DE PREDIKANTSWONING IN DE KERKEBUURT

door wijlen ds J.J. Bos

Na het overlijden van Dominee J.J. Bos zijn zijn bezittingen bij diverse familieleden terecht gekomen. En daar Ds. Bos veel belangstelling had voor de geschiedenis van Soest, heeft hij er niet alleen veel over geschreven, maar hij heeft ook wel het een en ander aan tekeningen en foto's verzameld.
Mevr. Vogel, Buntweg 18, is (als één van die familieleden) in het bezit van twee zeer oude foto's van de "Predikants-woning", daterend uit 1872 en 1886 vervaardigd door onze eerste Soester fotograaf, de heer Ebbenhorst.
Veel dank aan de familie Vogel, die deze foto's voor "Van Zoys tot Soest" beschikbaar heeft gesteld.
Uniek zijn ze, en wij laten hieronder Ds. Bos, die over de "Predikants-woning" het volgende heeft geschreven, zelf aan het woord.

De tegenwoordige predikants-woning, op de plaats waar ze nu staat, is een geschenk van Isaak Inssen.
Blijkens het opschrift op zerk no. 140, in de kerk, heeft deze "Het nieuwe Predikants Huis" bekostigd. Deze Heer Inssen overleed 23 Juni 1756, en was toen 93 jaren en 8 maanden oud. Op eenen steen, in wat toen de voorgevel van het huis was, leest men: "A° = 1755 16e Mey Heeft Harmanus van Pembroek De Eerste Steen Van Dit Huys Gelegt". Derhalve had die plechtigheid plaats, ruim een jaar vóór het overlijden van den schenker.
Het front, vlak naar het noorden, zag uit op den Zwarten Weg, (verlengde van Den Ouden Soesterweg, bij Amersfoort, en aan de Lage Birckt).
Daar was toen, juist tegenover de voordeur, de toegang tot het huis. In eene dubbele haag, eene lagere rand meidoorn aan de buitenzijde, en eene hoogere van beuken-heesters aan de binnenzijde, was een draaiend hekje, met twee vaststaande vleugels, en naar den weg daarvoor een hardsteenen stoep, van welken men, langs drie hardsteenen treden, afdaalde naar den Zwarten Weg.

Mij is door eenen bejaarden inwoner van Soest verhaald, dat dââr, ten jare 1816, eene harddraverij van boeren-paarden is gehouden, ook door boeren bereden, waarvoor de Prins van Oranje (later Koning Willem II), prijzen had uitgeloofd, en dat Hijzelf, staande op de hardsteenen stoep voor het hek der predikants-woning, daarvan toeschouwer was, dragende toen nog den arm in eenen doek; de Predikant W.G. van den Broek stond aan zijne zijde.
Dat "nieuwe Predikants Huis" was twee verdiepingen hoog. Het had aan den gesneden voorgevel, de vóórdeur, (eene boven- en onderdeur), twee ramen naar de oostzijde, en één kleiner raam naar de westzijde; boven drie ramen, en daarboven een groot zolderraam met houten luiken: aan weerszijde van dat raam een ovaal rond gat in den muur, waarin glas.
Aan de oostzijde zes ramen beneden, en zes ramen boven, allen uitziende op den tuin. Aan de zuidzijde beneden twee ramen, en een kleiner raam van de keuken; boven twee ramen, en daarboven een groot zolderraam. Aan de westzijde twee ramen van de keuken; eene deur naar de keuken, een half raam, en twee ramen van het kamertje westelijk van de voordeur. Het is mij altijd voorgekomen dat deze westzijde van het huis, hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk er later tegen aan gebouwd was; stellig was het ten minste van slechter materiaal, en met veel minder zorg, afgewerkt. Misschien is, behalve de keuken, een groot deel oorspronkelijk bergplaats geweest, voor turf en hout, en zoo al meer; maar toen later eene afzonderlijke schuur gebouwd was, is van die bergplaats in het huis eene kamer gemaakt, die heel gezellig gelegen was, alleen wat laag van verdieping.

Wellicht nadat de straatweg naar Naarden gelegd was, is de hoofdtoegang tot het huis naar die zijde overgebracht, en heeft men daar een dubbel inrijhek voor rijtuigen, en een kleiner voor voetgangers, gemaakt.
Het geheele terrein, waarop het huis staat, is twee en tachtig Aren groot, strekkende van den straatweg langs den Zwarten Weg, tot aan het begin van het Kort-Eind aldaar. Van het Kort-Eind door eene flinke sloot gescheiden, loopt de oostelijke grens daar langs voort. Aan de zuidzijde grenst het erf aan bouwland van buren, wederom tot aan den straatweg. In den tuin loopt, rondom het huis een wandelpad, weleer tusschen eene dubbele rij platgeschoren lindeboomen; de buitenste rij daarvan was echter reeds vóór 1847 verdwenen, en de binnenste rij was ook al sedert jaren niet geschoren. Van dezen werd langzamerhand om dan anderen een weggenomen, en in het gazon werden bloemperken aangelegd. Iets verder den tuin in was de moestuin, en nog verder een boomgaard, met meer dan 70 vruchtboomen; en aan het eind een boschje van opgaande eiken en andere boomen, waaronder eiken- en berken-hakhout, en wandelpaden er door.
In 1893 is het huis geheel verbouwd, van welk feit de heugenis ook in den vermelden gevelsteen is ingebeiteld: nu is de hoofd-ingang geheel naar de westzijde overgebracht.