Klassenfoto's

Ton Hartman mmv Chris Uijland

Onderlaatst kreeg ik ook het verzoek om wat klassenfoto's in te leveren. Bij een onderzoekje in het familiefotoarchief vond ik enkele foto's die aan de voorwaarden voldoen. Om wat meer gegevens over deze foto's te krijgen zijn wat mensen benaderd. Mijn dank gaat uit naar een ieder die spontaan hulp aangeboden heeft, het enthousiasme was groot. Ook is wat literatuur nageslagen, het boekje "De Petrus en Paulusparochie" van de heer F.S.I. Knaapen gaf bij de definitieve herkenning van de leerkrachten de doorslag.

Bonifaciusschool.

De eerste foto kunnen we beter omschrijven als schoolfoto. De foto dateert ongeveer uit de jaren rond 1924 of 1925. De school is de Bonifaciusschool die nu bekend is als de Montessorischool. Afgebeeld staan maar liefst 116 leerlingen en 3 leerkrachten op het speelplein. Onder droge omstandigheden was het een ideale speelplaats; een grote zandbak. Op de achtergrond staat waarschijnlijk de school, de ramen zitten zodanig hoog dat de jongens alleen naar de vogels en bomen kunnen kijken. De pijprokende onderwijzers kijken geheel zorgeloos, voor de jongens is het fascinerend om te zien hoe de fotograaf bezig is zodat zij geen kattenkwaad uithalen. Toch zijn ze al wel een beetje aan het klieren geweest, op de voorgrond staan twee klompen die duidelijk bij elkaar horen. Nu zitten er 4 kinderen tussen. Van de zittende jongens is het schoeisel te zien, ongeveer een kwart van de jongens draagt nog klompen, voor zover zichtbaar lage tripklompen. Nu kan het wezen dat de fotograaf aangekondigd was en dat er dus moeders geweest zijn die gezegd hebben; trek vandaag schoenen aan. Dat zou ook verklaren waarom een stuk of 8 jongens een stropdas dragen en zelfs een colbertje aanhebben. Ook de matrozenpakjes vallen op en het zichtbaar dragen van bretels is ook tijdgebonden. Zijn er nog jongens te herkennen? Het zullen katholieke jongens geboren voor 1920 zijn uit bijna geheel Soest, de Mariaschool te Soestdijk was al wel opgestart. De Mariakerk parochie was nog een jonge en ook wel arme parochie. Dat was dan ook de reden dat er aan jongens en meisjes gezamenlijk les gegeven werd. In die tijd kwam dat niet vaak voor en was het toch wel vooruitstrevend. De eerste hoofdonderwijzer dhr. Pieper had daar weinig moeite mee.

Van de leerkrachten vertoont de linker leerkracht opvallende gelijkenis met een foto uit het krantenknipselarchief. Het knipsel is uit de Soester Courant van 30 juni 1993 en betreft de rubriek Verdwenen Soest Hervonden. De rubriek die toen onder redactie van dhr. Berkhout stond berichtte over een schoolklasfoto die in dezelfde periode genomen zou kunnen wezen. De leraar is daar geïdentificeerd als meester Kerkhof. Deze A.M. Kerkhof draagt op de klassenfoto een strikje en op de schoolfoto een stropdas. Nu mag er wel vanuit gegaan dat de twee foto's niet op dezelfde dag genomen zijn. Theus Kerkhof had wel een bijzondere bijnaam; hij werd de `kamemelksbus' genoemd. Deze naam zou hij te danken hebben aan een handeltje dat hij naast het schoolmeester zijn deed. Het was tenslotte crisistijd en de lonen voor onderwijzend personeel werden toen ook ontoereikend gevonden. Theus had een zuivelhandeltje voor gegoede families. De namen van de 2 leerkrachten aan de rechterzijde zijn nog niet eensgezind. Onbekend is de leraar met de pijp. Wel wordt de naam Van Elmpt genoemd maar deze had al vroeg een kalend voorhoofd. Geheel rechts staat meester Luypen, maar ook de naam van meester Horvers is genoemd. Waarom deze laatste niet op de foto staat is onbekend.

Een andere klassenfoto van voor de oorlog.

Deze foto is zoals te zien echt in de klas gemaakt. Omdat we de identiteit van enkele jongens kennen kunnen , we de foto redelijk dateren, deze zal gemaakt zijn rond 1929 of nog iets later. Ook deze foto is gemaakt op de Bonifaciusschool, de afgebeelde heren zullen, voor zover in leven, al bijna of helemaal in hun 90s1elevensjaar zijn. Centraal in het midden zit Co Uijland (1922-2008) als 'braafste jongentje van de klas'. Te zien is bij hem dat onder de korte broek de kous tot over de knie opgetrokken is.

De onderwijzer is volgens sommige bronnen meesterAG. Hilhorst. Later is deze Toon of Antoon Hilhorst leraar op de ULO geworden. Via de MULO is hij uiteindelijk directeur van de katholieke Mavo geworden. Van hem is bekend dat hij een goed taalgevoel had en mooi Engels sprak. Ook was hij aardig balvaardig met het voetballen, op het schoolplein tikte hij weleens plotseling tegen de bal. Hoewel de achternaam Hilhorst in Soest veelvuldig voorkomt kwam deze Hilhorst uit Baarn, sommige familieleden werden aangeduid met de bijnaam `matroos'.

Of er echt 45 jongens in één klas zitten valt te betwijfelen, om de ouders kosten te laten besparen werden er weleens broertjes uit andere klassen bijgevoegd. Een duidelijk voorbeeld daarvan is het gezin van Marinus (Rinus) van den Berg (1874-1952) en Paulina Zwezerijn (1885-1967). Er werden 16 kinderen uit dit huwelijk geboren. Rinus verdiende de kost als slager, slachter en worstmaker. Het jonge gezin was rond 1913 van Harmelen naar Soest gekomen en met 14 opgroeiende kinderen moest elk dubbeltje omgedraaid worden. Op de voorgrond zitten in de twee matrozenpakjes de gebroeders Van den Berg, Herman (1924-2008) en Piet (1923-1987). Laatste nieuws; deze Herman is de vader van Jaap van den Berg, de schutterskoning 2010 van het Groot Gaesbeeker Gilde. Achter deze twee jongens zit mogelijk het derde broertje; Gerard van den Berg (1925-1976). Een jonger broertje Toon (1926-1999) zal dus net te jong geweest zijn om ook op de foto gezet te worden. Deze Toon werd het eerste 'hoofd' van de Ludgerusschool, gelegen op de hoek van de Vosseveldlaan en de Hildebrandlaan.. Deze foto heeft ook eens in de rubriek Verdwenen Soest Hervonden van Gijs van Brummelen gestaan. 

De klassenfoto van de Ludgerusschool.

Klassefoto Ludgerusschool ca 1967;
particuliere collectie

Het meest opvallende verschil met de vorige klassenfoto is natuurlijk de gemengde samenstelling; jongens en meisjes. De klassengrootte van 28 leerlingen is normaal. De foto zal niet in de winter gemaakt zijn, verschillende jongens dragen korte broeken. Van vier leerlingen is de identiteit (nog) onbekend. Van twee leerlingen is bekend dat deze overleden zijn. Verschillende leerlingen wonen nog steeds of weer in Soest, 12 leerlingen worden nog regelmatig gesignaleerd. Twee leerlingen hebben elkaar later weer 'echt' gevonden, ze zijn al jaren getrouwd. De foto is gemaakt rond 1967, het is de derde of vierde klas. Dat dit niet duidelijk is komt doordat de leerkracht zoals gewoonlijk niet 'bleef zitten', hij ging ook mee 'een jaar over'. De onderwijzer wordt tegenwoordig geschaard onder de 107 'bekende Soesters'. Zijn foto prijkt ook in het boek naast de andere 106 'bekende Soesters'. Fred Engberink is bekend geworden in Soest als commandant van het muziek en vendelierskorps van het Groot Gaesbeekergilde, tegenwoordig leidt hij ook rond in het Museum Oud Soest. Het zal u niet verbazen dat ook de namen Van den Berg en Uijland in deze klas weer voorkomen. Ook op latere klassenfoto's komen deze namen regelmatig voor, de eerste als leerkracht. Lia Kok-van den Berg is in de voetsporen van haar vader Toon ook leerkracht op de Ludgerusschool geworden.

Dertig jaar later als de vorige foto, en toch is er weer niet zo veel veranderd. Wel is de originele foto in kleur en de fotograaf mocht wat creatiever te werk gaan. Wel is het aantal leerlingen van twintig kinderen in de groep — er wordt niet meer over klas gepraat — relatief laag. Ook hier weer een Chris Uijland, hij staat midden boven. De bestuurder van de rechter fiets heeft een 'koppie' wat sprekend lijkt op de klassenfoto met de drie Van den Berg jongens'. Het kuifje kon zo gekopieerd zijn. Als ze nog in leven waren dan zou het jochie op de fiets ze met oudoom moeten aanspreken. En over enkele jaren zal de vierde generatie Uijland op de klassenfoto prijken. Bovengenoemde Chris is sinds kort de trotse vader van een dochter die geheel in de familietraditie Kris genoemd is. De kans is redelijk groot dat dat ook weer op de Ludgerusschool zal zijn. Deze foto's zullen vanaf november 2010 in het Museum Oud Soest te zien zijn. Er zal geprobeerd worden om ook zoveel mogelijk namen bij de personen te vinden. Daarnaast wordt natuurlijk op uw medewerking gerekend om ook uw fotoalbums te scannen om nog meer klassenfoto's te kunnen tentoonstellen.