Soest in beeld gebracht door Kunst!

Wim de Kam

In de afgelopen 20 jaar werden in het museum oud soest in het kader van reguliere wisseltentoonstellingen ook kunstwerken geëxposeerd van kunstenaars die in Soest hebben gewoond en gewerkt. Sinds vorig jaar worden in het museum ook wisselexposities van hedendaagse kunstenaars uit Soest en omgeving georganiseerd. In de periode van mei tot en met juli 2010 zullen amateurschilders of hobbyschilders een schilderij en/of tekening betreffende een lokatie in Soest exposeren.

Van sommige kunstenaars die in het verleden. in Soest hebben gewoond en gewerkt is redelijk veel bekend. (b.v. Isings en Stokhof de Jong).
Er hebben echter ook kunstenaars gewoond en gewerkt die vrij onbekend zijn gebleven. Eén van hen is de kunstschilder Wim Schumacher.

Boerderij in Soest

Een jaar of tien geleden werd bij de bekende kunsthandel Simonis & Buunk te Ede een schilderij te koop aangeboden van de kunstschilderSchumachermet als voorstelling 'Boerderij in Soest'. Het betrof een boerderij aan de Burgem. Grothestraat (zie afbeelding op pagina 16). De kunsthandelaar was bereid het voor een expositie in bruikleen af te staan, maar de bruikleenovereenkomst kon uiteindelijk niet gesloten worden omdat het schilderij vrij spoedig na aanbieding verkocht werd en de nieuwe particuliere eigenaar onbekend wenste te blijven en niet bereid was het in bruikleen gedurende een maand af te staan. De catalogusprijs van het schilderij bedroeg destijds 98.000 euro.

Wie was Schumacher en hoe raakte hij verzeild in Soest?

Wijtze Gerrit Carel Schumacher (roepnaam Wim) is geboren op 28 februari 1894 te Amsterdam. Zijn vader verdiende zijn brood als huisschilder maar geraakte aan de drank. Het geld dat zijn moeder verdiende met het naaien van kleren was hard nodig om het huishouden draaiende te houden.

Na de lagere school bezocht Wim de ambachtsschool voor de opleiding tot leerling-schilder. Voorts volgde hij in 1908/1909 aan de Tekenschool voor Kunstambachten een winteravondcursus in natuur en ornament tekenen. Na zijn opleiding ging hij als huisschilder aan de gang, maar een toekomst zag hij daarin niet. Zijn belangstelling ging uit naar het vrije schilderen en tekenen. In 1911 kon hij assistent worden bij een Art-nouveau decorateur. In 1913 nam hij ontslag omdat hij kunstschilder wilde worden. Zijn vader zag dat niet zitten en omdat de zoon niet langer met een degelijk beroep de kost wilde verdienen werd hij het huis uitgestuurd tot verdriet van zijn moeder.

Na een verblijf in Limburg, Rotterdam en Schoorldam trouwde hij op 27 juli 1917 met Dora Mohr(1886-1955) die in Soest een vegetarisch restaurant dreef. Hoe ze elkaar hebben leren kennen is niet bekend.Schumacherhad toen hij trouwde al een relatie achter de rug met een meisje (vermoedelijk een prostitué) uit Rotterdam, waaruit op 7 februari 1916 een dochter was geboren. DoraMohr(zie afbeelding van geschilderd portret), die acht jaar ouder was dan Wim Schumacher,was eerder getrouwd met een zekere de Castro en had uit dat huwelijk - dat door echtscheiding was ontbonden - 2 kinderen (geboren in 1910 en 1915).

Uit de gegevens in het bevolkingsregister van Soest blijkt dat Dora Mohr op 2 mei 1916 vanuit Amsterdam in Soest was komen wonen. Haar ouders woon den daar blijkens de gegevens uit hetzelfde register ook sedert 1914.

Het verblijf aan de Burgem. Grothestraat (nr.21) heeft niet lang geduurd want de gemobiliseerde officieren die de eetgelegenheid bezochten werden door de anti-militarist Schumacher terstond weggejaagd. Zodat de zaal al spoedig moest worden opgedoekt. Het paar verhuisde toen naar een ander adres in Soest. Vermoedelijk het pand Nieuwstraat 2, maar helemaal zeker is het niet want op de kaarten van het bevolkingsregister staat ook vermeld Nieuweweg.
Op 31 oktober 1918 werd uit het huwelijk de dochter Sonja geboren. Lang hield het huwelijk niet stand want op 7 februari 1919 ( veertien dagen voor zijn 25e verjaardag) vertrok Wim Schumacher naar Amsterdam. Het huwelijk werd officieel ontbonden op 21 augustus 1920. Vrij snel daarna is Wim Schumacher opnieuw getrouwd, maar dat was niet de laatste maal.

Het schilderij 'Boerderij te Soest'

De schilderijen die Schumacherin de periode tussen 1916 en 1920 maakte zijn duidelijk beïnvloed door de stijl van het kubo-expressionisme.
Het is een mengvorm van twee stijlen in de schilderkunst die in het eerste kwart van de 20e eeuw opgang maakten. De breed opgezette vormen, het donkere kleurengamma en de daaraan toegevoegde a-natuurlijke kleurcontrasten — zoals hardblauw dat naast groen/ bruin werd neergezet- zijn de picturale middelen van het zogenaamde kuboexpressionisme.

In het schilderij 'Boerderij te Soest' is deze mengvorm van stijlen duidelijk herkenbaar. Voor deze kunstuiting waarin de natuur herkenbaar bleef gold echter dat het allereerst ging om een uitbeelding van een werkelijkheid 'achter' of 'boven' de natuur.
In het werk van Schumacher uit die periode is mede typerend de waaiervormen, waarmeeby. boomkruinen worden weergegeven en is sprake van een versluierde symboliek.
In de verkoopcatalogus van 2000, waar ik al eerder aan refereerde staat o.a. het volgende: 'Opvallend is de door de grillige takken oplichtende luchtpartij, waarmee de schilder mogelijk de diepere werkelijkheid achter de zichtbare natuur wilde uitbeelden".

Schumacher heeft in die periode meer boerderijen geschilderd, maar er ontbreekt een aanduiding van een lokatie zodat onduidelijk is of het boerderijen uit deze omgeving zijn.

Invloed van geestelijke stromingen

Dora Mohr was theosofe. In de monografie over de schilder staat het volgende: "Vermoedelijk was ze aangesloten bij één der pacifistisch-utopische groeperingen die zich in de eerste decennia van deze eeuw (bedoeld wordt de 20e eeuw) ophielden in het Gooi". Het is speculeren maar wellicht kan gedacht worden aan de beweging van Felix Ortt die in Soest was gevestigd en de stichting Chreetarchia die zich mede toelegde op het vegetarisme.
Schumacher heeft zich in brieven en interviews laatdunkend uitgelaten over de theosofie. De schrijver van de monografie (Jan van Geest) plaatst echter een kritische kanttekening bij die afkeer getuige de volgende passage: "Ook al heeftSchumacher later beweerd dat hij een hekel had aan de door de Indiase religie beinvloedde theosofie, in zijn jonge jaren was hij niet afkering van elke uit India stammende gedachte. Op zijn 25e verjaardag (1919) ontving hij een biografische schets over Rabindranath Tagore en bezat hij al de nodige vertalingen van het werk van Tagore."
Ook op hoge leeftijd kon hij Tagore's boodschap vol symboliek uit zijn hoofd declameren. In de jaren twintig volgde Schumacher aan de Internationale school voor de wijsbegeerte diverse cursussen filosofie (met name over de filosoof Hegel). In verspreide mededelingen drukteSchumacherde wens uit om het absolute te willen bereiken 'door de natuur heen'. Eén der verschijningsvormen van het absolute was voor hem , het hoofdthema van Tagore. Daarmee bedoelde hij 'geestelijke liefde', die hij ook omschreef als 'verheven geest en sensualiteit'.

Tenslotte

De schilderijen die gemaakt zijn onder invloed van het kubo-expressionisme zijn niet bepalend voor het totale werk vanSchumachermaar maken slechts een klein onderdeel uit van de totale collectie schilderijen die hij heeft geproduceerd. Wie meer over hem wil weten kan ik aanraden de schitterende monografie over hem te lezen getiteld: `WimSchumacher. De meester van het grijs" .Veel van de inhoud van deze bijdrage is ontleend aan deze monografie.

P.S.
De historische vereniging werd laatst benaderd met de vraag of we iets wisten over de kunstschilder Verro die in Soest heeft gewoond ( aan de Stationsstraat).
Wij moesten het antwoord helaas schuldig blijven.
Wie kan ons helpen bij het vinden van nadere informatie over deze schilder?
Graag contact opnemen met 035-5880048.