Het portret van de familie Kok

Ton Hartman

Het lijkt erop dat de gehele opstelling strategisch is: de gehuwde dochters aan de zijkanten met de schoonzonen erachter. Hoewel we alle gezichten een naam hebben kunnen geven, blijven we wel met een prangende vraag zitten: waarom zijn niet alle kleinkinderen ook op de foto gezet? Als we het moment van opname juist inschatten, dan zouden er tien kleinkinderen zijn. Centraal zit het echtpaar Cornelis Kok (1845-1921) en Christina Beukeboom (1854-1935), mogelijk ter gelegenheid van hun 40-jarig huwelijksfeest op 22 oktober 1915. Cornelis was landbouwer op boerderij "Graswijck" (nu Birkstraat 115), tevens was hij gemeenteraadslid en in die hoedanigheid was zijn gezicht herkend. Geheel rechts zit dochter Antje (1877-1947) met zoontje Hendrik/Henk (1907-1978) en daarachter staat haar man Aart Schimmel (1880-1973), zij hadden een boerenbedrijf aan de Zandvoortweg in Baarn. Geheel links zit dochter Rijkje (1881-1957) en daarachter staat haar man Willem Kuijer (1883-1972). Willem en Rijkje hadden een boerderij die nu als adres Kerkpad ZZ 17 heeft. Dit huwelijk is kinderloos gebleven. Bij Rijkje kon je beter niet op de koffie komen, volgens de overlevering was de koffie zo slecht dat de kamerplanten er dood van gingen. Als tweede van links zit dochter Mie (1880-1960), in blijde verwachting, met naast haar dochtertje Steintje. Achter Mie haar man Hendrik Kok (1877-1940) waarvan de kleinzoons direct zeiden dat het de lelijkste persoon van de foto was. Hendrik en Mie waren boer en boerin aan de Korte Brinkweg, vroeger nummer 31, nu nummer 61. Centraal achter zijn vader staat Teunis (1879-1964), die na zijn huwelijk in 1923 met Geertje van den Hengel (1887-1977), samen zijn gaan boeren op de "Nieuwe Graskamp" tegenover zijn ouderlijk huis. Deze boerderij, met als huidig adres Birkstraat 110, is voor hem rond 1924 gebouwd. Tussen de ouders staat Trijntje (1878-1949), zij was het spoor ietwat bijster. Teunis wordt aan weerszijden geflankeerd door zijn broers Dorus (1882- 1923) en Anthonie (1888-1933), Trijntje op dezelfde wijze door haar zussen Aaltje (1885-1977) en Geertje (1889-1963). Er is geen enkele aanwijzing wie de fotograaf was, op de achterzijde van de foto staat alleen: A. Schimmel, Zandvoortweg 190. Mogelijk heeft neef Cornelis Ebbenhorst het gezin van zijn neef Cornelis Kok voor de eeuwigheid vastgelegd.

Was dit gezin zo behoudend dat zij in de toch al roerige tijden de klederdracht trouw bleven? Blijkens een foto van circa tien jaar eerder niet, want toen poseerden de jongste 'deerns' zich al met hoeden, die op de derde dinsdag van september in Den Haag niet zouden misstaan. Waarschijnlijk hebben de dochters zich in 1915 zich nog eens op hun paasbest opgetuigd om het feest luister bij te zetten. Tegelijkertijd zien we dat de mode toen al evolueerde, moeder draagt de traditionele vierkante muts en een omslagdoek over de jurk, haar dochters dragen de Gooise staartkap en de jurken zijn al zodanig getailleerd dat de vrouwelijke vormen wat beter zichtbaar worden. De mannen zijn wat minder vooruitstrevend, buiten de boerenstand droegen veel mannen al een witboord overhemd. Dat het gezin rooms-katholiek was is geen verrassing, de bevestiging daarvan zien we aan de sieraden waarvan een groot kruis deel uitmaakt. De meeste kinderen verlieten de boerderij met hun huwelijk, maar voor de broers Dorus en Anthonie was Graswijck het laatste woonadres. Een van de boerenknechten kreeg de mogelijkheid om de boerderij over te nemen. Voor de zussen Trijntje en Geertje werd er aan de westzijde een stuk aan de boerderij gebouwd, het hoofdgedeelte aan de rechterzijde werd vanaf 1941 bestemd voor de 'nieuwe' boer en zijn echtgenote: Jan van Roomen en Cornelia van Hofslot. Het linker woonhuis was later de woning van neef Dorus Kok (zoon van Mie Kok-Kok).

Hierboven is al gemeld dat de vijf dochters al eerder op een foto geportretteerd zijn, dat was wel door Jan Ebbenhorst & zoon gedaan, waarbij zoon Cornelis al lang de leiding van het bedrijf had, Jan was al ruim twintig jaar dood! Die foto is duidelijk genomen in het atelier van Ebbenhorst aan het Kerkpad NZ.Daarop zien we naast de vijf zussen ook nicht Jaakje Kok (1874-1945) met de traditionele dracht. Zij was de oudste van het gezelschap, maar ook bij haar mag getwijfeld worden of zij vaker in deze entourage rondliep, mijn idee is dat zij allen uitgenodigd zijn, mogelijk voor een serie prentbriefkaarten. Jaakje is in 1908 getrouwd met Herman Kuijper (1875- 1956), zij boerden op de boerderij aan het Kerkpad NZ,nu genummerd met 37. Dit huwelijk is kinderloos gebleven. Van de bovengenoemde zussen Kok zijn nog wat individuele portretten afgebeeld in het boek "De verdwenen streekdrachten van Eem tot Vecht".

Daarmee wil ik dit artikel afsluiten en wij hopen dat Museum Soest dit kleine stukje cultureel erfgoed wel tentoonstelt (mogelijk in de pronkkamer), het geheel is toch een kunstuiting uit vroegere tijden.