Verdwenen Soest; Bouwsels langs de Duinweg

Rene van Hal

Al sinds 1990 verzorgt de Historische Vereniging Soest/Soesterberg tweewekelijks in de Soester Courant de rubriek Verdwenen Soest. In deze rubriek worden foto's van personen, objecten m.b.t. de historie van Soest geplaatst met een oproep aan de lezers van de krant of zij de foto herkennen en daaraan herinneringen hebben over gehouden. Dit alles met als doel de historie van Soest te beschrijven en daarmee levend te houden.

Op 3 juli jl. werd onder de kop "Bouwsels aan de Duinweg" onderstaande foto geplaatst. De oproep in deze uitgave van de Soester Courant wat voor bouwsels het waren, leverde telefonische noch schrifielijke reacties op. Hetgeen ook bij de tweede plaatsing op 17 juli werd aangegeven. Op de plaatsing van 17 juli kwamen ineens wel veel reacties binnen die een inmiddels historisch beeld geven van de bij de Johanna Hoeve geplaatste kippenhokken als onderdeel van een pluimveebedriff dat daar vele jaren heeft gestaan en later is verplaatst naar de Eigendomweg. Over deze hoeve en het bedrijf leest u hieronder meer.

Johanna Hoeve - Duinweg te Soest
In 1924 is voor de eerste keer sprake dat er op Duinweg 4 (later omgenummerd naar Duinweg 6) een pluimveebedrijf was gevestigd.
Eigenaar was de familie G. Aleid Top, die in juni van dat jaar naar deze locatie verhuisde. Als naam werd gevoerd "Pluimveebedrijf Johanna Hoeve". Er was in die jaren tegelijkertijd sprake van een boomkwekerij, waardoor van een gemengd bedrijf sprake is.

Het perceel is in de daaropvolgende jaren relatief vaak in verschillende handen gekomen. Al in 1925 werd het verkocht aan de heer D. Bekkers. Hij zette het bedrijf voort en was daarbij in het bezit van een vrachtwagen, die hij tegen "een billijk tarief' aanbod voor vracht- en veevervoer. Al begin 1927 besloot de familie Bekkers te vertrekken naar het buitenland en bood het pand met het daarbij behorend perceel aan op een Openbare Veiling.
Deze werd op 28 juni 1927 gehouden in Koffiehuis "De Gouden Ploeg". Het perceel was 1.13.10 are groot en bevatte volgens de advertentie van de Openbare Verkoping onder meer een Landhuis met schuur waarin een veestalling, een moestuin en een akker gelegen in de driehoek Duinweg/ Heideweg/Braamweg. Zowel op de Duinweg als de Braamweg was het perceel ontsloten. De familie G. van de Wiel kocht dit perceel aan en specialiseerde zich vervolgens weer in een pluimveebedrijf, later Hoenderpark genaamd. Bijzonder is dat twee jaar later op 7 juli 1929 weer een Openbare Verkoping voor Duinweg 4 werd gehouden van de inventaris van de naar het buitenland vertrekkende familie Bekkers. Die inventaris bestond uit diverse bijzondere elementen, want naast meubilair en andere inventarisgoederen werden ook boeken van Van Lennep en Elsevier en ook diverse schilderijen ter verkoop aangeboden.

De heer Van de Wiel die het Pluimveebedrijf Johanna Hoeve voortzette, was als secretaris actief binnen de in 1930 opgerichte Vereniging van Pluimveehouders in Soest. Al in 1931 echter werd het bedrijf overgedragen aan de uit Amsterdam komende familie J. van Wilgenburg.

De foto verschenen in de Soester Courant van 3 en 17 juli 2019, is gemaakt in de tijd dat de heer Van Wilgenburg eigenaar was van het bedrijf aan de Duinweg. Dit staat ook beschreven in het in november 2008 uitgegeven en door Hans Kruiswijk geschreven boek "Straatpraat, Soest en Soesterberg toen en nu".

Pluimveebedrijf / Broederij W. Keizer
In maart 1934 komt het bedrijf vervolgens in handen van de familie W. Keizer, zo blijkt uit gegevens uit de Burgerlijke Stand. Deze familie was in 1930 in Soest aan de Nieuweweg komen wonen vanuit hun toenmalige woonplaats Utrecht. Oorspronkelijke kwam zij uit de omgeving van Harderwijk. Ze had nog geen eigen pluimveebedrijf, maar de heer W. Keizer was al wel actief binnen de pluimveewereld.
Dit is onder meer te lezen in een ingezonden brief, die op 29 oktober 1932 werd geplaatst in de plaatselijke krant "De Soester" over de bestanddelen van kippenmest (stikstof, fosforzuur, kali) en hoe deze te doseren om verschillende soort planten hiermee te bemesten. Hieruit blijkt dat de huidige milieugerichte discussie al veel langer speelt en niet nieuw is. 

De familie Keizer heeft vele jaren op de Duinweg 6 dit pluimveebedrijf geëxploiteerd. Zoon Klaas Keizer was ook binnen het bedrijf actief geworden en de naam van het pluimveebedrijf was inmiddels gewijzigd in Broederij Keizer en Zoon.

Begin 1948 is het bedrijf verplaatst naar de Eigendomweg nummer 106. Aldaar hadden Wim Keizer en zijn zoon een huis met perceel grond gekocht waar tot dat moment de familie Naethuys een pluimveebedrijf had. Directe aanleiding was dat er geen mogelijkheid was om op de Duinweg het bedrijf uit te breiden. Bovendien was SoestZuid verder in ontwikkeling en zou ook de Bonifaciusstraat worden aangelegd waarbij de familie Keizer grond zou moeten afstaan. De Bonifaciusstraat en de omgeving (waaronder ook Meidoornweg) is begin jaren '50 van de vorige eeuw gerealiseerd. De familie Keizer zal een deel van de kippenhokken die op het terrein aan de Duinweg stonden hebben mee verhuisd. Hiermee is de sinds 1924 bestaande functie van pluimveebedrijf aan de Duinweg nummer 4 beëindigd.

De plaatselijke timmerman/aannemer E.C. Higler richtte vervolgens in de vrijkomende gebouwen op dit perceel een houtbewerkingsbedrijf in, t.w. Ledi-Como-fabriek.

Eigendomweg 106: voortzetting Pluimveebedrijf / Broederij Keizer en Zoon

De familie Keizer ging nog meer dan 10 jaar met haar Pluimveebedrijf/ Broederij door op de locatie Eigendomweg 106. Na wat tegenslagen in het bedrijf is het perceel met het huis rond 1959 verkocht aan J. Hoogeveen, hij woonde aan de Veenzoom. De familie verhuisde vervolgens naar een ander huis aan de Eigendomweg. Daar werd het bedrijf echter niet meer opgestart. W. Keizer ging met pensioen en zijn zoon Klaas ging werken bij  Kat Emaille te Soestduinen. Na nog enkele andere betrekkingen heeft Klaas uiteindelijk tot zijn pensioen gewerkt als ambulancebroeder. Deze functie oefende hij al eerder als vrijwilliger uit in combinatie met zijn lidmaatschap van de vrijwillige brandweer in Soest.

Met de ontwikkeling van Smitsveen/Engendaal en de aanleg van de Koningsweg heeft de heer Hoogeveen de grond met opstallen van Eigendomweg 106 verkocht aan de gemeente Soest en waarschijnlijk meer ervoor betaald gekregen dan hij ervoor betaald heeft. De gemeente streefde immers vergroting van het woningenbestand na.

Afsluiting
Vele duizenden eieren zijn in de ongeveer veertig jaar die het Pluimveebedrijf / Hoenderbedrijf heeft bestaan uitgebroed en kwamen kippen tot leven. Juist het uitbroeden van de kippen was de corebusiness en zeker niet eierproductie. De familie Keizer was het overgrote deel van die jaren de eigenaar van de Johanna Hoeve.

De historie kent veel ups en downs, o.a. door de vele wisselingen in het eigenaarschap als ook ziektes die het voortbestaan van de broederij hebben bedreigd. Gestart in een periode dat er nog voldoende ruimte was in Soest voor dit soort bedrijfsactiviteiten, zien we dat in de huidige tijd deze ruimte steeds meer beperkt wordt, niet alleen omdat grond nodig is voor woningen en natuurontwikkelingen, maar ook omdat de milieueisen veel beperkingen opleggen. De agrarische historie van Soest wordt steeds minder zichtbaar, het aantal agrarische bedrijven neemt nog steeds af, alhoewel de gemiddelde omvang vanuit exploitatie technisch oogpunt is toegenomen.

Literatuur:
• Straatpraat; Soest en Soesterberg toen en nu; geschreven door Hans Kruiswijk en uitgegeven in 2008. Dit als aansluiting op de gelijknamige rubriek die in het huis-aan-huisblad wekelijks is verschenen.
• Informatie uit diverse plaatselijke en regionale kranten in de periode 1920 tot en met 1949.
• Gesprek met enkele leden van de familie Keizer, pluimveehouders aan de Duinweg en later aan de Eigendomweg in de periode 1934 tot rond 1959.