De eerste vrouwelijke wethouder van Soest: mevrouw Hilde Walter van der Togt 1922-2016

Joost Walter

Mevrouw M.C.P. Walter-van der Togt (Hilde) werd op derde kerstdag '1922 geboren in de Haagse nieuwbouwwijk Bezuidenhout. In een architectengezin met vijf dochters. Na de lagere school bij de nonnen volgde het RK Meisjes Lyceum (nu het Edith Stein College). HBS-B ging haar gemakkelijk af. De oorlog brak uit. Om wat te doen te hebben na haar eindexamen volgde ze cursussen huishoudkunde en secretariaat. Ze kwam in dienst bij TNO en werd snel hoofd archief. De schaarste nam steeds meer toe en in de hongerwinter ging ook Hilde op een rammelfiets richting boeren in Noord-Holland om eten te kopen of te ruilen. Het verpletterende geallieerde vergissingsbombardement op het Bezuidenhout vlak voor het einde van de oorlog was rampzalig voor Hilde's familie. Een oom en tante en drie van hun zeven kinderen waren dood. Het huis annex architectenpraktijk van vader Van der Togt was weg.

Maar uiteindelijk was de oorlog voorbij. De meiden Van der Togt vierden de overwinning zingend en dansend met ingekwartierde Britse genieofficieren aan de overkant van hun nieuwe huis. De (weder)opbouw kon beginnen. Ook voor Hilde zelf. Ze werd documentaliste bij de Bataafse Petroleum Maatschappij (nu Shell). Trouwde in 1949. Na enkele jaren in Amsterdam en Rotterdam kwam het gezin eind 1955 in Soest op de Soesterbergsestraat 106 te wonen. Daar heeft ze tot haar dood op 8 juni gewoond. Als ouder was Hilde altijd zeer begaan met het wel en wee van haar vijf kinderen. Dat bracht haar in de oudercommissie van de Willibrordusschool in Soest-Zuid. Daar begon haar leven voor de publieke zaak.

Met anderen richtte ze begin zestiger jaren het Katholiek Vrouwen Gilde Soest op. Dat is voor veel Soester vrouwen een enorme steun in hun persoonlijke ontwikkeling geweest. Na meer dan vijftig jaar is het nog steeds een bloeiende, aan deze tijd aangepaste vereniging. Via dat KVG kwam ze als vrouwenvertegenwoordiger op een onverkiesbare plaats op de kieslijst van de Katholieke Volks Partij voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1962. Nu zou men haar een lijstduwer noemen. Tot ieders stomme verbazing behaalde de KVP een eclatante overwinning. Een derde van alle stemmen. En Hilde zat ineens in de gemeenteraad. Ze was een beetje verlegen en ging een cursus "spreken in het openbaar" volgen. Ze paste het geleerde onmiddellijk toe en werd een goed raadslid.

In 1967 verongelukte de toenmalige KVP wethouder A.P. Hilhorst. Er moest een opvolger komen. Politiek is een ongewisse zaak. De eerst aangewezen opvolger wilde zijn jonge gezin en zijn beginnende carrière daarvoor niet op het spel zetten. Om kort te gaan: Hilde werd wethouder. Als eerste vrouw in Soest. In heel Nederland waren er in die tijd 32 vrouwelijke wethouders, één burgemeester, één staatssecretaris en één minister (Marga Klompé). Veel meer dan 40 vrouwen zullen er in het publieke bestuur niet geweest zijn. De meesten waren wethouder van onderwijs of sociale zaken. Hilde werd wethouder van openbare werken en stadsontwikkeling. Ze kocht vuilnisauto's. Ging zich bezighouden met stedenbouwkundige plannen. Soest zou, gezien de verwachte landelijke bevolkingstoename, moeten groeien naar 60.000 inwoners. De stedenbouwkundige planning was daarop al aangepast. Er zou een centrumweg over de Eng komen, een stadswinkelcentrum bij station Soest Zuid, bebouwing op de oostelijke Eng tegen de spoorlijn aan en wijken in het Soesterveen.

Tijdens Hilde's wethouderschap werd de wijk Smitsveen met de Smitshof afgebouwd. De wijk Klaarwater werd gebouwd. In de plannen werd gestapelde bouw langs de randen gesitueerd. Oude boombestanden werden in het plan opgenomen en hoogteverschillen benut. Het nieuwe industrieterrein werd door een groenstrook van de woonwijk gescheiden. Ook Overhees I kwam tot uitvoering. In het oog springend is de ring van vrijstaande huizen langs de Koningsweg waarbinnen rijtjeshuizen gebouwd zijn. Grote bouwstromen werden in stukjes gehakt. Rechte lijnen en haakse hoeken zoveel mogelijk vermeden. En ook hier werden oude boombestanden gespaard en hoogteverschillen benut of aangebracht. Hilde hield niet van snippertjes braaf openbaar "groen". Ze wilde grotere wildere groenstroken (ook goedkoper in onderhoud) en meer "Schwung". De plannen voor een stadswinkelcentrum en voor de Eng werden uitgewerkt en gronden aangekocht. Wat Gemeentewerken zelf betreft: de kwekerij werd verplaatst, de garage aan de Lange Brinkweg vernieuwd en uitgebreid. Een nieuw hoofdkantoor daar werd gebouwd. Tijdens haar spreekuren voor burgers probeerde ze altijd met ze mee te denken. Als het gevraagde niet expliciet verboden was, werd er naar mogelijkheden gezocht. Als ze maar een goed verhaal had, waardoor er geen precedentwerking optrad. Dat nam niet weg dat ze ook met een helicopterover de gemeente gevlogen is om illegale bouwsels op te sporen.

En passant werd ze benoemd tot Commissaris bij het grote Bouwfonds Nederlandse Gemeenten. Als een van de zeer weinige vrouwen was ze door het zogenaamde glazen plafond gebroken. Ook al waren de plannen de oplossing voor de stedenbouwkundige opgaven van Soest, toch ontstond er grote tegenstand, vooral tegen de weg over de Eng. Hilde besloot in 1974, na zeven jaar wethouderschap, zich niet verkiesbaar te stellen. De Soester verkeersproblemen bleven onopgelost. Tot op de dag van vandaag, veertig jaar later, is er discussie over. Ze ging als vrijwilliger bij de telefonische hulpdienst in Hilversum werken. Dat heeft ze jaren gedaan. Dagdiensten en nachtdiensten. Alleen met de beller. Wanhopigen, zelfmoordenaars, verslaafden en potentiële moordslachtoffers.
Ze zat jarenlang in besturen van de bejaardentehuizen Honsbergen en Mariënburg. Was voorzitter van de Openbare Bibliotheek in Soest en Soesterberg en van de Bundeling, toen nog een samenwerkingsverband van artsen, de kruisvereniging (thuiszorg) en het maatschappelijk werk. Ze zat in klankbordg roepen. En lang in de welstandscommissie en de commissie ouderenbeleid.

Toen haar man werd gepensioneerd bouwde Hilde geleidelijk aan haar publieke functies af, al bleef ze tot haar dood (meelevend) CDA-lid. Als een van de eersten was ze direct CDA-lid geworden in plaats van via het lidmaatschap van een van de daarin samengegane christelijke partijen CHU, ARP en, in haar geval, de KVP. Ze werd onderscheiden met de zilveren erepenning van de gemeente Soest.