Dirk Mara Rijk Hendrik Kroon 1909-1945

Ton Hartman

Soester verzetsmensen 7

Van onze archiefassistent Joop Akker kregen wij een kopie van een brief uit 1995 gericht aan de burgemeester van Soest. Daarin kondigden de heer en mevrouw Nathan en Bina Me gaan uit Israel hun komst naar Soest aan. In de brief werd ook de reden van hun komst naar Soest vermeld: zij waren in de oorlog ondergedoken bij de familie Kroon, van 1 september 1942 tot begin juli 1943. In die periode vond ook de verdwijning plaats van het bevolkingsregister uit het gemeentehuis van Soest. De verbindende persoon tussen deze twee 'gebeurtenissen' was Dirk Kroon. 

Dirk Kroon is geboren in 's Gravenhage. Met zijn ouders is hij voor 1937 naar Soest verhuisd en zij gingen wonen aan de Wieksloterweg 3 a. Aan het begin van de oorlog was hij als dienstplichtig sergeant ingedeeld bij de Genie. Daarna hervatte hij zijn werk als zelfstandig werktuigbouwkundige/ elektrotechnicus en was betrokken bij de (bos)brandweer. Vanaf 21 mei 1943 worden alle jongemannen uit de geboortejaren 1922,1923 en 1924 verplicht zich te melden bij de Arbeidsinzet. Burgemeester Des Tombe weet dat ter controle het bevolkingsregister gebruikt gaat worden en geeft opdracht aan de brandweercommandant Groart om dit register te verdonkeremanen. Groart roept drie brandweerlieden waarin hij vertrouwen heeft op en geeft hen de opdracht om 'in te breken' in het gemeentehuis. Deze drie: Gerbrand Zoetelief, Marinus de Moraaz Imans en Dirk Kroon hebben in de nacht van 25 mei hun taak uitgevoerd. Zij dachten dat met een bakfiets alle persoonskaarten wel meegenomen konden worden, ze moesten echter twee keer de route Steenhoffstraat, Spoorstraat, Prins Bernhardlaan (heette toen Willem de Zwijgerlaan), Waldeck Pyrmontlaan, Beetzlaan, Albert Hahnweg, Laanstraat, Dorresteinweg en de Wieksloot fietsen om bij het huis van Dirk Kroon te komen. Daar werd het archief achter het huis in een sloot begraven, waarbij bovengenoemde onderduikers behulpzaam waren. De politie van Soest, die toen nog onderdak had in het gemeentehuis, was natuurlijk op de hoogte gebracht. Wachtcommandant Voet en agent Entrop verleenden hun medewerking door 'doof en blind' te zijn. Inspecteur Voerman en rechercheur Meyer konden de volgende morgen niets opmerkelijks vinden en de Rijksspeurhond Wanda nieste zich suf van de ruimschoots gestrooide peper. Korpschef Bakker is nog wel verhoord en heeft twee jaar voorwaardelijke celstraf gekregen.

Waarom de bovengenoemde onderduikers "Addie en Ellie" weer vertrokken van de Wieksloot is niet bekend, ook niet of zij toen al een relatie hadden. We mogen ervan uitgaan dat Addie in werkelijkheid Hans Mogendorff/Nathan Megaan (1922-2012) geweest is, en met zijn echtgenote Sophia Bina de Winter/ Bina Megaan (1916-2011) in 1995 Soest bezocht hebben. Na de Soester periode is het koppel naar Spanje gevlucht en zijn zij in 1947 illegaal naar Palestina getrokken. Daar heeft Nathan zich opgewerkt tot stadsingenieur van Beer-Sheva. Toenmalig archivaris Ton Reichgelt weet zich het bezoek in 1995 nog te herinneren: "Nathan vertelde met zichtbaar genoegen over het laten verdwijnen van het bevolkingsregister".

Naast de onderduikers deed Dirk nog meer verzetswerk, hij bespioneerde de Duitse strijdkrachten onder andere op Fliegerhorst Soesterberg. Dirk Kroon en zijn moeder (vader Dirk was op 3 januari 1944 op 76 jarige leeftijd overleden) bleven onderduikers ontvangen, waaronder Henriëtte S. Bernhard (1925-2008) en haar ouders rond begin 1944. Er ontstond een liefdesrelatie en zij verloofden zich. In juli 1944 deed de SD een inval in het huis van familie Kroon, Dirk was gelukkig niet thuis. Henriëtte werd wel ontdekt, haar ouders waren al elders ondergebracht, maar de Duitser zei alleen "Joden zijn ook mensen". Toch werd het beter geacht om Henriëtte elders onder te brengen en werd zij met haar ouders herenigd bij de familie Van Oordt in Bussum. Dirk werd in november 1944 bij een razzia in Bussum gearresteerd, maar kon zich bij een corrupte 'goede' Duitser vrijkopen. Na verraad werden zijn moeder en hij op 10 respectievelijk 11 december 1944 thuis gearresteerd, overgeleverd aan de SIPO (Sicherheitspolizei) en naar Amsterdam gebracht. Moeder Kroon werd weer vrijgelaten en heeft de oorlog overleefd, zij is in 1950 verhuisd naar Amsterdam.

Op 7 januari 1945 werd Kroon langs de provinciale weg Limmen-Uitgeest gefusilleerd, samen met negen anderen gevangenen, als vergelding voor een gedode Duitse soldaat. Dezelfde maand werd zijn enig kind David Kroon in onderduik in de Majellastichting in Bussum geboren. Dirk Kroon is begraven op de Eerebegraafplaats Bloemendaal, zijn graftekst luidt: "moge het offer niet tevergeefs zijn". Te Castricum is een monument opgericht voor de herdenking van de fusillades op 7 januari en 6 april 1945.

Dirk Kroon heeft in 2007 postuum de onderscheiding"The Righteous Among The Nations" ontvangen op voordracht van zijn echtgenote Henrietta Schellenkens née Bernard en hun zoon David Kroon.

Bronnen
Website Eerebegraafplaats Bloemendaal
Van Zoys tot Soest. Jan Onstenk, Hocus pocus pas met het bevolkingsregister van Soest. Zomer 1991 blz. 17 t/m 21
Gemeente Archief Soest, met dank aan Joop Akker
E-mailvan de heer Ton Reichgelt
Website Yad Vashem