Huisartsenhulp in Soesterberg in de 20ste eeuw

Jan de Mos

Huisartsenhulp in de 20ste eeuw
De wijkverpleging voor Soesterberg werd in 1922 ook nog verleend vanuit Zeist. De gemeente Soest kende hiervoor een subsidie toe van fl 150. Pas in 1926 werd een afdeling Soesterberg opgericht van "Het Groene Kruis". Het dagelijks bestuur bestond uit de heer Janssen, voorzitter, mevrouw Desta, secretaresse, en de heer van den Berg, penningmeester. De doctoren Brouwer en Reijnders stelden zich beschikbaar voor de Commissie van Advies.

Ook de geneeskundige zorg in Soesterberg werd in 1922 nog verleend vanuit Zeist. Dat was dr. J.M.C. O'Breen uit Huis ter Heide. Assistentie werd verleend door artsen van de in 1913 opgerichte Luchtvaartafdeling (LVA). Een van de eerste was dr. F.H. Reijnders, chef van de medische vliegdienst te Soesterberg, die ook enige tijd praktijk hield in hotel-pension Nellysteijn van de familie De Vries Hogesteijn. Deze Franciscus Henricus Reijnders (1889) was afkomstig uit Roermond, zoon van Jacobus Franciscus Hubertus Reijnders en Barbara Josephina Maria Hermens.

Als chef van de medische vliegdienst te Soesterberg bestudeerde F.H. Reijnders in 1921 waarom sommige piloten wel een zachte landing konden maken - "diepte" konden zien - en anderen niet. In 1925 trouwt dr. Reijnders in Soest met de dochter des huizes Nelly de Vries van het pension Nellysteijn. Reijnders liet er nog een ziekenzaaltje bijbouwen (zie foto Nellystein). In 1930 vertrok hij en vestigde zich in Schipluiden als huisarts.

Ook dr. S.G.T. Bendien uit Zeist, sinds de oprichting van de LVA burgerarts en chef van de geneeskundige buitendienst, verleende soms assistentie. Deze joodse arts pleegde in 1942 zelfmoord na te zijn verhoord door de politie.

O'Breen kreeg voor zijn diensten van de gemeente Soest een vergoeding van fl 300 per jaar, in 1934 verhoogd tot fl 400. Dr. Brouwer, een in Soesterberg wonende arts, verleende af en toe ook praktische hulp. O'Breen bleef in functie tot mei 1939. Daarna werden zijn taken overgenomen door J.H.A. Rupert, gemeente-arts van Soest, die op zijn beurt per 1 april 1941 in Soesterberg officieel werd opgevolgd door dr. A. Th. M. Splinter, de eerste eigen dorpsarts, die zich hier al een jaar eerder als huisarts had gevestigd. Latere waarnemers waren dr. M. Barkey Wolf (1943), dirigerend officier van gezondheid bij de LVA, en dr. Van de Helm (1947), beiden uit Huis ter Heide, en dr. Schook uit Den Dolder.

De eerste dorpsarts, Dr. Ary Theodorus Mary Splinter, was op 24 januari 1912 in Amsterdam geboren. Hij trouwde in diezelfde plaats op 14 november 1940 met Maria (Muis) Cammaert (1909-1992), verpleegkundige. Zij kregen vier kinderen. Zij vestigden zich in Soesterberg direct na het huwelijk in 1940 aan de Rademakerstraat 24 en verhuisden in 1945 naar de markante villa Heidewijck aan de Amersfoortschestraat 3, de latere Banningstraat. (Foto Splinter en echtgenote aan de dis, 1945). Hij was actief voor het Rode Kruis en was ook bestuurder en cursusleider van de EHBO (40 jaar) en bestuurder van het Soester Natuurbad (18 jaar). Als tweede arts vestigde zich in 1959 J.C. Lucas, Simon Stevinlaan 1 (later Prof. Lorentzlaan 21), even later gevolgd door A.J.W Hagendoorn, Oude Tempellaan 6. Toen waren er dus drie huisartsen in Soesterberg gevestigd. Een aantal jaren later werd Hagendoorn opgevolgd door F.P. Prause op hetzelfde adres.

Dr. Splinter had na zijn artsenopleiding eerst twee jaar in het O.L.V. Gasthuis in Amsterdam gewerkt, voordat hij zich in 1940 in Soesterberg vestigde en daar bleef tot aan zijn pensionering. Hij nam geen blad voor de mond en was erg direct, wat hem ongeschikt maakte voor de politiek, Er zijn vele anekdotes over zijn botte optreden, waar een boekje mee te vullen zou zijn. Zo kwam hij een keer in de volle wachtkamer, spreekuur op afspraak was er toen nog niet, en vroeg: "wie komen er voor rugklachten? Heb je een hemd aan? Nee, ga dan maar naar huis.". Als gemeente-arts werd hij ook vaak bij ongelukken geroepen, waarbij hij zich ergerde aan de vele kijkers. Toen iemand flauw viel bij het zien van een gewonde bulderde hij met harde stem: "donder dan op als je niet tegen bloed kunt, wat doe je hier".
Hij was ook snel in zijn diagnose. Zo riep hij keer bij een ongeval waarbij een jongen zijn been had gebroken: "Afvoeren, poot kapot.". Ook over euthanasie en abortus had hij zo zijn eigen opvattingen. "Als een jong meisje uit een keurig gezin op het spreekuur komt en om abortus vraagt moet je dat dan weigeren? Moet ik dan zeggen: laat maar zitten? Dan help je toch zo'n kind, want wat is zo'n griet van eenentwintig nog waard op de huwelijksmarkt met een kind van zes? Wie moet zo'n schaap opvoeden? Afstand doen zeggen ze dan. Maar het is geen pak kranten waar je afstand van doet, daar maak je geen geintjes oven". Ook over geld verdienen sprak hij zich duidelijk uit. "Ik heb nooit een praktijk gehad van drieduizend zielen (wat toen een gangbare norm was, jdm) en ik heb toch redelijk kunnen leven en m'n vier zonen allemaal kunnen laten studeren. Maar misschien leef ik nu in een andere tijd. Tegenwoordig praten ze wat gemakkelijker over twee en drie ton. lk heb nooit dure dingen gehad. Dokters hoeven toch niet in een Ferrari of Jaguar te rijden? Da's toch van de gekke?"

Soesterberg en de artsenoproer
Op 3 maart 1982 geeft dr. Lucas een receptie vanwege zijn 25-jarig jubileum als arts, waarvan 24 jaar in Soesterberg. Een maand later, op 1 april 1982, neemt dr. Splinter na 42 jaar trouwe dienst afscheid als huisarts van zijn dorp. Op 24 april geeft hij een afscheidsreceptie in 't Zwaantje. Als afscheidscadeau kreeg hij van zijn patiënten een tuinameublement. Er was bij het afscheid van dr. Splinter enige commotie, die een schaduw wierp over de feestelijkheden. Splinter was namelijk met beide plaatselijke artsen (Lucas en Prause) overeengekomen dat zijn praktijk tussen beiden zou worden verdeeld. Maar dat was tegen de zin van zijn patiënten. De twee andere artsen, Lucas en Prause, stelden zich op het standpunt dat het dorp net groot genoeg was om twee praktijken rendabel te kunnen laten draaien en wilden daarom niet samenwerken met een eventuele opvolger van Splinter. De emoties liepen in het doorgaans rustige vliegdorp hoog op. Er waren hearings en protestacties, er werd zelfs een kort geding gevoerd. De derde arts, dr. G. P.J. de Kanter, had zich inmiddels vrij gevestigd aan de Rademakerstraat 1. Na een aantal bemiddelingspogingen mocht deze derde arts toch nog blijven. Dr. Splinter overleed op 19 juli 1989 te Amersfoort op 77 jarige leeftijd.

In de 21° eeuw zijn er nog steeds drie huisartspraktijken in Soesterberg. De huisartsenpost is - net als in de vorige eeuw - nog steeds gezamenlijk met de artsen uit Zeist, nu in het Zeister ziekenhuis.

Bronnen: "De geschiedenis van Soesterberg en directe omgeving tot de 20(' eeuw" aangevuld met "Soesterberg en de artsenoproer, huisarts Splinter kijkt nog even terug in de tijd", Soester Courant 31 juli 1996.