Eeuwfeest verhuisbedrijf Van 't Net deel 1

Jan de Mos

Ruim 125 jaar geleden vestigde de familie van 't Net zich in Soest en precies 100 jaar geleden werd de basis gelegd voor het huidige verhuisbedrijf Maar waar kwam zij oorspronkelijk vandaan? Wat is de herkomst en betekenis van de familienaam? Wat deden zij vroeger voor de kost? Op die vragen wordt in twee artikelen dieper ingegaan. Dit eerste deel beschrijft de stamreeks van de familie Van 't Net. In het tweede deel zal uitgebreider worden ingegaan op de geschiedenis van het inmiddels vermaarde internationale verhuisbedrijf met meerdere dochterbedrijven.
Door Jan de Mos

Barneveldse boeren zonder achternaam
De stamreeks van de Soester familie van 't Net voert ons vijf eeuwen terug naar Barneveld en het buurtschapje De Glind. Zij waren lid van de Nederduitsche Gereformeerde Kerk. Deze is ontstaan in 1571 in de stad Emden (Oost-Friesland, thans binnen de Bondsrepubliek Duitsland). In 1579 werd zij de publieke kerk van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Dat werd beëindigd onder de Franse overheersing in 1795, en kreeg daarna in 1816 van koning Willem I een nieuw reglement met de naam Nederlandse Hervormde Kerk. De gemeente Barneveld is vooral bekend vanwege de pluimveesector. Midden 13e eeuw moet Barneveld al een aanzienlijk dorp zijn geweest. Daarvan is de toren van de Hervormde Kerk een bewijs, bekend van het relaas van de Kabeljauwse ruiteraanvoerder Jan van Schaffelaar. Hij sprong hier op 16 juli 1482 van de toren. We pakken de draad van de stamreeks ongeveer 40 jaar later op.

Boerderij Klein Brieler
Achternamen waren op de Veluwe tot 1812 niet gebruikelijk. Men volstond met patroniemen, vernoeming naar de vader, of, om verwarring te voorkomen bij veel voorkomende namen, soms een dubbel patroniem: van vader en grootvader. De oudst bekende voorvader is (1) Hessel Everts, geboren rond 1520, getrouwd met Truije Wolters. Hun zoon (11) HendrickHesselz, geboren rond 1552, getrouwd met ene Willemtgen, was pachter van de boerderij Klein Brieler aan de huidige Achterveldseweg te Barneveld. De naam Brieler is ontleend aan een kasteel met die naam. Als familienaam komt Brilare al voor in de eerste helft van de 14e eeuw. Het kasteel (zie afbeelding) van deze familie werd voor het eerst vermeld in 1330 toen een zekere Rutghero de Brielaere beboet werd omdat hij een jachthond had doodgeschoten. De trotse burcht van weleer werd soms ook wel Den Brielert, Bryler, Brielen en Den Brieler werd genoemd. Tot de bekendste bewoners van De Briellaerd, behoort ongetwijfeld de familie Bentinck, in Soest geen onbekende naam. Gedurende vele jaren maakten ze deel uit van het college van ambtsjonkers dat het ambt Barneveld bestuurden. Het kasteel werd begin 1800 afgebroken en vervangen door een landhuis. Het zestien kamers tellende huis 'De Briellaerd' werd in februari 1872 afgebroken. Bij het landgoed hoorden onder andere een watermolen en de boerderijen Groot en Klein Brieler: "gelegen in de Buijrschap De Glinde". Bij de Kleine Brieler hoorden twee stukken bouwland genaamd 't Engetje en 't Breetje. De zoon (111) Willem Hendricksen Hessels, geboren omstreeks 1590, getrouwd met Reijntje Gerritsen, werd pachter van de boerderij Klein Bitterschoten. Deze was wat meer westelijk gelegen van Barneveld aan de Glinderbaaijhoek vlakbij de buurtschap De Glind (nu aan de Helweg 6 en 8). Zijn zoon (1V) Dieuwes Willems Hessels, geboren 1634 te Barneveld, getrouwd met Geertje Beertsen, was eerst pachter van de boerderij Davelaar maar keerde daarna terug naar Klein Brieler van zijn opa. Zijn zoon (V) Beert Deeuwissen, geboren 1683 te Barneveld, getrouwd met Gerritjen Gijsberts, blijft vervolgens op de Klein Brieler wonen en werken.

Erve Het Net(h)
Zijn zoon (V1) Gijsbert Beertsen, geboren 1721 te Barneveld, getrouwd met Jannetje Roelofsen, blijft eerst ook boeren op Klein Brieler, maar verhuist daarna naar de boerderij Het Net onder Barneveld. Over deze boerderij is verder weinig bekend. Uit een verkoopakte van 19 mei 1745 van "het erf en goet Schoonderbeek" weten we wel iets meer over de ligging: "Barendt Baron Lewe verkoopt aan Hendrik Jan Baron van Essen, Heer tot Schaffelaer, het erf en goet Schoonderbeek, den verkoper aangekomen uit den boedel van Freule Charlotta Wilhelmina Bentinck tot Briellert (aangeërfd) gelegen in de buurtschapGlint,alwaar oostwaarts het goet het Net en westwaarts het Kalfslant, zuid Droffelaar en Schaffelaar en noort Willem Wouters naast gelegen zijn". Dat is nu tussen de Schoonderbekerweg, Havikhorsterpad en de Heiweg, met daardoor lopend de Modderbeek, in het noorden van De Glind, net onder Achterveld. De boerderij Het Net is in 1783 afgebroken, de laatste bewoner in 1782 was Hendrik Jansen. Helaas zijn van deze oude boerderij geen afbeeldingen bewaard gebleven. Op die plek bouwde Cornelis Petersen van naastgelegen Schoonderbeek in 1790 een nieuwe boerderij. Boerderijen met de naam Schoonderbeek, Schaffelaar en Droffelaar bestaan op die plekken nog steeds, destijds allen eigendom van de familie Bentinck, evenals Kalfslant. Om het gebied loopt nu het mooie klompenpad De Snorrenhoef, startend bij de kerk en de oude dorpsherberg De Roskam in Achterveld, een aanrader.

Boerderij De Peut
Gijsbert Beertsen was getrouwd met Jannetje Roelofsen. Hun oudste zoon(VII)Roelof Gijsbertsen Beerssen, geboren 1748 in Barneveld, trouwde in 1776 met Gerritje Aartse. Het jonge echtpaar woonde in bij de ouders op de boerderij Het Net, waar ook de eerste twee kinderen werden geboren. In 1778 werd Roelof Gijsbertsen pachter van boerderij De Peut, noordelijker gelegen in de buurtschap Harseler te Barneveld, tot zijn overlijden in 1806. Van deze boerderij is meer bekend. De oude boerderij de Peut is in 2001 afgebroken. De daarvoor in de plaats gekomen nieuwbouw van de boerderij "De Peut" ligt aan de Peutweg 1, ter hoogte van de afslag naar industrieterrein de Harselaar. De Peutweg wordt voor het eerst genoemd in de straatnaamverordening van 15 mei 1939 met als omschrijving: "loopende links van de Nijkerkerweg", nu doodlopend met een bocht langs het spoor onder de A30 door.

Barnevelders moeten achternaam kiezen, mijn naam is ...
Dan breekt de Franse tijd aan. Bij keizerlijk decreet van 18 augustus 1811 werd iedereen in Nederland bevolen binnen een jaar een geslachtsnaam aan te nemen. Sommigen namen dit bevel niet ernstig op en kozen namen die hun nageslacht dikwijls in grote verlegenheid hebben gebracht. Anderen gaven er in het geheel geen gehoor aan. Daarom werd in 1825 bij Koninklijk Besluit het kiezen van een vaste achternaam nog eens verplicht gesteld. Koos men in het Rivierengebied vaak voor herkomstnamen, in de Achterhoek vooral boerderijnamen, terwijl op de Veluwe patroniemen meer gebruikelijk waren. Binnen het gezin Roelof Gijsbertsen kozen de acht kinderen opmerkelijk genoeg voor drie verschillende achternamen! Het was even wennen, de eerste jaren werden de nieuwe familienamen bij huwelijken, geboortes en overlijden niet altijd consequent gehanteerd, wat stamboomonderzoek er niet eenvoudiger opmaakte. Zes kinderen kozen voor de naam van de boerderij waar zij waren opgegroeid: (van de) Peut. Jacobus Roelofsen (1784-1847) behield als enige het patroniem als achternaam. De oudste zoon (V111) Aart Roelofsen, geboren 1777 in Barneveld op de boerderij Het Net van zijn opa, neemt echter op 26 september 1812 (register naamsaanneming Barneveld nr. 228) als enige uit het gezin de familienaam Van het Net aan, later verbasterd tot Van 't Net. Daarmee is de betekenis van de familienaam verklaard. Deze komt overigens in Nederland maar weinig voor, volkstelling 2007: 60 personen, waarvan 13 in de gemeente Soest woonden.

Aart Roelofsen van 't Net (1777-1834) trouwde in 1801 te Putten met Jannetje Dirks (aangenomen achternaam Woudenberg) (1779-1840). Aart is geen pachter meer maar daggelder. Hij verhuist later naar Nijkerk waar zijn vrouw vandaan komt. Zij kregen zes kinderen, waarvan de jongste Jannetje Roelofsen (1819-1905) opmerkelijk genoeg weer het patroniem als achternaam houdt. Bij de andere kinderen wordt Roelofsen en van 't Net nog steeds door elkaar gehanteerd. Dat geldt echter niet voor de zoon (1X) Willem Roelofsen van 't Net (1812-1897). Hij trouwt in 1834 te Nijkerk met Aaltje Gijsberts van den Biezen (1802-1873) uit Hoevelaken. Hij is boerenknecht en landbouwer. Zij kregen zes kinderen, die allemaal eenduidig de familienaam Van 't Net kregen, vanaf nu zonder patroniem Roelofsen.

Jan van 't Net verhuist naar Soest
Zoon (X) Jan van 't Net (1843-1919) trouwde in 1875 te Putten met Elbertje van de Beerenkamp (1847-1907), genoemd naar een 15e eeuw kasteel in Wullenhoven (Beerencamp), nu gemeente Nijkerk. Hij was eerst landbouwer en later arbeider van beroep. Hij verhuisde op 26 juni 1888 van Putten naar Soest en ging wonen op 't Hart C104. 't Hart was een buurtschap dat bestond uit schapenhouders en turfstekers. Vermoedelijk gingen zij wonen aan de weg welke in 1911 de naam Veenhuizervveg kreeg, de latere Koningirmelaan. Zij kregen vijf kinderen, de eerste vier geboren in Nijkerk, de jongste in 1889 in Soest.

Zoon (X1) Aart van 't Net (1883-1957) was nog in Nijkerk geboren. Hij trouwde in 1907 te Soest met Cornelia Karelsen (1881-1955), dochter vanElbert Karelsen en Cornelia Rietveld.ElbertKarelsen was voor het koninklijk domein Soestdijk (Soest, Soesterberg en Zeist) aangesteld als "opziender der jagt" en tevens onbezoldigd rijksveldwachter, evenals zijn vader Barend Jan K(C)arelse (1796-1861). Opmerkelijk genoeg trouwde zijn zus Jannetje van 't Net (1879-1953) met Jan Nijeboer (1880), ook al een telg uit een geslacht van rijksveldwachters, beiden actief en woonachtig in Soesterberg.

Aart van "t Net begon in dit pand zijn broodbakkerij, en dankzij deze bakker kreeg hei straatje de naam Bakkersweg. Veel inwoners van Soest zullen amper weten waar de Bakkersweg is, het is een zijstraaije van de Burg. Grothestraat. Wellicht is dit straatje de kortste straat in de gemeente Soest, hooguit 100 meter Met de aanleg van de Beatrixlaan en bijbehorende bebouwing is de Bakkersweg ingekort en nu staan er nog maar twee woonhuizen aan.

Bakker Aart van 't Net verhuisde naar de fulianalaan 50 waar hij zijn bakkerszaak voortzette, steeds meer ging hij zijn brood bezorgen.

Spoedig betrok het gezin Van 't Net het volgende pand, nu ingericht als woning en transportbedrijf dit is de Nieuwstraat 24. Volgens de huidige buren was het een doorrijschuur, met paard en wagen kon door de schuur heen gereden worden.

Dat zal geen toeval zijn geweest. Zijn oudere broer Aalt (1881-1960) trouwde in 1910 te Soest met Aafina Catharina Rusch. Zij verhuisden in 1923 naar Hilversum en hij begon daar als arbeider en opperman en later een eigen bouwbedrijf.

Aart van 't Net, bakker wordt vrachtrijder Aart van 't Net en Cornelia Karelsen blijven in Soest en gaan in 1907 wonen achter de Eng in Soestdijk aan de Bakkersweg 1 (officiële naam bij raadsbesluit van 30 november 1911). Oorspronkelijk heette deze weg Bakkerssteeg, te danken aan het feit dat daar een bakker woonde. Dat was dus Aart van 't Net (en wellicht een voorganger). Zij krijgen zes kinderen. Hij begon daar dus zijn eerste eigen bedrijf: een bakkerij en bezorger van brood. Een paar jaar later verhuisde de bakkerszaak naar de Julianalaan nr. 50. In begin 20e eeuw emigreerden veel Nederlanders. Ook Aart van 't Net was dat van plan. Hij verkocht begin 1914 zijn bakkerij aan G.H. Rense, maar zijn vrouw zag op het laatste moment af van het emigratieplan. Aart besloot toen maar weer een eigen bedrijf te starten, hij werd in 1914 vrachtrijder. Hij liet in dat jaar in de Nieuwstraat twee huizen bouwen, nummer 22 en 24. Hij verkocht nummer 22 aan een marktkoopman die in lederwaren handelde. Hij begon op nummer 24 met paard en wagen en een T-Ford een bodedienst op Amersfoort en ging meel bezorgen bij de bakkers in de regio, hij zag toen kennelijk meer brood in het bezorgen dan in het bakken. Vanaf 1920 plaatste hij wekelijks een advertentie in de Soester, ook toen was hij al gespecialiseerd in verhuizingen. Over de ontwikkeling van het verhuisbedrijf meer in deel 2.

Foto grondlegger Aart van 't Net, bron: fam. Van 't Net.

Bronnen o.a.:
Barneveldse Krant, Huis de Brielaerd aan de Achterveldseweg (2011)
Stamreeksen van de Peut en Roelofien
Gelders Archief (DTB), Wie was wie (na 1812)
Registers naamsaanneming Barneveld en Putten 1812
Archieffamilie van 't Net
Archief Barneveld, kroniek 18e eeuw, verkoop Schoonderbeek 1745
Boerderij en huisnamen Barneveld, Voorthuizen en Garderen, van de Krol