Dokter De Vos (1893-1954)

Herman Schoemaker

Pieter Gerardus de Vos is op 27 juli 1893 in Amsterdam geboren, zijn vader was leraar Na zijn studie geneeskunde aan de Gemeente Universiteit Amsterdam(GU),tegenwoordig de Universiteit van Amsterdam (UVA), vestigde hij zich in 1919 als huisarts in Soestdijk. De praktijk was gevestigd in een villa aan de Lindenlaan. Enkele jaren later kocht dokter De Vos het belendende perceel, een aardappellandje op de hoek met de Prins Bernhardlaan, toentertijd nog Holleweg genaamd Het oorspronkelijke doktershuis aan de Lindenlaan bestaat nog steeds, op het landje ernaast is veel later wel een villa gebouwd, maar niet voor de dokter.

Dokter De Vos bemenste met zijn vrouw Cornelia Geertruida Maria van Everdingen (1897-1976) de dokterspraktijk vanaf 1919. Een huisarts was toen 24 uur per dag, 7 dagen per week huisarts. Bevallingen (alleen voor draagkrachtigen!) en stervensbegeleiding behoorden tot de gewone taken van de huisarts. Onlangs tekende ik uit de mond van een van de zonen (Frits) op dat zijn vader eens een toen recente verhandeling over een gecompliceerde bevalling las. Hij merkte toen droogjes op "dat heb ik pas samen met collega Rupert al toegepast". De dokter had ook een luisterend oor voor mensen met allerhande problemen. Mevrouw De Vos was behalve moeder van drie kinderen (twee zonen en een dochter) en centrum van de dokterspraktijk ook ongediplomeerd, bijna fulltime apotheker. Dokter De Vos had haar daarvoor opgeleid. De apotheek was op de eerste verdieping gehuisvest. Na school liepen de kinderen direct naar boven, waar als regel moeder uren bezig was 'poeders te vouwen'. Dit behelst het zakjes vouwen en vullen met poeders en recepten te sorteren. De kinderen doorliepen de openbare lagere school aan de Molenstraat, die gemakkelijk was te bereiken via een paadje tussen de korenvelden. Dokter De Vos koos kennelijk rechtstreeks voor openbaar onderwijs, want de School met den Bijbel lag tegenover de dokterswoning. Volgens de adresboeken was hij remonstrant. In die tijd was verzuiling nog een normaal verschijnsel. Katholieken kozen bij voorkeur een katholieke dokter zoals dokter Rupert. Protestanten bezochten een niet katholiek zoals de remonstrantse dokter De Vos.

Afgezien van de drukke praktijk vroegen ook veel nevenactiviteiten aandacht. Dokter De Vos was vrijwilliger bij de Soester brandweer. Regelmatig was de dokter tijdens een fel onweer niet thuis. De kinderen kropen bij moeder, vader was blussen. Natuurlijk was de brandweerman een held in de ogen van de kinderen. Later werd De Vos voorzitter van de brandweervrijwilligers.

Ook de familie De Vos kende zorgen. Dochter Nolda (1920) werd voor de oorlog, tijdens haar opleiding in het Wilhelminagasthuis (Amsterdam), ernstig ziek (tbc met complicaties). Zij is gedurende lange tijd thuis verpleegd, gelukkig met goede afloop. Een bevriende relatie van de familie had een draaibare verpleegplek in de tuin gebouwd, zodat Nolda met de zon kon meedraaien.

De zonen van dokter De Vos in de Tweede Wereldoorlog.
„Engelandvaarder en Sachsenhausen"
De Tweede Wereldoorlog ligt inmiddels bijna 70 jaar achter ons. De generatie die enige invloed op het verloop van de oorlog heeft gehad is op hoge leeftijd of leeft niet meer Ook sommige Soesters hebben meer gewaagd dan anderen. Beide zonen van dokter De Vos hebben zich in het verzet begeven, maar het verloop van de oorlog liep voor hen heel versc.'iillend. Frits heeft zijn ervaringen eind mei van dit jaar met mij gedeeld.

De jongste zoon Piet (1924-2009) was na het doorlopen van het Baarnsch Lyceum in 1941 de studie medicijnen aan de Gemeentelijke Universiteit (GU) in Amsterdam begonnen. Hij hield zich als 17-jarige al met verzet bezig. Hij was ondermeer betrokken bij illegale pamfletten, later de verzetskrant Trouw. Met een uitrusting van de vrijwillige brandweer Soest kreeg hij toegang tot het gebombardeerde gebouw van deSD aan de Euterpestraat, thans Gerrit van der Veenstraat, in Amsterdam. Hij vernietigde en confisqueerde documenten. Hij besloot vervolgens naar Engeland te gaan om op een andere manier verzet tegen de Duitsers te plegen. Na een barre tocht via Parijs en de besneeuwde Pyreneeën bereikte hij Lissabon. Vandaar werd hij met zijn waardevolle kennis naar Engeland overgebracht. Hij werd opgeleid tot geheim agent en vertrouwd gemaakt met morseverbinding. Het drama van het Englandspiel, dat veel agenten in de val had gelokt, was beëindigd. In het pikkedonker werd hij op 9 september 1944 te Spanbroek boven Noord-Holland met zijn uitrusting en zender geparachuteerd. Tot de bevrijding heeft De Vos kans gezien om van onder het Wilhelminagasthuis in Amsterdam contact met Engeland te onderhouden. Spoedig na de bevrijding meldde hij zich trots als officier in uniform in een jeep bij zijn ouders aan de Lindenlaan (op de Wikipedia pagina die aan hem gewijd is, staat dat hij in mei 1945 overleden is). Zijn ouders hadden na zijn vertrek uit Amsterdam jaren in grote angst gezeten. Piet, wiens naam in de oorlog was gewijzigd in Bram, heeft na de oorlog zijn studie in Delft voortgezet en is afgestudeerd. Aanvankelijk ambieerde hij een carrière bij een geheime organisatie, maar koos algauw voor een burgerlijk bestaan. Hij heeft wel de weg vrijgemaakt voor mijn werkzaamheden bij "Stay Behind".Door zijn huwelijk op 19 juni 1948 te Zaltbommel met een telg uit de bekende familie Philips (van de gloeilampenfabriek uit het zuiden van het land) had hij zijn toekomst goed geregeld.

Maar de zorgen van dokter De Vos in de oorlog beperkten zich niet alleen tot zoon Piet. Ook Frits was stevig bij de illegaliteit betrokken. Met Frits (1922) heb ik onlangs nog uitgebreid gesproken over het verleden. Frits was in de oorlog student medicijnen aan de GU te Amsterdam. Voordat Piet naar Parijs vertrok, sprak hij zijn broer Frits en vertelde hem dat hij naar Parijs vertrok en dat Frits, als hij iets illegaals nodig had, dan contact moest zoeken met ene "meneer van Dam". Vrij snel na het vertrek van Piet zocht Frits contact met deze Van Dam. Van Dam wilde Frits in Den Haag ontmoeten. Frits reisde dus naar Den Haag (dat kon toen nog), waar tijdens het koffiedrinken in een restaurant plotseling twee agenten binnen kwamen, die hen arresteerden. Frits werd opgesloten in een cel op het politiebureau. De volgende ochtend werd hij verhoord, aan een bureau in de verhoorkamer zat tot Frits' ontsteltenis de foute SS politieman Van Dam. Frits was in de val gelopen. Tijdens het verhoor werd naar Piet geïnformeerd. Van Dam had hem tot Parijs gevolgd en was hem toen uit het oog verloren. Tot grote woede van Van Dam merkte Frits toen op: "hij is je gelukkig te slim af geweest". Piet heeft geluk gehad, hij vertrouwde de verrader maar is op tijd vertrokken. De verraderlijke politieman is na de oorlog veroordeeld.

Frits was minder gelukkig, hij werd overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen en vandaar later naar kamp Vught. Zijn ouders zagen hem niet meer terug. Na enige maanden ging hij van kamp Vught via een barre treinrit naar Sachsenhausen bij Berlijn. Na enkele maanden verder naar een kamp in Midden-Duitsland, waar hij als dwangarbeider werd afgebeuld en uitgehongerd. Iedere ochtend moest men om 4 uur in het donker opstaan om dan te worden afgemarcheerd naar een vreselijke tewerkstelling. Hij moest zakken cement van 50 kg uit een goederenwagon lossen. Hij werkte zonder te weten aan de bouw van ondergrondse montagehallen voor de bouw van V2 raketten. Duizenden dwangarbeiders hebben daar gecrepeerd. Als skelet in streepjesvodden is hij door de geallieerden bevrijd. Frits werd overgebracht naar Roermond, daar schreef hij een kaart aan zijn ouders. Piet was al thuis in bevrijd Soest. Als geallieerd officier kwam hij direct per jeep naar Roermond om Frits op te halen. Frits woog nog geen 40 kg. Eindelijk was de familie na alle jaren weer compleet. Frits is in Amsterdam afgestudeerd en is jarenlang als huisarts in Amsterdam werkzaam geweest.

Een drukke praktijk en zorgen om het gezin eisten een tol aan dokter De Vos. Zijn zoon Frits herinnerde zich onlangs in een interview dat vader soms ziek boven verzorgd werd. Dokter Stroband heeft hem regelmatig verzorgd en vervangen. Eind 1952 heeft dokter Tervoert de praktijk overgenomen en voortgezet. De familie De Vos is naar Doom verhuisd, waar dokter P.G. de Vos in 1954 is overleden.

Foto's collectiefamilie De Vos