CHRISTO SALVATORI
CIVES CATHOLICI SUSATI
hetgeen vrij vertaald wil zeggen: Ter verheerlijking van de prins der apostelen (St. Petrus) alsook van de leraar der heidenen (St Paulus) aan Christus Verlosser. De katholieke bevolking van Soest.
Bij het binnenkomen van de kerk valt direct de door de Antwerpse beeldhouwer P.J. de Cuyper uitgevoerde preekstoel op (ca. 1856). De panelen tonen beelden uit het leven van Jezus, de bekering van St Paulus en St. Petrus. Deze preekstoel is beslist een nadere beschouwing waard.
Jammer, dat een deel van de onderbouw met een beeldengroep van Christus temidden van zijn leerlingen (Bergrede) is verkocht!
Ook het tegen de toren aangebrachte Maria-altaar stamt uit de oude kerk.
De kruiswegstaties zijn onder het pastoraat van pastoor J.S. Buisman aangebracht. Zij zijn afkomstig uit het gebouw van de St. Jozefgezellen te Amsterdam en door een parochiaan aan onze kerk geschonken, In de ballustrade van het oxaal zijn panelen uit de vroegere communiebanken verwerkt.
Het gelukkig nog steeds functionerende pronkstuk is het door Ir Volders aangebrachte tabernakel. In een kristallen schrijn staat daar de m goud- en zilverdrijfwerk fraai uitgevoerde ciborie. Deze is krachtens een aangebrachte inscriptie op 10 september 1876 "in vereeniging met de parochianen van Soest" geschonken door Jonkvrouwe Everdina J.M. van Dam van Veenhuizen.
Tabernaculum is een latijns woord in de betekenis van hut of stulp. Het is dan ook symbolisch, dat ons tabernakel is geplaatst in een aparte sacramentskapel, gelegen tussen de grote kerkzaal en de dagkapel. Ook in deze laatste ruimte, welke plaats biedt aan ca. 30 gelovigen, treft de bezoeker ornamenten uit de vroegere kerk aan. De eigenlijke kerkruimte is opgetrokken op de funderingen van de gesloopte kerk, zodat de huidige kerk als het ware de opgroei van het in het verleden gestrooide zaad symboliseert. Naast de hoofdingang van de kerk staat in een vitrine nog een beeld van de Man van Smarten; een beeld uit de 15e eeuw, dat Christus laat zien tijdens de bespotting door de soldaten van Herodes.

Tegenover dit beeld - in de duisternis van de gang nauwelijks zichtbaar - hangen drie afbeeldingen, t.w. van de oude kerk welke in de j, ren 1580 tot 1852 in gebruik is geweest (een fantasie van de Soester schilder J.L. Alders Lzn. van rond de eeuwwisseling), een foto van dt laatste Zondagsviering in de kerk van Molkenboer en een foto van de huidige N.H. kerk aan de Torenstraat, welke kerk tijdens de bouwperiode van de huidige kerk aan het Kerkplein met welwillende toestemming van de N.H. Gemeente Soest ook door de Katholieken mocht worden gebruikt.
De huidige kerk werd op de eerste zondag van september 1969 door Bernardus kardinaal Alfrink geconsacreerd
In het hier voorgaande artikel schrijft de heer F.S.I. Knaapen over de Kerk van de H.H. Petrus en Paulus aan de Steenhoffstraat. Maar hij heeft over de geschiedenis van die Petrus en Paulusparochie nog veel' meer op papier vastgelegd.

En het doet ons genoegen U te kunnen meedelen dat deze studie van ca. 250 jaar geschiedenis van de Petrus en Paulusparochie als ons derde themanummer zal worden uitgegeven.
Er wordt al hard aan gewerkt, doch het zal nog wel enige maanden duren, vooraleer het boekje verschijnt. Even geduld dus nog. De vorige themanummers, die door de Historische Vereniging, naast het kwartaalperiodiek "Van Zoys tot Soest" werden uitgegeven zijn:
Deel I Nederduitsch-Hervormde Gemeente door Ds. J.J. Bos
Deel II Oude Ambachten door Engelbert Heupers
Beide delen zijn bij boekhandel van de Ven, Zuidpromenade 1 te Soest nog verkrijgbaar voor ƒ 9,90 per stuk.

Redactie