HET SOESTER NATUURBAD

Hans Kraal

De laatste'tijd is ons Natuurbad nogal eens in het nieuws door de plannen om het bad te verkopen. Privatiseren heet dat in de huidige termen. Dit was voor mij een gegeven om eens een artikeltje te schrijven over de historie van dit zwembad.
We beginnen in de jaren '30, toen er evenals nu, een tamelijk grote werkeloosheid heerste. In het kader van de "werkverschaffing", zoals destijds deze werkelozen arbeid werd genoemd, ontstonden de plannen voor het Soester Natuurbad.
Na veel overleg door de gemeente met de provinciale overheid werd in 1933 met het werk begonnen en kwam in het jaar daarop het project gereed.
Realiseren wij ons hierbij even, dat al het grondverzet met de spade moest gebeuren! Het uitgegraven zand werd voor het grootste deel met paard en wagen afgevoerd. Als u dan beseft dat het hierbij ging om een hoeveelheid grond van zo'n 20.000 m 3, dan kunt u zich misschien een kleine voorstelling maken van het werk dat hier verzet is.
De gehele "badkuip" was omzoomd door een watergoot van ± 1 m breedte, zodat iedereen die te water ging nooit kon vergeten even de voeten te spoelen. De rest van het corpus werd zeker verondersteld "clean" te zijn.

Soester Natuurbad omstreeks 1935

De diepte van het bad liep van ± 20 cm tot 400 cm. Over de volle breedte aflopend vanaf ongeveer de plaats waar nu het terras van het restaurant is, tot aan het diepste gedeelte bij de springtoren. Dit ijzeren bouwsel stond dan weer tussen twee watervallen, die gevormd werden door imitatie rotspartijen, waarover het verse of ververste water in het bassin kwam. Leverancier was uiteraard het pompstation van de Utr. Waterleiding naast het bad. Dit bedrijf leverde zgn. condenswater waardoor de temperatuur van het zwemwater altijd zo'n 18° Celsius zou bedragen, maar ik herinner mij nog heel goed dat we op vrije woendag- of zaterdagmiddagen in temperaturen van 14 tot 16 graden doken.

Schoolzwemmen bestond niet. Je ploeterde wat in het ondiepe en als je meende de zwemkunst voldoende te beheersen, dan ging je naar de badmeester en vroeg of je in het "diepe" mocht. "Zwem maar eens naar de overkant" zei de toenmalige chef tegen mij. En toen ik nog niet halverwege dit beoogde doel was, moest de man alweer op iets anders letten maar vond toch later mijn prestaties voldoende om in het diepe te zwemmen. U weet het dus hierbij, dit seizoen zwem ik weer zonder diploma A of B.
In de beginjaren was er wel "gemengd" zwemmen toegestaan, maar op de zandstranden werden de bokken van de geiten gescheiden. Als het gezin op een mooie zondag in het bad ging recreëren, dan moest pa, wanneer hij zich niet meer in het water bevond, aan de Soester kant op het droge en ma kon dan uitrusten aan de Soesterbergse zijde, al of niet vergezeld van het meegekomen kroost, waarvan de sexe niet zo stringent werd gesepareerd.
Het toezicht op het zwemgebeuren werd namelijk streng gehouden, deels door de badmeester - geassisteerd door enkele lagere emploijé's, maar ook door enige functionarissen die een pet droegen, waarop de onderscheiding "Strandwacht" vermeld stond.
Eventuele aanwijzingen of verboden werden letterlijk omgeroepen door scheepstoeters. Geluidsinstallaties moesten nog uitgevonden worden, denk ik.
Soms was er toezicht vanuit een roeibootje, dat afgemeerd lag aan een steiger, die dwars door het diepe gedeelte liep en tevens dienst deed als startpunt bij wedstrijden. Voor ons jongens een attractie om onder door te kruipen en dan aan het bootje van de badmeester te gaan hangen, om onder dreigementen met de roeiriemen los te laten!
Het gebruik van het bad nam in de latere jaren steeds toe, zeker in de eerste oorlogsjaren, mede wegens gebrek aan andere vormen van recreatie. Zondagen van zes à zeven duizend bezoekers waren heel gewoon. Amersfoort en Baarn leverden daarbij ook veel klandizie en zelfs de trein voerde zwemgasten aan.
Op zo'n drukke zondag voor de oorlog is door het publiek, dat veel kritiek leverde op de sexenseparatie, de afrastering tussen de strandgedeeltes volkomen tegen de grond gewerkt en ging het gezamelijke strandvermaak zijn intrede doen.
Dit gebeuren heeft nog heel wat discussies in de raad opgeleverd en was ook een dankbaar gegeven voor ingezonden stukken pro of contra in de Soester pers.
Later ontstonden aparte ochtend- en avonduren voor diegenen die nog persé aan de destijds gangbare opvattingen wilden gehoorzamen, maar langzamerhand zijn deze speciale zwemtijden opgeheven. Het oude bad heeft in het laatste oorlogsjaar veel schade opgelopen.
Het bassin kreeg enkele voltreffers waartegen de betonnen bodem niet bestand was.
Deze vloer bestond dan ook uit beton, dat gewapend was met kippegaas en op een afdekking van asfaltpapier was aangelegd. Gewapend beton met betonijzer gevlochten kenden we toen nog niet? Het kan natuurlijk ook zijn, dat we toen al moesten bezuinigen op de begroting?

In ieder geval, het bassin was in 1945 aan een renovatie toe, maar ook de opstallen, zoals garderobes, toiletgroepen en technische installaties waren vernield of geroofd.
Provisorisch is het een en ander hersteld, waardoor het bad met enkele wijzigingen nog dienst kon doen tot 1960, waarna een gehele vernieuwing tot stand kwam, die resulteerde in een zwemomgeving, die bekend stond als de mooiste van Nederland.
Er bestaat nog een overblijfsel van het oude natuurbad, die denk ik, weinigen van u zullen weten te vinden. Dat is een stukje natuurgebied achter het huidige bad. Het ligt in de richting de Paltz en is 'te bereiken via het padvinderskampje aan het Heeserspoorwerk, de eerste weg rechts voorbij het zwembad, richting Soesterberg.
Daar is een stuk terrein dat bestaat uit omdijkte stukken grond.
Waarschijnlijk werd na het seizoen niet meer te zuiveren water hierheen gepompt om daar door bezinking en biologische reiniging in grondwater te veranderen. Een methode die heden ten dage wel de nodige kritiek en alarmering door de milieuinstanties zou hebben veroorzaakt.
Dit afwateringsgebied is dus nu nog duidelijk te onderscheiden, ook al door de totaal afwijkende begroeiing tussen de dijkjes. U kunt er nu rustig rondwandelen, maar vroeger stonden hier de waarschuwingsborden: "Levensgevaarlijk", wegens de moerasachtige toestanden.
Ik besluit dit relaas met de hoop uit te spreken, dat ons bad in de naaste toekomst voor Soest behouden mag blijven. Door de mobiliteit van de tegenwoordige recreant is het natuurbadbezoek wel minder geworden maar de behoefte aan de zwemsport zal altijd blijven.