OP REIS; 200 jaar geleden

P. Siegers

Kan men tegenwoordig binnen enige uren zijn Europese bestemming bereiken, een 200 jaar geleden vergde een reis toch heel wat meer tijd. Gaat u mee van Amsterdam naar Arnhem? In de "Historische Geographische Konst- en Reis Almanach voor den Jaare 1786" vinden wij een dienstregeling.
Van Amsterdam kan men dagelijks voor 5 gulden naar Arnhem, per persoon met 25 pond bagage (hierbij staat aan te merken, dat men op eenige ponden bagagie meer, juist niet ziet, als maar de Koffers niet buitengemeen groot zijn). De postwagen vertrekt van het Post Comptoir op den Cingel en gaat via Naarden, Amersfoort, Achteveit en Lunteren. 's Zomers vertrekt de wagen om 6 uur, 's winters met het openen van de poort. De aankomst te Arnhem is des avonds. Van Arnhem kan men 3 maal per week om 6 uur 's morgens met de Koninglijke Pruissische Postwagen naar Keulen via Cleef, Calcar, Xanten, Hoogstraat, Dormagen. De vracht bedraagt 8 gld. 14 st. Twee maal per week kan men verder met de Keizerlijke Postwagen of 3 maal per week met de Mulheimer Postwagen naar Frankfort aan de Main. Ligt het reisdoel echter meer in oostelijke richting, dan kan men twee maal per week van Arnhem met de wagen op Doesburg. Des zomers vertrek na aankomst van de Amsterdamsche postwagen, des winters de volgende dag vroeg.

Na aankomst van de Arnhemse postwagen kan men met de Koninklijke Pruissische Postwagen naar Berlijn en vandaar naar Koningsbergen in Pruissen, en naar Dantzig. In Berlijn komt men 8 dagen na vertrek uit Amsterdam aan.

De vracht van Doesburg tot Berlijn bedraagt 30 gld. 5 st. Na 4 dagen komt men in Dantzig en 2 dagen later in Koningsbergen. Van hier kan men verder oostwaarts naar Riga, Revel, Petersburg en gantsch Rusland. Een andere route voert van Doesburg in acht dagen via Munster, Cassel naar Leipzig. Van hier voert de postwagen u over Annaberg, Sneeberg, Johan Georgenstad en Freiburg naar Dresden, Voigtland en gantsch Saxei en Warschau, gantsch Silesien en Polen. Ook kan men van Dresden via Praag naar Weenen als de naaste route voor gantsch Hongarijen en Turkijen.
Een andere route op en door Duitsland begint in Naarden en gaat via Amersfoort, Deventer, Delden, Bentheim, Ipenbuuren op Osnabrug. De vracht bedraagt 15 gld. Daar en boven voor Tollen en Passagie-gelden 18 st. voor iedere persoon en van de overige bagagie 2 st. per pond. Van Osnabrug vertrekt aansluitend een wagen op Hamburg, op Bremen en op Lauenberg voor Holstein, Denemarken en Zweden.
Van Hamburg gaat men per Postwagen naar Kopenhagen, de vracht zijnde circa 26 gld. Alsmede naar Gottenburg, de vracht circa 36 gld. Voor het verzenden van goederen op Hamburg en Altona worden met drie stuivers per pond tot Osnabrug gefrankeerd, de boeken, victualie en het zilver met 2 stuiv. het goud met 1/8pCto. De goederen op de bovengemelde plaatsen betalen volgens de Vorstelijke Fost-Ordonnantien daar van zijnde.

Voor spoed bestellingen kan men gebruik maken van extraordinaire postwagens met 4 paarden en halve postwagens met twee paarden, of voorspannen voor eigen rijtuigen, betalende men voor vier paarden van Naarden op Osnabrug 50 Rijksdaalders en voor twee paarden 25 rijksdaalders, met tollen en passagie-gelden.

Zoekt u het liever zuidwaarts? Dan gaan er van Rotterdam postwagens op Antwerpen en voorts via Villebroek, Brussel, Halle, Mons, Kamerrijk, St. Ouintin, Compiegne, Louvre naar Parijs. Van Parijs reist men door gantsch Frankrijk met ordinaire en extraordinaire posten. Bestemmingen zijn o.a. Straatsburg, Calais, Rouen en Havre, Nantes, Bordeaux en Lyons. Van Lyons gaat men meestal te water naar Marseille.

Ook in het binnenlands verkeer gebruikte men de postwagen. Naar 's Gravenhage, vice versa, gaan twee wagens, in de winter één, uitgezonderd bij besloten water en stilliggen der schuiten, ook dan gaan er twee. Alle deze wagens zullen moeten rijden, zo er maar één passagier gevonden wordt.
Op de zondagen rijdt er slechts één wagen; op den gewoonlijken jaarlijkschen Dank- Vast- en Bededag, alsook op den eersten Paasch-, Pinxter- en Kersdag, rijdt in het geheel geen wagen. Voor de vracht van de vier eerste of binnenste plaatsen zal betaald worden 4 gld. 12 stuiv. en voor de twee anderen 4 gld. 10 stuiv. Deze postwagen rijdt af voor 't Nieuwe Zijds-Heeren Logement op den Haarlemmerdijk. Om plaats te reserveren, addresseert men zich op den hoek der Beurssluis.

Een ander vervoermiddel was de trekschuit. Van Amsterdam op Haarlem vertrok elk uur, met het opengaan van de poort tot 's avonds 8 uur een schuit, op Utrecht 3 schuiten en op Gouda elke avond om 8 uur en bovendien 's morgens één, behalve in de wintermaanden november tot en met februari. Door Muiden op Naarden kon men 6 maal per dag, op Weesp 5 maal per dag. Alle avonden vertrekt van de Beerebyt een nacht-schuit op Leyden; de vracht bedraagt 19 stuiv. 4 penn. Verder waren er vele markt- en vrachtschuiten naar allerlei bestemmingen in het land. De freguentie hiervan is zeer beperkt.