Soester verzetsmensen (8) Ir. Menko

Jaarlijks vindt de Dodenherdenking op 4 mei plaats bij het bevrijdingsmonument in het plantsoen tussen de Insp. Schreuderlaan en de Ir. Menkolaan. Wie was dan wel deze ingenieur Menko?

De gemeente Soest heeft op 27 juni 1955 de betreffende straat de naam Ir. Menkolaan gegeven. In de beschrijving van straatnamen worden niet meer dan de volgende gegevens vermeld: Henri Silvain Nicolaas Menko (1895-1942), eerste Soester verzetsstrijder kwam in 1940 in Soest wonen aan de Lange Bergstraat 22 (thans Van Straelenlaan). Eind 1941 gearresteerd en overleden op 16 maart 1942 in Oranienburg.

Henri Silvain Nicolaas Menko is geboren te Amsterdam op 19 november 1895, zoon van Rudolf Heiman Salomon Menko en Jeanne Dina Henriette Heilbron. Inderdaad van Joodse afkomst maar bij zijn vestiging in Soest geeft hij op als kerkelijke gezindte: Remonstrant. De uitschrijving uit het bevolkingsregister is op 26 maart 1946 met vermelding VOW (vertrokken onbekend waarheen?) en de overlijdensakte is opgemaakt op 21 augustus 1946. H.S.N. Menko is te Amersfoort gehuwd op 14 juni 1921 met Eva van Latenstein van Voorst (geboren 24 oktober 1895 te Amersfoort, overleden 5 maart 1944 te Soest). Op 30 september 1922 is te Hilversum hun dochter Lili Marie Menko geboren. Het gezin vestigde zich zoals bovenvermeld op 24 augustus 1940 te Soest aan de Lange Bergstraat [de huidige Van Straelenlaan] 22. Zij kwamen toen van Amsterdam, Scheldestraat 1141. Het gezin had daarvoor gewoond te Renkum en is 2 april 1937 naar Amsterdam getrokken.

Toen hij in Soest kwam wonen verkreeg hij telefoonnummer 2950 met naast zijn naam de cryptische omschrijving "Ampére". Als zijn beroep wordt opgegeven ingenieur, maar nog steeds onduidelijk is met welke opleidingen en in welke branche. In de `Soester' literatuur heb ik verder niets meer kunnen vinden over verzetswerk, zelfs niet over gewoon werk. Vanuit het NIOD (Instituut voor oologs-, holocaust- en genocide studies) verkregen we wel aanvullende informatie. Dochter Lili heeft het formulier "Opgave voor de eerelijst der namen van hen, die voor het vaderland zijn gevallen" volledig ingevuld en dat is dus de basis waarop het toenmalige gemeentebestuur voor deze straatnaam heeft gekozen. Zij schrijft dat haar vader de eerste leider van de Orde Dienst Soest was, hij had deze met hart en ziel opgericht.

In september 1941 is hij ondergedoken maar na een veilig sein thuisgekomen. Daar is hij door een Pool in dienst van de Gestapo opgepakt op 20 oktober 1941. Ze schrijft verder: "Aanwezig bij de arrestatie was majoor Ronhaar uit Amersfoort. Deze was gevangen sinds 23 april [1941] met de andere officieren voor 't zelfde geval. Wat de majoor erbij te maken had is onbekend. Ik vrees dat hij gesproken heeft, maar dan onder dwang. " Na zijn arrestatie is Menko overgebracht naar het Huis van Bewaring in Utrecht, vervolgens naar het Oranjehotel te Scheveningen. Via doorgangskamp Amersfoort tenslotte naar Sachsenhausen. Op de vraag wat de gevallene in gevangenschap heeft meegemaakt antwoord ze: "Scheveningen, verhoren, geen veroordeling, Schutzhaft, Amersfoort, dysenterie, waarschijnlijk mishandeling, bril en gebit kapot, Sachsenhausen, gestorven aan "hartzwakte" volgens D [Duitsers] maar bekend: doodgemarteld". Dit zou dan op 16 maart 1942 geschied zijn. Dr. Gunning aan de De Lairessestraat 165 [Amsterdam?] en prof. Borst [geen adresgegevens vermeld] kunnen meer informatie geven, maar waarschijnlijk hebben zij alle kennis mee het graf ingenomen. Majoor J.H. Majoor (1888-1942) uit Amersfoort, dr. in de filosofie is op 30 september 1941 gearresteerd, hij zou de eerste commandant van de regio Soest geweest zijn. Voor zover na te gaan is lijkt de Orde Dienst niet echt in Soest actief geweest te zijn.

Aanvullende gegevens vergaard uit het gemeente archief Soest door de archiefassistenten Joop Akker en Arjan Geers.