Jongens waren we

Hans Kruiswijk

Soest - De Boekenweek 2010, die liep van 10 tot en met 20 maart, heeft als thema Jongens waren we. In dit kader past de bekentenis van de broers Jaap en Dirk, die meer dan een halve eeuw geleden een gevuld zendingsbusje met een knikkend negertje ontvreemden, toen zij leerling waren op de Da Costaschool aan de Spoorstraat. Het ernstige geval van kattenkwaad komt nu eindelijk aan het licht. Voor veel lezers van VZTS zal het busje voor zending of missie een herkenning zijn.

Op Scholen met den Bijbel was het in de jaren vijftig gebruik om centjes in te zamelen voor de zending. Op maandagmorgen als ook het versje moest worden opgezegd, ging het zendingsbusje van klas tot klas. De leerlingen deden enkele centen of soms een stuiver door de gleuf van het bakje waarop een knielend nikkertje zat dat na inworp van het geld dankbaar knikte. Jaap zat op Da Costaschool aan de Spoorstraat in de vierde klas bij meester de Ligt.
Zijn broer Dirk volgde de lessen in de zesde klas bij bovenmeester J. Kenemans. Jaap: " Het onderwijssysteem werd sterk bepaald door straffen en belonen. Als je netjes zat met de armen over elkaar en je lette goed op, schreef de meester je naam op een hoekje van het bord. Telkens als je weer iets goeds deed, kreeg je een streepje achter je naam. Op een dag was mijn broer Dirk de brave Hendrik van de klas. Hij mocht het zendingsbusje, dat alle klassen door was geweest en vol centjes zat, op het bureau van meester Kenemans gaan zetten in diens kantoor. In het kantoor stond het raam wijd open. Zonder na te denken wierp Dirk het nikkertje door het open raam naar buiten waar het achter de heg van de naastgelegen tuinderij verdween. Wij woonden op de Eng. 's Avonds haalden we het op en slachtten het nikkertje. Het geld stopten we in onze zak. Daarna moest ik van Dirk een diepe kuil in onze tuin graven om het gesloopte zendingsbusje te begraven.
Dirk kocht van het geld in Amersfoort een gammel klein roeibootje. Bij een boer op het Witte Paardstraatje werd een handkar geleend, waarmee we het bootje naar onze tuin brachten. We repareerden het lekke bootje met teer dan we jatten bij smederij Van Hengstum. De teer smolten we in een pannetje op het fornuis, als onze moeder niet thuis was. Later hebben we de roeiboot omgebouwd tot zeilboot. Om aan een mast te komen zaagden we de vlaggenstok van de buren om. We knipten een waslijn los om aan stagen te komen. Van gordijnen uit de leegstaande Van de Huchtschool op de Molenstraat maakte Dirk op de trapnaaimachine van mijn moeder een zeil. In die school werden slachtoffers van de Watersnoodramp in Zeeland opgevangen en toen die vertrokken waren speelden wij in het leegstaande gebouw. Het zeilbootje legden in de Eem bij Zwarte Willem aan de Kleine Melm. We hebben er heel wat mee gevaren. Soms stopten we losse thee in onze zakken en een pakje lucifers. Als we gevaren hadden kookten we water uit de Eem in het hoosblik en zetten we thee. Dat was de lekkerste thee, die je je kunt voorstellen."

Het ontvreemden van het nikkertje is nooit ter sprake gekomen. Waarschijnlijk heeft meester Kenemans gedacht dat een insluiper via het open raam zijn kantoor is binnen gekomen en daar het zendingsbusje heeft ontvreemd. Dirk en Jaap hebben het geheim al die jaren aan niemand verteld. Vanuit school hebben ze nooit iets gemerkt van een onderzoek. Waarschijnlijk kon niemand zich voorstellen dat een leerling het lef had om zoiets te doen. Tot nu. 't Blijft een ernstig geval van kattenkwaad, vinden ze. "Maar ook een mooi verhaal uit de tijd dat we nog jongens waren."

Dirk en Jaap zijn de niet de echte namen van de beide deugnieten..