Soester verzetsmensen (2); Andries Stemerding

Jan van Steendelaar

Andries Stemerding
Soester verzetsmensen (2) 

Hij is belangrijk geweest voor de Leeuwengarde, de verzetsgroep waarvan hij in 940 een van de oprichters was. Toch staat de naam van Andries Stemerding (1921-1942) uit Soesterberg en die van initiatiefnemer Flip Masse/man (zie het vorige nummer) merkwaardig genoeg niet op het Leeuwengarde-monument op een begraafplaats in de Rotterdamse wijk Crooswijk. Waarom alleen de namen van zes groepsleden erop vermeld staan, is niet duidelijk. Zijn naam leeft in Soesterberg wel voort, want een van de straten op het industrieterrein Noord in zijn woonplaats Soesterberg, de Stemerdingweg, is naar hem vernoemd.

Andries was het vijfde kind van de acht van Willem Stemerding en Suzanna Hendrikse. Het was een vrolijke, vriendelijke jongen die op zesjarige leeftijd zijn moeder moest missen. Door haar overlijden op 32-jarige leeftijd bleef Willem Stemerding met acht kinderen achter. Andries was de beoogde opvolger van zijn vader, die een schildersbedrijf had. Hij was al jong zeer ondernemend. Op vijftienjarige leeftijd bijvoorbeeld belde hij aan bij een kapitale villa aan de Amersfoortsestraat en vroeg de verbaasde bewoner of hij het niet nodig vond dat zijn huis een schilderbeurt kreeg. Stemerding senior kreeg de opdracht Toen Andries zijn rijbewijs had gehaald, kocht hij een oude, rodeHarley Davidson, waarmee hij bij voorkeur over de smalle zandpaadjes van de Stompertscheurde. Soms nam hij een broertje of zusje achterop mee, wat voor hen een groot feest was. Tijdens de mobilisatie gaf hij zich vrijwillig op bij de marine. Zijn gewichtig uitziende militaire buitenmodel uniform zorgde, blijkbaar omdat het onbekend was, voor verwarring in Soesterberg: luchtmachtmilitairen salueerden eerbiedig voor de toen zeventienjarige marinier derde klasse Stemerding. Bij het uitbreken van de oorlog kwam een eind aan de mogelijk glanzende carrière bij de marine. Al spoedig na de capitulatie van Nederland op 15 mei 1940 werd hij benaderd door een oude bekende, voormalig hopman Philippus (Flip) W. Masselman.

De beroepsmatige relatie die Stemerding en Masselman hadden gehad bij de marine, bracht hen in het begin van de oorlog in Rotterdam, waar Stemerding brandweerman was bij het Gerechtshof, weer bij elkaar. Masselman vroeg hem mee te werken aan de oprichting van de Leeuwengarde, een van de eerste verzetsgroepen in Nederland. Voordat hij ermee instemde, wilde Stemerding weten hoe zijn vader erover dacht. Die gaf zijn zoon toestemming om het gevaarlijke verzetswerk te gaan doen. Stemerding wierf een twintigtal leden waarmee in november 1940 in Rotterdam en Overschie de Leeuwengarde tot stand kwam. De doelstelling van de verzetsgroep was de bevrijding van Nederland van de Duitse overheersing en bij landingen van de Engelse troepen deze te helpen door met hen mee te vechten. Bataljonschef Andries kreeg van Masselman de opdracht een sabotagegroep op te richten met het doel Duitse objecten te vernietigen. Daarvoor werd hij benoemd tot bataljonschef, een functie die hij vervulde van november 1940 tot met 1941. Van februari 1941 tot juni 1941 was hij ook in Den Haag actief. In maart vond daar een bespreking plaats om eventueel met een andere verzetsgroep, de Geuzengroep, te gaan samenwerken. De vergadering moest echter worden afgebroken nadat de deelnemers een seintje hadden gekregen dat het niet veilig was. Het is zeer waarschijnlijk dat daardoor ook het contact met de Geuzengroep verloren is gegaan, want van samenwerking is het nooit gekomen. Intussen probeerde Stemerding overal militair geschoolde medestanders te vinden die ook Oranjegezind waren. Daarnaast organiseerde hij wapens en munitie. Zo verborg hij in een sloot langs de Nassaulaan in Den Haag een kist met tweeduizend geweerpatronen. Maar hij was vooral actief in Rotterdam waar de Leeuwengarde een plattegrond had gemaakt van de havens. Daarop stonden de munitiedepots en andere belangrijke militaire objecten nauwkeurig aangegeven, zodat de Engelsen deze zouden kunnen bombarderen. Ook was erop aangekruist waar militaire goederen waren verborgen. De plattegrond zou naar Engeland worden gebracht ter informatie aan de Geallieerden bij de voorbereiding van bombardementen.
Na de arrestatie van Masselman op 21 augustus 1941 heeft Stemerding de tekeningen en ander belastend materiaal verbrand. Hij was overigens niet alleen in Rotterdam actief. Samen met een kennis, Frans van denAcker (1917-1942), die vrijwillig als schipper in Duitsland had gewerkt, richtte hij de afdeling Arnhem van de Leeuwengarde op. Van denAcker deed dit waarschijnlijk als tegenprestatie voor het feit dat Stemerding hem na zijn vertrek uit Duitsland in Nederland aan een baan als ambtenaar had geholpen. Via Stemerding en een ander lid van de Leeuwengarde stond Van denAcker,die vooral spionagemateriaal leverde, in contact met commandeur Masse!man. Alle andere gardisten kenden hun voorman enkel schriftelijk als hun leider, 'commandeurPh.W.M'. Stemerding had net als in Rotterdam van de havens in Arnhem een plattegrond klaar liggen met daarop gemarkeerd een scheepswerf, deSachsen Weimar Kazerne en een brug. Ook deze plattegrond zou aan de Engelsen worden doorgespeeld. Dat is echter niet meer gelukt. Hij werd op 4 april 1942 gearresteerd, nadat de Duitsers zijn verloofde zo onder druk hadden gezet, dat zij hen vertelde waar hij verbleef. Hij werd naar het beruchte Oranje Hotel in Scheveningen en vervolgens naar Amersfoort overgebracht (het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort, PDA). In november 1942 werd hij in een 'proces' door het Feldkriegsgericht in Utrecht drie keer ter dood veroordeeld voor sabotage, spionage en verzet tegen het Duitse militaire gezag. Een dag voordat op dinsdag 29 december 1942 het vonnis door een vuurpeloton op de Leusderheide werd voltrokken, schreef hij een afscheidsbrief aan zijn familie. Daarin liet hij, gelovig mens die hij was, weten zijn dood in volle vrede te hebben aanvaard. Na de fatale schoten werden alle geëxecuteerden in een massagraf gestort. Op 5 januari 1943 kreeg de familie Stemerding schriftelijk bericht dat Andries was gefusilleerd.

In oktober 1945 werden de stoffelijke resten in het massagraf opgegraven en geïdentificeerd. Daarna werden ze herbegraven. Andries Stemerding vond zijn eeuwige rustplaats op de Algemene Begraafplaats in Zeist. Naast hem ligt Flip Masselman begraven.
Met zijn lijflied besluit ik dit artikel over verzetsman Andries Stemerding uit Soesterberg. Het leven is geen vrede hier, Geen wapenstilstand vragen. Het leven is een krijgsbanier, Tot in Gods handen dragen.

Andries Stemerding met zijn vader en jongere broer Wim (allen overleden),
foto uit "Soesterberg en omgeving in de Oorlogstijd" van Dik Top 1995