De Zouaven; Soester soldaten in het leger van de Paus (1864-1870)

Soester soldaten in het leger van de Paus (1864-1870)

Viva Garbaldi, is de Creet die op heden meer dan ooit in Italien weerklonken heeft. Wraak over Mentana zeggen zij, die ongelukkige, die het eens mislukt is het operhoofd onzen dierbaren Pius IX ten onder te brengen, en zullen zij het nu kunnen?

Aldus begint de brief, die onze plaatsgenoot Jan Schouten op 24 aug. 1870 vanuit Subiaco, een plaatsje in de bergen bij Rome, schrijft aan zijn zusters en broers in Soest.
Het is mogelijk zijn laatste brief, want er wordt spoedig een aanval van de vijandige troepen verwacht, onder leiding van Garibaldi.
Jan Schouten was soldaat in het zouavenleger van de Paus.
Tussen 1864 en 1871 waren er ongeveer 3000 Nederlanders in dit leger opgenomen, waaronder een tiental jongemannen uit Soest.
Wie nu waren die Soester zouaven, en wat dreef hen naar Rome? Paus Pius IX (1846-1878) was niet alleen hoofd van de Rooms Katholieke Kerk, maar ook wereldlijk vorst van de Kerkelijke Staat. Het toenmalige Italie bestond uit meerdere zelfstandige vorstendommen, en er was toen ook daar het streven naar de vorming van één verenigd Italie, evenals b.v. Frankrijk en Oostenrijk.
De Italiaanse volksheld Garibaldi in het Noorden, en Victor Emanuel, koning van Sardinië, met zijn minister Cavour, in het Zuiden, waren de grote ijveraars voor dat streven.
Maar het middendeel van Italie was de Kerkelijke Staat, met Rome als hoofdstad, de zetel van de Paus.
Paus Pius IX en zijn kring van Kardinalen voelden er niets voor om hun staat te doen opgaan in een verenigd Italie. Zij verzetten zich hevig tegen de aanvallen van buiten af. Daarvoor was een leger nodig, en omdat het volk van de Kerkelijke Staat lang niet zo enthousiast was, als hun bestuurders, was het moeilijk om een betrouwbaar leger uit eigen onderdanen te vormen.
Victor Emanuel had al in 1860 een aanval ondernomen, en een deel van de Kerkelijke Staat veroverd.
Een rampzalige beslissing volgde; de Paus deed een oproep aan alle Katholieke jonge mannen uit geheel West Europa, om tot zijn leger toe te treden. Duizenden gaven in die jaren aan die oproep gehoor, ca. 11000 man, waarvan er ruim 3000 uit Nederland kwamen. Het ontzag en de aanhankelijkheid van Katholiek Nederland voor de Paus van Rome was heel groot.
Het uniform van de soldaten van het Pauselijke leger was geïnspireerd op het tenue van een Frans keurkorps, samengesteld uit leden van de Algerijnse stam van de "Zouawa", vandaar de naam "Zouaven". In 1867 werd de vermaarde "slag bij Mentana" geleverd.
Een grote overmacht onder Garibaldi werd door de dappere Zouaven verslagen. Doch de aanvallen bleven voortduren, en in 1870 gaf de Paus zich toch gewonnen. De Kerkelijke Staat werd na de slag om Rome ingenomen, en het Zouavenleger werd ontbonden.
De Zouaven hadden zich ingezet voor een verloren zaak.

Dank zij de medewerking van het Nederlands Zouavenmuseum in Oudenbosch, zijn wij veel te weten gekomen over onze landgenoten, die als "zouaaf" hebben gediend.
Ze werden op de verzamelplaats Oudenbosch ingeschreven. Aan de hand van die inschrijfformulieren (die in de Franse taal zijn gesteld) komen wij tot de hier volgende lijst:

Als zouaven, afkomstig van Soest, worden ook genoemd Nicolaas Wijntjes, die in 1867 vertrekt, en na zijn terugkeer boer wordt te Achterveld op de boerderij "Watervoord" in 1877.
Verder Hein Oremus uit Soesterberg, die na zijn terugkomst daar nog lange tijd heeft gewoond.
Wijntjes is echter geboortig uit Amersfoort en Oremus komt van Schalkwijk. Maar desalniettemin, Soester Zouaven.

Een heel andere figuur die in de Zouavenwereld zeer grote bekendheid genoot, was onze plaatsgenoot Pater Cornelis de Kruijf. Hij staat bekend als "De vader der Nederlandse Zouaven".
Pater de Kruijf was op 28 nov. 1813 geboren in Soest, en overleed 14-1-1874 te Amsterdam. Hij was de zoon van dokter-barbier de Kruijf» die woonde aan het Kerkpad (thans Kerkpad ZZ 2, bewoond door B.J. ten Haaf).
Deze Augustijner Pater stond als kapelaan aan de Amsterdamse parochie "De Star", en hield zich naast zijn werk in de parochie ook bezig met de werving van zouaven.
In het museum in Oudenbosch zijn er veel gegevens van pater de Kruijf bekend. Er is een boekje, geschreven door H. Roovers in 1878, getiteld "Pater de Kruijf en de Pauselijke Zouaven" en Broeder Christofoor van Langen, de stichter van het Zouavenmuseum, schrijft in zijn boek "Het Epos der 3000" veel over hem.
Van Jan Schouten zijn er brieven bewaard gebleven, en ook een dagboek. Hierin wordt uitvoerig de reis van Soest naar Rome beschreven, geeft hij zijn indrukken weer die hij opdoet in Rome, en uit zijn laatste brief blijkt dat hij er vast van overtuigd is: Wij zullen overwinnen, en Garibaldi verslaan. Het werd echter voor hem een teleurstelling.

Op bovenstaande foto staan acht zouaven afgebeeld, en de staande man in het midden is Henk Ruijer. De overige zeven zijn zeer waarschijnlijk ook afkomstig uit Soest. De foto is van 1869 of 1870, omdat pas dan Henk Ruijer zouaaf werd. De andere soldaten, die toen nog onder de wapenen waren, zijn Teunis van Doorn, Lambert Majoor, Reijer van Dijk, Jan Schouten, Cornelis Thoue en Jan Valkenet. Mogelijk ook nog Hein Oremus en Klaas Wijntjes. Kent u er een van, dan zullen wij dat graag van u vernemen.

Bronnen:
In vrijheid herboren door J.G. Rogier en N. de Rooy
Gegevens uit Nederlands Zouavenmuseum Oudenbosch