Soester verzetsmensen (5) Piet Rubens (1920-1945)

Ton Hartman

Bij de herdenking op 4 mei 2015 werd namens de "Stichting comité 4 en 5 mei Soest en Soesterberg" een kleine biografie over Piet Rubens gepresenteerd. Hij werd daar als Soester verzetsman gepresenteerd. Was dit terecht? Piet Rubens, geboren te Hilversum op 20 januari 1920, was van Joodse afkomst. Hij was een zoon van Bernard Rubens (1883 -1943) en Julia Samson (1885-1925). Zijn beroep was metaalbewerker. Vader Bernard en broer Joël (1916-1943) zijn beiden gedeporteerd en vermoord. Aanvankelijk woonde Piet aan de Jacob van Campenstraat 27 te Amersfoort, maar in de oorlog is hij ondergedoken bij Bart Ham, jachtopziener op Hoogland.

Op het einde van de oorlog, en ook het einde van zijn leven wordt wat meer bekend over hem. Met enkele andere verzetsmannen, waaronder de geboren en getogen Soester Toon Stalenhoef (1920-1945), hadden zij zich verschanst in een boerderijtje in de buurtschap Liendert, gelegen tussen Amersfoort en Hoogland. Dat gebied was in de aprildagen van 1945 een soort niemandsland met de Duitsers aan de ene en de Canadese troepen aan de andere zijde. Het verzetsgroepje heeft contact gehad met een Canadese verkenningseenheid, die adviseerde voorlopig geen actie te ondernemen. Even later kwamen twee Duitse soldaten op de sporen af, een van de mannen raakte in paniek en de twee werden geliquideerd. Met deze liquidatie sloeg de vonk in het kruitvat, de Duitsers omsingelden het boerderijtje en doorzeefden het pand met kogels, vijf verzetsmannen kwamen om. Slechts twee mannen konden ontkomen, waaronder Piet Rubens. De andere jongeman was een Hooglander en wist een betere vluchtroute, later heeft hij wel verklaard "dat ze zijn ballen uit zijn broek geschoten hadden". Tragisch was dat de Duitsers onmiddellijk represailles namen, de mensen uit de naastgelegen woning dienden naar buiten te komen. Hoewel dit gezin geheel niets met het verzetsnest te maken had, werden vader en de twee oudste zonen voor de ogen van moeder, zussen en de jongste zoon ter plaatse geëxecuteerd. De volgende buurman werd gesommeerd de lijken van de twee gesneuvelde soldaten op zijn kaasbrik te laden, bij gebrek aan een paard diende hij de brik zelf te trekken. Verderop diende hij drie kuilen te graven, twee voor de soldaten en de laatste voor hemzelf.

Piet Rubens vluchtte naar Soest, maar werd gepakt en neergeschoten op 23 april om circa 20.00 uur op de Peter van den Breemerweg op het stukje weg tussen de spoorlijn en de gemeente Amersfoort. Het feit dat men in de gepresenteerde biografie vermeldt dat dit doodschieten door een Duitse onderofficier is gebeurd, zou kunnen wijzen op een koelbloedige executie. Hij werd ter plekke begraven door buurtbewoner Hendrik Hoonhorst. Op 8 juni is het stoffelijk overschot weer opgegraven en herbegraven op de begraafplaats aan de Veldweg te Soest. Volgens de aangifte was Piet Rubens woonachtig in Amersfoort. Het is niet bekend of hij bij leven in Soest actief geweest is. De aangifte van overlijden is gedaan door Alexander Mozes Rubens, een 27 jarige landbouwer uit Hilversum, vrijwel zeker zijn broer. Over deze onderduiker en verzetsman in het Zeeuwse Axel heeft de VPRO een programma gemaakt, waar hij niet al te best vanaf komt. Hij schijnt op Dolle Dinsdag twee vrouwen geliquideerd te hebben die collaboreerden met de Duitsers. In 1952 is hij geëmigreerd naar Californië in de Verenigde Staten van Amerika. Zie "Het spoor terug: Moord in Axel". In 1975 heeft hij nog een poging gedaan om de naam van zijn broer Piet op de gedenknaald in Hoogland geplaatst te krijgen, er is daarop afwijzend gereageerd door het Oranjecomité. Wel wordt zijn naam genoemd bij de beschrijving van de gedenknaald voor de Hooglandse oorlogsslachtoffers. Ter illustratie hadden we een foto van het nog aanwezige graf van Piet Rubens willen plaatsen maar zonder toestemming van de nabestaanden is dat niet toegestaan. Als alternatief hebben we een foto van de omgeving van de plek waarin Rubens zijn eeuwige rust heeft gevonden.