De Batenburg en zijn architect

Frank Rupert

Na de publicatie van de foto in kerstsfeer van huize "De Batenburg " is er een kleine discussie in dit blad ontstaan wie de architect is van dit gebouw. De redactie is verheugd dat met onderstaande vondst de oplossing gegeven is van het architectenvraagstuk. Frank Rupert doet al geruime tijd onderzoek naar de gezondheidszorg in Soest in het verleden, waarin zijn vader H.G. en grootvader J.H.A. Rupert een grote rol gespeeld hebben. 

Aan de voet van de Eng ligt het statige herenhuis "De Batenburg". Het oorspronkelijke doktershuis heeft een representatieve uitstraling, die in die tijd door meerdere ontwerpers gebruikt werd. Maar in die tijd waren nog geen bouwvergunningen vereist en dat bemoeilijkt het vinden van de ontwerper. Met de onderstaande vondst is dit nu opgelost.

Na de koop van een mooi stuk bouwland rond 1891/1892 aan het 'Lange Eind' door de gemeentelijk geneesheer dr. J.G.A. Batenburg (1846-1912), laat hij er door architect G. te Riele uit Deventer een fraaie villa met koetshuis en stal voor ontwerpen. Het praktijkgedeelte en het woonhuis onder één dak, met een duidelijk representatieve uitstraling. En ruimte genoeg voor zijn vele kinderen en ook voor het inwonend personeel zoals kindermeisje, dienstbode en keukenhulp. Het ontwerp komt ter inzage te liggen, samen met de aanbesteding en uiteindelijk wordt het ook gebouwd rond 1894. De advertentie van de aanbesteding heb ik gevonden in De Gooi en Eemlander gedateerd 13 mei 1893 met de naam van de architect.

Een fraaie grote villa met rondom een mooie tuin. Nu helaas ingebouwd door een lelijk complex van appartementwoningen, waardoor het monumentale karakter van het ontwerp van G. te Riele helaas grotendeels is verdwenen. Gerhardus te Riele (Wzn) (1833-1911) woont in en werkt vanuit Deventer aanvankelijk als timmerman bij zijn vader Wolterte Riele. In de loop der tijd werkt hij zich op van opzichter tot architect. Volgens het Nederlands Architectuur Instituut bestaat het oeuvre van Gerhardus uit ongeveer 80 bouwwerken, waaronder kerken en herenhuizen. Vooral in Deventer heeft hij veel projecten op zijn naam staan.

Later werkt hij samen met zijn zoon Wolter A.M. te Riele (1867-1937). Deze Wolter te Riele gaat vanaf 1889 in de leer bij de beroemde architect P.J.H. (Pierre) Cuijpers en zijn zoon Jos Cuijpers. Voor het pand "De Batenburg" is interessant of er invloeden op het ontwerp van vader Gerhardus door zoon Wolter zichtbaar zijn, gezien zijn leeftijd is dat goed mogelijk.Wolter te Riele ontwikkelde zich door tot een toonaangevend architect, vooral op het gebied van kerken en kerkelijke gebouwen zoals kloosters en scholen. In de regio Soest kunnen we dan de Ansfriduskerk te Amersfoort, St. Joseph te Hooglanderveen, O.L.V. Onbevlekt Ontvangen te Hilversum en de St. Jan basiliek te Laren als voorbeelden noemen. Opmerkelijk is dat deze als rooms-katholiek bekend staande architect toch wel het ontwerp voor de Hervormde kerk van Opeinde heeft geleverd. Voor de benoeming van dr. J.G.A. Batenburg tot gemeentearts van Soest in 1880 werkte dr. Batenburg als gemeentegeneesheer in en rond Groenlo waar hij ook opgegroeid was. De heer G. te Riele is in 1861 gehuwd in Lichtenvoorde met mej. Berendiena Maria Weijenborg (1832-1909), geboren en woonachtig in Lichtenvoorde een plaats niet ver van Groenlo. Het gezin waaruit zijn echtgenote kwam zal ongetwijfeld tot de bekenden van de familie Batenburg behoord hebben en de kwaliteiten van G. te Riele als architect, zullen daar toen al bekend geweest zijn.

Na jaren elders in Soest gewoond te hebben was, ook gezien de gezinsuitbreiding van dr. Batenburg, een grotere woning hun wens. Misschien speelt een rol dat de familie tot de notabelen van Soest behoorden en men een bij hun stand passende woning wilden hebben. Gelukkig zijn er nog foto's waarop de villa haar werkelijke pracht laat zien.