De stichting op de Lazarusberg

Redactie

Al meer dan een eeuw is er bij de Lazarusberg in Soestdijk een instelling die in de loop der jaren verschillende keren in functie is veranderd. Begonnen als rusthuis is het nu een school voor voortgezet speciaal onderwijs, maar nog beter is het bekend als het Van Arkel Instituut. Er lag al lang een plan om een artikel te schrijven over deze instelling en het toeval wilde dat er via de heer Dick van den Beukel, penningmeester van ondervermeldde stichting, een deel van het archief werd aangeboden aan onze vereniging. Het grootste deel daarvan gaat over de beginjaren en met name over de Gerharda Sebilla Verhoeven Stichting.

De Gerharda Sebilla Verhoeven Stichting werd opgericht in 1913, genoemd naar Gerharda Sebilla Verhoeven, geboren op 6 oktober 1846 in Harderwijk en overleden op 6 juni 1919 in haar villa "Bene-Sita" te Velp. Zij was de weduwe van dominee Christoffer Lambertus Daniël van Coeverden Adriani, geboren op 20 mei 1843 in Kampen en overleden op 21 januari 1911 in Rheden. Hij was voor zover kon worden achterhaald de enige zoon van Lambertus Grimmius Adriani en WilhelminaFrederica van Coeverden. Voordat hij op 2 juni 1893 in het Brabantse Nuenen trouwde met Gerharda Sebilla was hij weduwnaar van Petronella Gezina vanGelder, geboren op 7 juni 1839 in Kampen en overleden op 13 februari 1892. Haar niet onvermogende ouders, Petrus van Gelderen Christina Vlielink, kregen 5 dochters waarvan alleen Petronella volwassen werd.

Als erfgenaam van zowel zijn niet onbemiddelde ouders als van zijn overleden eerste echtgenote was hij voor die tijd een vermogend man. Omdat hij in zijn beide huwelijken kinderloos was gebleven kwam er al snel bij hem de vraag wat met het kapitaal te gaan doen. Als eerste doet hij een schenking aan de Gereformeerde kerk van Kampen, zodat hiervan een bejaardentehuis kon worden gebouwd. Van Coeverden Adriani bemoeide zich vervolgens behoorlijk met de gang van zaken, onder andere door als architect de bekende kerkenbouwer Tjeerd Kuipers uit Amsterdam te wensen. Ook meende hij dat het tehuis bestemd was voor de gegoede burgerij van Gereformeerde huize. De kerkenraad echter was het daar niet mee eens. Uiteindelijk kwam er een compromis om ook echtparen toe te laten. Op 7 juni 1900 werd de "Van Gelderstichting" de beheerder van de nieuwe instelling. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw liep het aantal bewoners dusdanig terug dat werd besloten het complex in de verkoop te doen. Uiteindelijk bood het plaats als huisvesting voor studenten van de academies in Kampen. Verder werd er ter compensatie voor de Gereformeerde bejaarden aan het Van Gelderplantsoen een aantal seniorenwoningen gebouwd. In Djokjakarta zorgde hij voor de oprichting van het Petronellahospitaal, het zendingshospitaal, ter herinnering genoemd naar zijn eerste vrouw.

Bij testament liet hij tot slot zijn vermogen na aan nog drie stichtingen: de Adriana Stichting die tot doel had de familieleden van vaderskant te ondersteunen, de Van Coeverden Adriana Stichting met het doel bevordering van het Gereformeerde hoger- en het voorbereidend hoger onderwijs. De Vrije Universiteit in Amsterdam hoorde bij een van de ondersteunde instellingen en Gerharde Sebilla Verhoeven Stichting. Op 21 april 1909 in bewaring gegeven aan de in Utrecht gevestigde notaris Van der Vlugt, werd er een Stichting in het leven geroepen, genoemd naar Van Coeverden Adriani's tweede vrouw. Voor deze Gerharda Sebilla Verhoeven Stichting werd in maart 1912 een perceel grond aangekocht van iets meer dan twee hectare, gelegen aan de Hellingweg in Soestdijk. Daarop moesten worden opgericht, een administratiegebouw en twee paviljoens voor 12 patiënten, een voor mannen en een voor vrouwen. Over de aanbesteding daarvan staat in de krant het volgende te lezen: Op de Lazarus-berg te Soest zal voor de Verhoeven-stichting worden gebouwd een sanatorium met twee paviljoens en administratie-gebouw voor Christelijke zenuwlijders. Het werk is, na gehouden aanbesteding, opgedragen aan den heer G. van Doornik. te Baarn, voorf 83.500. (AC 4-7-1912) Architect P. J. Houtzagers uit Utrecht zou de leiding van de bouw krijgen en de aannemer G. van Doornik dus de uitvoerder van het werk.

De doelstelling van de Stichting was om aan herstellende zieken met een kleine beurs, tegen een geringe vergoeding in een rustige omgeving zowel lichamelijk als geestelijk weer op krachten te komen. Zoals oorspronkelijk de bedoeling was zou er zowel voor mannen als voor vrouwen plaats zijn, maar op enig moment moet besloten zijn om zich tot vrouwen te beperken. De Stichting afficheert zich dan ook als "Christelijk Herstellingsoord en Rusthuis voor Vrouwelijke Patiënten". In een brochure uit 1932 staat wat er onder patiënten werd verstaan het volgende te lezen, Patiënten, die voortdurend bedlegerig zijn, kunnen in den regel niet opgenomen worden. De Directrice is echter in het bezit van een diploma voor ziekenverpleging, zoodat altijd met hygiënische voorschriften gerekend wordt. Wij verwachten meisjes en vrouwen, die herstellende zijn van een interne of chirurgische ziekte, of die rust behoeven vanwege drukken en ingespannen arbeid. Zij vinden in deze stichting een rustig verblijf in een gezonde streek met goede verpleging en deskundige leiding. Vooral voor patiënten uit onze groote steden bestaat hier een goede gelegenheid om verre van het drukke stadsleven weer tot herstel en rust te komen. Voor zover er plaats beschikbaar is, zijn ook enkele chronische patiënten welkom, voor wie ook bijzondere contracten afgesloten kunnen worden. Wat de tarieven betreft ging het om bedragen van f 2,25 en f 2,50 per dag naar gelang van de kamer. Niet inbegrepen was de geneeskundige behandeling, extra voedingetc. Voor wie een afzonderlijke kamer wilde, was de verpleegprijs f 3,00 per dag.

In 1939 kocht de Vereniging 's Heeren Loo uit Ermelo de drie paviljoens van de Gerharda Sebilla Verhoeven Stichting. Tevens kocht de vereniging van de gemeente Soest het naastgelegen bosperceel De Lazarusberg. Veel werd er blijkbaar niet aan charitas gedaan want het was mobilisatietijd en dienden de panden als huisvesting van Nederlandse militairen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen Duitse soldaten de ruimtes in beslag. Pas in 1947 kon 's Heeren Looweer aan de slag. De naam werd gewijzigd in het Van Arkel Instituut, naar wijlen dominee R. E. van Arkel, vice-voorzitter van de vereniging 's Heeren Loo. Hij was geen onbekende in Soestdijk want hij was daar van 1913 tot 1921 predikant. Het is geen rustoord voor dames meer, maar wat dan wel wordt in een artikel als volgt omschreven; In deze gebouwen zullen ruim 80 debiele kinderen verzorging, opvoeding en onderwijs kunnen ontvangen. Men vindt er goed geoutilleerde schoollokalen, terwijl voor de zo belangrijke arbeidsopvoeding zowel voor jongens als voor meisjes in internaat, werklokaal en tuin allerlei practische mogelijkheden bieden.
Er bestaat mogelijkheid tot uitbreiding. Hoewel er geen categorie van kinderen wordt uitgesloten, is er vooral aan gedacht hier een inrichting te scheppen, waaraan particulieren hun kinderen kunnen toevertrouwen.

De heer T. H. Beishuizen, toen hoofd van de school voor Buitengewoon Lager Onderwijs, verbonden aan de dr. mr. Willem van den Bergh Stichting te Noordwijk-Binnen, werd tot directeur aangesteld. Tegenwoordig heet de instelling "Arkemeyde", maar daarover kunt u via hun website meer informatie vinden.