De opkomst van georganiseerde volleybalsport in Soest

Rene van Hal

Olympia, SVV, VVH en anderen
Hoewel de volleybalsport al rond 1895 is ontstaan op Amerikaanse scholen, is deze sport pas in Nederland geworteld kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog. De Nederlandse Volleybal Bond (NeVoBo) is op 6 september 1947 opgericht. Ook in Soest werd daarna het volleybalspel beoefend, eerst nog wat recreatief, maar vanaf 1955 ook in wedstrijdverband nadat 2 verenigingen in Soest (Olympia en SVV) zich bij de NeVoBo hadden aangesloten. In dit artikel een stukje geschiedenis van de georganiseerde volleybalsport in Soest. Ik heb me daarbij beperkt tot de periode tot 1985, het moment dat door een fusie tussen Olympia en SVV, de volleybalvereniging SoVoCo is ontstaan. Voor een beschrijving van de Soesterbergse verenigingen verwijs ik naar de artikelen in het Winternummer 2015 betreffende Laetitia en naar het Najaarsnummer 2006 voor AGAVS. Beide artikelen beschrijven de geschiedenis van die verenigingen, waarbij het onderdeel 'volleybal' maar zijdelings genoemd wordt. Naast Olympia en SVV zijn in Soest ook de verenigingenFoxboroen VVH (Volleybal Vereniging Hees) jarenlang actief geweest en hebben aan de officiële NeVoBo-competitie deelgenomen.

Het ontstaan van het volleybal en de volleybalverenigingen in Soest

SPSV
De eerste vereniging die in Soest volleybalwedstrijden speelde was rond 1950 de Soester Politie Sport Vereniging (SPSV). In die tijd was er nog een gemeentepolitie in Soest, dus was dit een van de verenigingen van gemeenteambtenaren. Binnen SPSV werden meer sporten beoefend. Bovendien waren, zeker in de beginjaren, ook anderen dan politieagenten lid van deze vereniging. SPSV is echter nooit aangesloten geweest bij de NeVoB0 en kende zo door de jaren heen haar eigen competitie met andere politiesportverenigingen.

Volleybal werd in die tijd meestal buiten beoefend omdat de gemeente nog niet over sportzalen/gymzalen, laat staan sporthallen beschikte. SPSV had een veldje achter het oude politiebureau aan de Van Weedestraat. SPSV organiseerde rond 1950 in de zomer een Soester Volleybal Competitie, waarop Soester teams vrij konden inschrijven, de wedstijden werden 's avonds gespeeld.

Olympia
Begin jaren '50 van de vorige eeuw was ook de tijd dat binnen de vereniging Olympia (gymnastiek en wandelen) leden van de gymnastiek na afloop van hun training nog een volleybalwedstrijdje gingen spelen. Dit duurde vaak tot na de klok van twaalven. Deze groep Olympianen schreef in op deze Soester Volleybal Competitie. De kwaliteit van dit team was hoog, wat bleek in de finale die in 1951 werd gespeeld tussen SPSV en Olympia, een spannende strijd, die uiteindelijk door Olympia werd gewonnen. Dit was misschien • Sporthal Beukendal, foto uit 1969 wel tevens de gelegenheid om een eigen volleybalafdeling binnen Olympia op te zetten met volleyballers als Werner Paans en Herman Frankena, mannen die meer dan 40 jaar hun sporen hebben verdiend in het Soester`verenigingsleven.

Olympia Volleybal ging vanaf 1952 deelnemen aan de NeVoBo-competitie, die voor deze regio in Hilversum werd georganiseerd. Zowel voor de thuis- als de uitwedstrijden moest naar Hilversum worden afgereisd, omdat Soest niet over een eigen sportzaal beschikte die aan de eisen van de NeVoBo voldeed. Ook in Hilversum werd veelal in sportzalen gespeeld en het vervoer naar de wedstrijden en weer terug, kostte heel wat geregel, waarbij auto's soms meer passagiers vervoerden dan waarvoor ze gebouwd waren. Zover bekend hebben ze hiervoor nooit een bekeuring opgelopen, omdat zij wel uitkeken of de politie ze niet in de gaten had. De trainingen vonden de eerste jaren vooral plaats in de gymzaal van de Christelijke MULO aan de Prins Bernhardlaan. Vanaf 1959 beschikte Olympia ook over een oefenveld buiten en wel bij de Oranjehof, een tehuis voor onderofficieren en later restaurant Darthuizen.

In 1955 ging ook in Amersfoort een eigen, door de NeVoBo georganiseerde, volleybalcompetitie van start. De wedstrijden werden in die tijd gespeeld in de Markthal, die speciaal voor het sporten geschikt werd gemaakt. De Markthal was voor Soesters op de fiets goed bereikbaar en ook dichtbij de eindhalte van de bus van Tensen die naar Amersfoort reed en zijn eindhalte aan de Hellestraat had. Olympia liet zich overschrijven naar de competitie in Amersfoort, waar ook SVV zich bij aan zou sluiten. Tot juli 1966 is volleybal onderdeel van de Omnivereniging Olympia (met ook wandelen, gymnastiek, drumband). Vanaf dat moment is het een zelfstandige vereniging geworden met Werner Paans als de eerste voorzitter. De verzelfstandiging had trouwens best wel wat voeten in aarde, maar er werd uiteindelijk mee ingestemd door bestuur en leden van de Omnivereniging Olympia.

Wat was de directe aanleiding om volleybalvereniging Olympia op te richten? Volgens Werner Paans in een interview in de Soester Courant van vrijdag 7 april: Olympia schreef al enkele jaren in voor de Soester Volleybalcompetitie en wist altijd in de hogere regionen te eindigen. Toen in 1951 Olympia na een enerverende strijd met SPSV kampioen werd, besloten de spelers Olympia voor te stellen een aparte afdeling volleybal op te richten. Het bestuur ging hiermee akkoord en stelde Herman Frankena aan als trainer.

SVV 
In 1952 werd binnen de personeelsvereniging van de gemeente Soest de Ambtenaren Volleybal Vereniging (AVV) opgericht, waar volleybal een van de sporten was die beoefend werd. Zij speelden in die tijd slechts recreatief en namen niet aan een officiële competitie deel. Verschillende ambtenaren waren daarvoor lid van SPSV. Toen in begin 1954 verschillende leden vertrokken kwam de toekomst van AVV in gevaar. Op 20 mei 1954 werd in de toenmalige raadszaal van het gemeentehuis aan de Steenhoffstraat een ledenvergadering belegd waarin werd besloten AVV om te zetten naar een algemene volleybalvereniging SVV (Soester Volleybal Vereniging). Een van de meest bekende ambtenaren was Willem Kolthof, hoofd Interne Zaken bij de gemeente en later de 1"c voorzitter van SVV, een functie die hij tot 1972 vervuld heeft. Maar ook de bekende Soester historicus E. Heupers was lid AVV en later van SVV. Met de oprichting van SWhad Soest zijn 2e zelfstandige volleybalvereniging, die aan de officiële NeVoBo-competitie ging deelnemen. Daarbij wordt wel opgemerkt dat de Korfbalvereniging Soest in 1953 ook al een eigen volleybalafdeling had. Deze heeft echter nooit deelgenomen aan de NeVoBo-competitie, wel aan de in de jaren '50 jaarlijkse zomeravond volleybalcom petitie in Soest. SVV had haar volleybalvelden (eerst één, later twee) achter het Gemeentehuis aan de Steen hoffstraat, daar werden de trainingen in de zomer verzorgd. In de winter was de gymzaal in de Kerkebuurt de thuisbasis. Vanaf 1955 werd door SVV aan de competitie in Amersfoort deelgenomen. De wedstrijden werden gespeeld in de Markthal, waar ook Olympia haar wedstrijden afwerkte.

Een deel uit een verslag over het oprichtingsjaar 1954 van SVV:
Het voorlopige bestuur wordt gevormd door mej. A. Bosboom en de heren Heupers en Kolthof
De contributie wordt vastgesteld op 75 ct per maand.
Als tenue werd het volgende gekozen: Dames: wijnrode sweater en witte short of rokbroek Heren: wijnrood shirt en witte short.
Over de aanschaf van de kleding wordt het volgende besloten. Ter verlichting van het financiële gedeelte werd een spaarfonds in het leven geroepen.

VVH (Volleybal Vereniging Hees)
In de periode 1969 tot 1975 is in Soest nog een volleybalvereniging actief geweest in de NeVoBo-competitie: Volleybal Vereniging Hees (VVH). Deze volleybalvereniging is ontstaan binnen voetbalvereniging Hees. Nadat devvHees een ledenstop had moeten invoeren wegens de beperkingen van hun accommodatie, die zij mochten gebruiken van de eigenaren van het Landgoed Pijnenburg, werd besloten een volleybalafdeling op te richten voor zowel heren als dames. Gedurende zeven seizoenen heeft deze vereniging deelgenomen aan de NeVoBo-competitie, waarbij sporthal Beukendal hun thuisbasis was.

Foxboro
Foxboro, een bedrijf dat gevestigd was aan de Koningsweg in Soest, beschikte vanuit de personeelsvereniging over enkele volleybalteams (zowel dames als heren), die zich met de opening van sporthal Beukendal in Soest in 1969 inschreven voor de NeVoBo-competitie. Evenals VVH is in het seizoen 1974 - 1975 voor de laatste maal aan deze competitie deelgenomen. De volleyballers/volleybalsters van VVH enFoxboro, die nog graag wilden doorgaan, meldden zich bij andere verenigingen in de regio.

Sportieve ontwikkelingen
Zeker de eerste jaren is een sterke groei van de sportieve prestaties zichtbaar. Verschillende keren werden kampioenschappen behaald in een tijd dat nationaal de beoefening van de volleybalsport natuurlijk ook groeide. Naast districtcompetities hebben zowel Olympia als SVV zich ontwikkeld tot verenigingen die ook op landelijk niveau presteerden. Bijzonder was wel dat bij de krachtmetingen tussen Olympia en SVV, de heren van Olympia op een hoger niveau functioneerden en bij de dames SVV vaak op een hoger niveau meedraaide. De verenigingen groeiden zeker qua omvang, maar ook qua prestatie extra nadat in 1969 Sporthal Beukendal in gebruik werd genomen en daar de thuiswedstrijden konden worden gespeeld. Vanuit de volleybal was jarenlang gestreden voor een eigen sporthal in Soest, waarbij met name de inzet van de voorzitter van Olympia, de heer Werner Paans, een grote rol vervulde.
In de eerste jaren was de Soester Sporthal Beukendal ook de thuishaven voor de Baarnse volleybalverenigingen BG&SV, Limvio en DeVu (uit Lage Vuursche), totdat de Sporthal De Trits gerealiseerd werd.

Veel aandacht was er ook voor de jeugd, die via de gymleraren op de drie MULO-scholen in Soest eigen werden gemaakt met het volleybal. Olympia trok met name leerlingen vanuit de Chr. MULO, waar ook getraind werd. Terwijl SVV veel instroom had vanuit de RK MULO, zij trainden dan ook in het gymlokaal van die school. Vanaf het competitieseizoen 1974 - 1975 werden de thuiswedstrijden van Olympia en SVV afgewerkt in de eind 1973 in gebruik genomen Bunthal. Hier kon slechts één wedstrijd tegelijkertijd worden gespeeld, terwijl in Beukendal op 4 velden werd gespeeld, maar er was daar wel minder uitloop. Ook de sfeer was natuurlijk heel anders. De sfeer in de Bunthal zorgde zeker voor thuisvoordeel met veel en vooral enthousiast publiek. Voor bezoekende ploegen was Soest dan ook berucht en ook de scheidsrechters hadden het niet altijd makkelijk met de vele kenners op de tribune. In de topjaren hadden beide verenigingen samen meer dan 700 leden, waarbij Olympia qua omvang de grootste was. Halverwege de jaren '70 kwam het mini-volleybal in opkomst en werd ook gestart met een recreatiecompetitie. Beide hadden positieve invloed op een aanwas van leden. Begin jaren '80 zien we echter toch successievelijk een daling optreden in het totaal aantal actieve volleyballers.

Aantrekken van sponsors
De druk om steeds betere prestaties te leveren, de wens van de selecties om meer keren per week te trainen en daarvoor ook meer professionele trainers vereist waren, was aanleiding om naast contributies te zoeken naar andere inkomstenbronnen. Olympia wist in 1968 met Mercedesdealer Van Kooij en enkele jaren later het eveneens in Soest gevestigde Paradetapijt, sponsoren aan te trekken, waarvan de naam op trainingspakken en tassen zichtbaar werd. SVV wist met de toen nog vooral plaatselijke Renaultdealer Stam een eerste sponsorcontract af te sluiten, waarbij werd afgesproken dat een deel van de middelen zou worden gebruikt om de jeugd meer te faciliteren. De naam van STAM prijkte daardoor op gele (kleuren logo Stam) trainingspakken en tassen. De naam van Stam is ook nu nog in Soest verbonden met het volleybal.

Vele volleybalactiviteiten voor Soest en volleyballand in Soest
De bekendste volleybalhappening in Soest is jarenlang het Hemelvaartstoernooi geweest, georganiseerd door SVV. In 1955 vond deze voor de eerste maal plaats op de volleybalvelden achter het gemeentehuis. Achtereenvolgens heeft dit vanaf 1957 plaats gevonden op de Henriette Blaekweg, vanaf 1969 op de hockeyvelden aan de Schrikslaan en later aan de Koningsweg. In 1985 is dit toernooi voor de laatste maal georganiseerd. Heel lang trok dit toernooi ook eredivisieteams, zoals het toen vermaarde AMVJ uit Amstelveen. Maar het spelen in de open lucht werd steeds minder attractief voor de spelers, gecombineerd ook met de ongelijke ondergrond die je met gras hebt, waardoor nogal wat blessures konden ontstaan.

Met de beschikbaarheid van Sporthal Beukendal in 1969 werden er vanaf 1970 vele jaren scholierenvolleybaltoernooien georganiseerd voor het voortgezet onderwijs in Soest en enkele jaren ook voor Baarn. De organisatie was in handen van de jeugdcommissie van SVV. Later werd het toernooi, dat in de Herfstvakantie plaatsvond, omgedoopt tot BW Kolthoftoernooi (vernoemd naar de eerste voorzitter van SVV). Bij Olympia was als een van de eerste verenigingen aandacht voor gehandicaptensport. Hier was het mogelijk zitvolleybal te beoefenen.

Deze doelgroep werd later overgedragen aan het Bentinckfonds. In Sporthal Beukendal zijn door Olympia verschillende landelijke toernooien georganiseerd voor deze speciale doelgroep. Al vanaf de start van de Soester Bedrijfssportcompetitie was volleybal een van de belangrijkste onderdelen.SVV zorgde voor de organisatie van deze competitie, welke eerst nog in de buitenlucht werd georganiseerd, maar later in Sporthal Beukendal, verspreid over soms wel drie avonden vanwege de massale inschrijving. Enkele jaren werd daarnaast op 2e Pinksterdag een buitenvolleybaltoernooi georganiseerd door VVH op de voetbalvelden van Hees aan de Wieksloterweg. De deelnemende verenigingen kwamen met name uit Soest en aanliggende gemeenten.

De volleybalverenigingen meer dan alleen maar sportverenigingen
De beide volleybalverenigingen Olympia en SVV zijn op meer fronten actief geweest dan alleen het aanbieden van training en speelmogelijkheden in de volleybalcom petitie. Er werd ook veel geïnvesteerd in het verenigingsleven. Niet alleen werden gezellige avonden georganiseerd met bingo, cabaret, dansen, maar werden ook diverse showavonden georganiseerd met landelijke bekende artiesten. Olympia deed dit vooral in Hotel Eemland, terwijl SVV daarvoor gebruik maakte van het Verenigingsgebouw Sint Jozef aan de Steenhoffstraat. Voor de jeugd werden er in de jaren '70 verschillende volleybalkampen en -weekenden georganiseerd, soms in combinatie met wedstrijden van de lstn teams die bijvoorbeeld in Lichtenvoorde een uitwedstrijd hadden op zaterdag. De jeugdcommissie van SVV heeft zelfs in 1971 en 1972 een buitenlandse reis georganiseerd naar resp. Luxemburg en Kleef.

Ook onderlinge wedstrijden tussen Olympia en SVV, aan het begin van het seizoen georganiseerd als All-in-toernooi, hadden jarenlang een vaste plaats op de agenda. Ook werd er altijd gezorgd voor teams die konden deelnemen aan de tweejaarlijkse sportuitwisseling met Soest-Duitsland.

Rivaliteit tussen Olympia en SVV
Geconstateerd mag worden dat er altijd een gezonde rivaliteit bestond tussen de beide wat grotere Soester volleybalverenigingen Olympia en SW. Hoewel jarenlang niet op een gelijk niveau werd gespeeld door de hoogste teams in de landelijke competitie, was deze rivaliteit altijd wel voelbaar. Die rivaliteit en vooral ook de eigenheid heeft bij enkele pogingen tot fusie altijd geleid tot terughoudendheid bij de niet-initiatiefnemer. Pas in de loop van 1983 werden de gesprekken vruchtbaarder en leidden uiteindelijk tot de fusie in 1985 tot SoVoCo. Voornaamste redenen dat tot de fusie is besloten waren dat één volleybalvereniging in Soest de basis voor de prestatieteams breder maakt, en daarmee ook grotere aantrekkingskracht voor het talent van buiten Soest om een nog hoger volleybalpeil in Soest te bereiken. Daarnaast het natuurlijk beter gebruik kunnen maken van de verschillende kwaliteiten van trainers en vrijwilligers in de vereniging. Het totale ledenbestand van SoVoCo, rondom de fusie nog 600, is inmiddels gedaald tot minder dan 200.

Literatuur:
1. Informatie ingewonnen bij Werner Paans, een van de Olympia-pioniers en vele tientallen jaren verbonden aan deze volleybalvereniging en lange tijd ook voorzitter. Ook gebruik gemaakt van zijn persoonlijk archief met artikelen en foto's.
2. Informatie ingewonnen bij Co en Lidy van Herwaarden, welke vanuit SVV beschikte over foto's en artikelen.
3. Oude verenigingsbladen van zowel Olympia als SVV 
4. Diverse berichten uit de Soester Courant
5. Materiaal uit mijn eigen persoonlijk archief uit de tijd dat ik lid was van SVV waaronder enkele jaren bestuurslid, waarvan ik in de periode 1977 -1980 voorzitter was.