Het Oude Grachtje

Hans Kraal

Onlangs is weer een stukje Soest verleden tijd geworden en dat feit verschafte mij enige inspiratie om nog eens wat op te rakelen van dat verleden. Ik zag namelijk, dat er een fragmentje van ons Oude Grachtje is "omgebouwd" tot ondergronds watertransport. Naast perceel Stadhouderslaan 25 stroomt een paar tientallen meters van genoemd waterloopje nu door een rioolbuis, waarna het onder de Stadhouderslaan door, z'n loop naar de Eem voortzet. Het heeft niet zo veel te betekenen, dit stroompje, maar z'n naam is wel hecht verbonden met de historie van Soest en het leek me toch de moeite waard om het eens nader te volgen en te beschouwen. 't Begin ligt ergens in het Veen, vermoedelijk daar, waar de "Sanders"woningen zijn verrezen. Het is mij niet bekend of het Oude Grachtje oorspronkelijk is gegraven. Naar mijn idee is het "ontstaan" en doet nog altijd dienst als afvoer van het overtollige water in 't Veen. En dat dit ondanks allerlei waterbeheersingssystemen van latere tijd 'nog nodig is, bewijst de stroomsnelheid, die duidelijk te constateren valt. Ons "miniriviertje" vervoert zijn inhoud langs de Koningsweg om bij de Eikenhorst de vijvers te voorzien en gaat dan weer door een duiker verder langs de Jachthuislaan. Hier is het grachtje, met de aanleg van deze weg door de weilanden, min of meer gemoderniseerd en verruimd, welke vernieuwing we meestal met het werkwoord "kanaliseren" aanduiden. In de omgeving van de nieuwe hockeyvelden is in die periode ook de "Nieuwe Gracht" verschenen, maar deze waterloop is inderdaad gegraven en heeft met het verdere verloop van het Oude Grachtje niets te maken, want de Nieuwe Gracht staat via een duiker onder de Biltseweg door in verbinding met de Praamgracht en draagt zo ook bij aan de waterafvoer naar de Eem. We gaan dan ook weer verder met het Oude Grachtje, dat intussen de vijvers van park Vredehof van water heeft voorzien en dan onder de Vredehofstraat duikt en langs park Colenso stroomt. En naar ik dacht ook de vijvers daar aan water helpt. De laatste tijd staat het water langs de Jachthuislaan en dus ook bij Colenso zéér hoog, en dat heeft weer invloed op de toestand van de Colensovijvers.

Ik heb het waterniveau daar nog nooit zo hoog gezien als afgelopen winter. Bij het bruggetje naar het park is er een kleine barrière in het stroompje, waar het water zo'n halve meter omlaag valt en dan langs het Griftlandcollege de onlangs aangelegde rioolbuis bereikt. We zien het Oude Grachtje dan weer terug aan de andere kant van de Stadhouderslaan, waar het achter de huizen door de weilanden langs het stukje Maatweg naar de rioolwaterzuivering gaat. En in dat stukje sloot heb ik als kind hele kolonies stekelbaarsjes gevangen. Dat ging dan met een conservenblikje, dat we aan een bezemsteel spijkerden, want een echt visnetje kostte geld. Een blikje en een oude bezemsteel kon je altijd wel vinden. Je had daar enorme vangsten, welke in jampotjes naar huis werden vervoerd om de volgende morgen te kunnen constateren, dat de hele oogst om zeep was door ruimte- en zuurstofgebrek. Dus de volgende dag weer zorgen voor verse aanvoer, hetgeen dezelfde resultaten opleverde. Deze overbevissing zou vandaag misschien wel ingrijpen van de milieuinstanties opleveren. De verandering van de waterbeheersing in de Eempolders heeft het aantal visjes in de sloten danig beïnvloed en ook de plaatsen waar het in het voorjaar stikte van het kikkerdril, moet je nu zoeken. Een enkele keer zie je nog wel eens wat kinderen in de sloten aan het modderen, maar de opbrengst betekent niet veel meer. Wij deden betere zaken! Trouwens, wij waren destijds ook specialisten in het afdammen van deze sloten, welke techniek bepaald niet door de boeren werd gewaardeerd. Bij de rioolwaterzuivering gekomen, is het Oude Grachtje weer gekanaliseerd en gaat recht uit recht aan langs de compostvloeibakken naar de spoordijk Soest-Baarn om er weer door een grote duiker aan de andere kant onder uit te komen en alweer rechtuit naar de spoordijk Baarn-Amersfoort te stromen. Vroeger was daar bij 't "Grote Spoor", zoals wij dat noemden, een mooie grote waterpoel. Het "gat van Koppen", waar snoeken zwommen. Daarom durfden we daar nooit het water in. Daar was ook een baanwachterswoning en kon je via een overweggetje naar de "weg in de Maten" en het "Bremeentje" komen. De spoorman die daar woonde, heette Koppen dus vandaar de benaming van de poel, die onder een echt spoorbruggetje door, vroeger zijn "benedenloopje" eindigde in een kronkelend stukje dat tenslotte in de Eem terecht kwam. Nu is het ook een recht stuk, waar toch wel vanuit de Eem weer vis woont. Toen de Maatweg via een onbewaakte overweg nog vanaf de Grote Melmweg naar de Stadshouderslaan liep, was dit een geliefd stukje wandelgebied. Even een "rondje Maatweg doen" op een mooie zomeravond en meteen de hond uitlaten. Nu is deze verbinding helaas al tijden geschiedenis door de bouw van 't compostbedrijf en heeft Soest daar een mooi stukje landelijk schoon verloren.

Geheel ter zijde van dit Oude Grachtjeverhaal wil ik nog even denken aan de vroegere Noorderweg, die je toen wei een voortzetting van de Maatweg kon noemen, want het was niet anders dan een polderwegje met karresporen. Vanaf de Heuvelweg was de Noorderweg al wel bestraat. Langs dat eerste stukje van deze weg liepen aan beide kanten ook vrij brede sloten. Zover ik weet hadden deze geen connectie met ons Oude Grachtje maar er is zelfs nu nog aansluiting op de waterpartijen in 't Slangebosje van Braamhage, waar ik een volgende keer over hoop te schrijven.