DE BUNT EN OMGEVING OMSTREEKS 1900 III

W.H.A. Klein

De Bunt en omgeving omstreeks 1900 Deel I (VZTS 1987-01)
De Bunt en omgeving omstreeks 1900 Deel II (VZTS 1987-02)

Aanvullingen en correcties op artikelen "Seminarie" en "De Bunt en omgeving omstreeks 1900"

Met dank aan al diegenen die op de voorgaande artikelen gereageerd hebben en zij die mij aanvullende informatie en/of foto's verschaften ter illustratie, hierbij de afsluitende gegevens over de Bunt en omgeving.
Dat er verbeteringen gekomen zijn is niet verwonderlijk daar de meeste gegevens gebaseerd zijn op gesprekken waarbij jeugdherinneringen werden opgehaald van ruim een halve eeuw geleden. Ten aanzien van de bewoners van het Seminarie waren er de grootste meningsverschillen. Na verschillende gesprekken en controles van wie in welke woning woonde en wat de juiste achternaam van een ieder was kom ik tot de volgende lijst van hen die in de onderhavige periode er het langst gewoond hebben:
I Hanna Sezing, Zwarte Hanna
II Mie Hilhorst, Mie Keu
III Klaas Slechtenhorst, Klaas Pampus
IV Jan Kleine, Jan Boei
V Herman Dokter en Hanna Groen
VI Klaas Hilhorst, Klaas Buuk
VII Ab Smeeing
VIII Hendrik van 't Klooster, Dropje

Voorts bleek dat Teus van 't Klooster niet in het Seminarie gewoond, heeft doch tot zijn overlijden in het huisje tegenover het Mollenkerkhof aan de Ossendamweg. Anderen blijken er slechts kort gewoond te hebben in afwachting van een andere woning of tot er plaats was in het Sint Josefgebouw, waar een mannen- en een vrouwenzaal was voor de opvang van hulpbehoevende ouderen.
De volgende informatie die verkregen werd doet, in vergelijking met de huidige sociale voorzieningen, voor de betrokkenen zeer onsympatiek aan.
De bewoners van het Seminarie en andere armlastige Katholieken moesten 's zondags achter in de Kerk de Mis bijwonen en mochten dan na afloop aan de achterdeur van de pastorie door een luikje een zakje centen in ontvangst nemen van hetgeen de collecte had opgeleverd. Dit luikje werd ook voor andere uitreikingen gebruikt. Het was nl. de gewoonte om bij de begrafenis van een welgestelde parochiaan de grote klok te luiden. Dan spoedden zich alle armen naar de uitvaartdienst. Na afloop van de begrafenis werd dan nl. via het luikje roggebrood uitgedeeld.
De verplichting om de Kerkdiensten bij te wonen om voor een ondersteuning in aanmerking te komen was er ook bij de Protestantse Kerken. Een hoogtijdag voor de Buntenaren, maar ook andere Katholieke Soesters, was het bijwonen van de Sacramentsprocessie te Soesterberg. Dat die processie jaarlijks gehouden werd was iets zeer bijzonders boven de grote rivieren, daar na de Reformatie processies verboden waren. Dit verbod gold echter voor de openbare weg en een processie kon dus alleen gehouden worden als de Kerk voldoende terrein in eigendom had, waar een processie gehouden kon worden. In dit verband een kort stukje geschiedenis van de R.K. Kerk te Soesterberg. Pastoor Rademaker kwam als bouw-pastoor in 1837 naar Soesterberg. Hij begon toen in een noodkerk op het terrein van "Sterrenberg" in een woning dïe de eigenaren, de familie Bosch van Drakenstein, ter beschikking gesteld had. Voor de bouw van de Kerk en de aanleg van een begraafplaats schonk de familie Bosch van Drakenstein een groot stuk grond aan de overkant van de weg. Hierop werd in 1838 met de bouw van de Kerk begonnen die m 1839 in gebruik genomen werd. Pastoor Rademaker hield vanaf 1840 jaarlijks de Sacramentsprocessie en er volgden hierop geen reacties van officiële zijde gedurende 15 jaren. Plots werd in 1856 bezwaar aangetekend tegen de processie. Daarop ontving de pastoor een brief van Burgemeester Gallenkamp Pels, zelf rooms-katholiek, waarin hem verboden werd de processie te houden. Ook de Procureur Generaal van Utrecht zond een brief die de processie verbood Zelfs de Deken van Amersfoort, onder wie Pastoor Rademaker ressorteerde, adviseerde de processie niet te houden. Doch doorzetter in moeilijke tijden die Pastoor Rademaker was, hij trok zich er niets van aan en gaf geen enkele reactie op de brieven.

Op de bewuste dag was de Burgemeester met veldwachters aanwezig op de weg voor de Kerk. Na de Vespers kwam pastoor Rademaker aan het hoofd van de processie naar buiten en ging om de kerk naar de begraafplaats en weer terug naar de kerk zonder de openbare weg te betreden. Er kon dus niet worden ingegrepen. Sindsdien werd jaarlijks de processie gehouden ook door de opvolgers van pastoor Rademaker.
Bij het 100-jarig bestaan van de parochie onder Pastoor Mocking wordt vermeld dat nog steeds elk jaar met groote luister de Sacramentsprocessie gehouden wordt. In de oorlogsjaren 1940-45 werd de processie niet gehouden.
Na de oorlog werd zij hervat en omstreeks 1960 gestaakt.
Een van de trouwe deelnemers aan de jaarlijkse processie was Jan Agterveld met zijn gezin, de buren van het Seminarie. Van hem werd nog verteld dat hij steeds zeer opgewekt en spraakzaam was. Hij werkte in een wijde omtrek van Soest en stond bekend om zijn vakwerk als rietdekker.
Hij was gastvrij en nodigde iedereen uit om indien men in Soest kwam zijn "vorstelijk huis" niet voorbij te gaan zonder hem een bezoek te brengen. Dit leverde hem de bijnaam Jan Prins.
Andere buren van het Seminarie waren de heer en mevrouw Meier met hun huisgenoten, meest weeskinderen, die in "de Hut" woonden aan het Driftje. Van hen kwam bijgaande foto te voorschijn. Is er nog iemand die een of meer van de huisgenoten kent? Gelieve contact op te nemen met de schrijver of de redacteur.
De overbuurman van Jan Agterveld was zoals wij eerder zagen Dries Tammer. Deze verhuurde niet zijn stal aan de Heer Ran doch een stuk grond, waarop deze laatste een nissenhut (halfronde golfplaten loods) en later het winkelpand "het Handelshuis" liet bouwen.

Soesterbergsestraat ca 1916

Een andere foto die ontvangen werd is de bijgaande van de Soesterbergse straat, gezien vanaf de Koude Hoek richting Soesterberg. Uit de gegevens van de bouwjaren van verschillende panden aan de linker zijde kan gesteld worden dat de foto dateert uit de periode 1916- 1920.

De Amerikaanse eiken en er tussen de sparretjes zijn ongeveer in 1915 geplant. De eiken zijn in 1986 gekapt daar velen door een houtzwam aangetast waren. Zij zijn vervangen door Moeraseiken. Ket eerste huis rechts werd bewoond door Koppen, de buurman van de kruidenier van 't Klooster op de hoek van de Eikenlaan. Het tweede huis rechts is van Kees Sukkel, bijgenaamd Kees Zeef, de kolenhandelaar.
Het witte huisje midden achter stond naast de broodwinkel van de dochter van Ee, het werd bewoond door de familie Schouten, bijgenaamd de Bree. Voordien woonden zij in een huisje vlak bij de spoorovergang aan de halte Nieuwe weg.
In het eerste huis links woonde toen de familie Nilsson die later het winkelpand verderop aan de Soesterbergsestraat lieten bouwen en er boven gingen worden. Zij waren een van de eerste die prentbriefkaarten lieten maken en deze ook aan andere winkeliers leverden. Soest kwam nl. steeds meer in trek als vakantieplaats en er ontstond vraag naar prentbriefkaarten.

De eerste en de laatste Stuiver, hoek Vondellaan

Verderop aan de Soesterbergsestraat waar de Vondellaan in deze uitmondt stond tot eind van de jaren zestig bijgaand huisje. Voorheen was hierin gevestigd het kroegje "De Eerste en de Laatste Stuiver". Daarna vestigde de heer de Bruin zich hier met zijn klompenmakerij, die ondergebracht was in een bijgebouw. Naast de zg. "hoge klompen", maakte hij voor vrouwen en meisjes "tripklompjes". Dit zijn klompen met een leren bandje over de wreef. Dit huisje werd afgebroken ter verbreding van de Vondellaan voor de constructie van de, door verkeerslichten beveiligde, kruising.
De overburen van de familie de Bruin waren de familie Kraaikamp op de boerderij Kraailust. Deze boerderij was door bomen afgeschermd van de Soesterbergsestraat. Vanaf de Duinweg had men een goed zicht op de gebouwen van de boerderij zoals duidelijk blijkt uit bijgaande afbeelding van een schilderij; het is van de amateurschilder J.C. Jaarsveld.
Een verdere correctie uit het voorgaande artikel behoeft ook de ligging van het huis van de schilder Keus.

Uit bijgaande foto's blijkt de juiste ligging van het huis en het bijgebouw dat als atelier gebruikt werd. De beide foto's werden gemaakt vlak voor de afbraak eind 1969.
Van Mevrouw L. Tans-Keus werd de volgende informatie over haar vader ontvangen. Van jongs af aan wilde Keus kunstschilder worden doch zijn vader, die bij de marine was, vond dit geen geschikt beroep. Hij stuurde hem naar Engeland waar hij niet lang bleef. Terug in Nederland vond hij werk aan de hortus van Leiden. Hier maakte hij o.a. de illustraties voor het boek van Dr. de Haan. Daarna vestigde hij zich in Putten en vervolgens in Baarn om tenslotte met zijn gezin met 4 kinderen in december 1920 naar Soest te komen en zich te vestigen aan de Ossendamweg.

De schilderijen en schilderijtjes van de Soester huisjes met bomen, bloemen en kippetjes, maakte hij op bestelling en waren niet zijn eigenlijke kunstwerken, evenals de reclame-ontwerpen die hij maakte voor bedrijven zoals voor de Phoenix brouwerij te Amersfoort. Zijn belangrijke werken exposeerde hij in de Pulchri Studio en werden veelal verkocht naar het buitenland o.a. naar Zuid-Afrika.
Op 15 mei 1955 overleed hij aan een hartaanval in Soest.
Bijgaande afbeelding van een schilderij is van een huis aan de Oude Utrechtseweg. Dit is afgebroken en heeft als zovele typische Soester huizen plaats moeten maken voor nieuwbouw.