150 jaar geleden vraagt Gerrits Spijker "Opwinder van het uurwerk in de dorptoren" verhoging van zijn karig loon

Joop Piekema

Ingekomen stuk gemeente Soest 1855 nr 126 (gevoegd als bijlage gemeenteraad)

Aan de WelEdele achtbare Heeren Burgemeester en Wethouderen der gemeente Soest

Geeft met den meest verschuldigden eerbied te kennen:

Gerrit Spijker Horologie en klokke maker in de gemeente Soest.
Daar ik adressant nu ruim een jaar door Wel Edele achtbaare Heere ben begunstigt geworde met het opwinde van het dorps uurwerk voor welke werkzaamhede mij adressant een som van twaalf gulden wordt toegestaan en uitbetaald Wel Edele achtbare Heere ik hoop uEd zult het mijn niet ten kwade duide als dat ik bij deze de eerbiedige vrijheid neemt om uEd een ootmoedig verzoek aan te biede naamentlijk dat het uEd moge goed vinde om de belooning voor boven genoemde werkzaamhede te verhoogen. Daar vroeger den gewezene veldwachter R. Oosterbeek met dit werk is belast geweest en deze daarvoor ook f 12,- heeft genote echter kan ik niet verzwijge de Heere opmerkzaam temakeen in overweging aan te bieden dat dien destijds amptenaar deze werkzaamheden voor minder belooning konde waarnemen daar hij niets verzuimde en de tijd voor zichzelven had. Daar ik echter in tegen over gestelde positie verkeerd dan is het mij meenig maale gebeurd dat zich kleine reparatie voor deed dien ik telkens op een spaarzaame en hoog zuinige wijze hebt hersteld. Dattoggeenzints een particulier kan doen het welk met verloop van tijd tot tijd een groote koste voor de gemeente zouden ten gevolgen hebben.
Hoopende alzoo, dat dat uEd achtbaare Heere op mijn nederig verzoek een gunstig regardzult slaan en mijn billijk verzoek naar uEd goedkeuring ten mijne behoeve gunstig zult regelen.

Soest, den 24 Augustus 1855

Uedel achtbaren dienst vaardige en onderdanige dienaar
G. Spijker

----

Notulen gemeenteraad Soest 24 augustus 1855

Agendapunt 3: wordt gelezen een missieve van Gerrit Spijker, klokkenmaker alhier (zie nr 126 der bijagen) verzoekende om verhooging zijner jaarwedde als opwinder van het uurwerk in den toren der gemeente, waarop, met algemeene stemmen, wordt besloten: die jaarwedde op de begrooting van 1856 voortedragen ad f 18,-.

---

Ingekomen stuk gemeente Soest 1857 nr 222

Aan den Weledelen Achtbaren Heer Burgemeester en Verdere Leden uitmakende het gemeentebestuur van Soest.

Geeft met den meesten eerbied te kennen:
Gerrit Spijker.
Van beroep horlogie-maker wonende in wijk B Middelwijk aan den Brinkweg in de gemeente Soest.
Daar den adressant nu eenigen tijd verleden is gehuwd en daarom met ter woon is moeten veranderen, echter nog altijd met de zorg belast om het uurwerk der klok van de bovengenoemde gemeente op te winden, en tevens tegelijk, zoo het noodig is, ook deze repareeren, welk laatste nogal dikwijls voorkomt, voor deze werkzaamheden geniet den adressant vroeger f 12,- in het jaar, echter nu omtrent een jaar verleden is die som door Ued. achtb. met f 6,- verhoogd geworden, dus nu f 18,- per jaar, deze beloning komt adressant veel te gering voor, daar hij nu veel grooter afstand van den toren verwijderd is, en dikwijls meer moet verzuimen als mijn bovengenoemde belooning opbrengt. Het is slechts 5 cents daags, daarom neemt den adressant zeer beleefdelijk de vrijheid om de Weledele achtb: H.H. te verzoeken dat het hun moge behagen, om mijn tractement te verbeteren en te brengen het op f 30,- in het jaar, dit is nog een karig loon als men daaronder berekent de reparatie die daaraan geschiedt die ik met alle zorgvuldigheid gadeslaat en ook bewerkt, overtuigd als ik ben dat het niemand daarvoor kan doen, den adressant is hoopende dat de Weledele achtb: H.H. mijn eerbiedig verzoek in overweging zullen nemen, de adressant leefd alzoo in de vertrouwen dat de Weled: achtb: H.H. mijn billijk verzoek niet zullen van de hand wijzen.

Soest, den 4 Julij 1857
't welk doende,
G. Spijker.

(N.B.: deze brief is niet door Spijker zelf geschreven).

-----

Verzonden stuk gemeente Soest 1857 nr 265

Rekwest van G. Spijker. Aan den adressant.

Soest, den 11 Julij 1857

Ik geef u bij deze kennis dat de raad der gemeente, op het door u, in dato 4 dezer, agenda nr 222, aan hem ingediende adres, goedgevonden heeft uw jaarwedde als opwinder van het uurwerk in den dorptoren, in te gaan op 1 Jan 1858 en tot wederopzeggens toe, te bepalen op f25,- mits daaronder zij begrepen de levering van de olij tot het smeeren en het doen der kleinere, tot het gewoon onderhoud vereischte reparatien, zijnde daarvan echter de meer belangrijke uitgezonderd.

De Burgemeester van Soest
P. Gallenkamp Pels

----

Ingekomen stuk gemeente Soest 1857 nr 244

Aan den Wel Ed Achtb Heer Burgemeester der gemeente Soest  

Mijn Heer UEd geeft mij op den 11 dezer kennis dat mijn jaarwedde voor het opwinden van het dorps uurwerk is bepaald door Burgemeester en verdere leden van den Raad op f 25,- met bijlevering van olie en het doen van kleine reparatieen tot het uurwerk vereischt welk voorstel ik niet kan aannemen daar ik dikwijls meer verzuimd dan verdiend. Ik kan dit alleen aannemen als UEd aan mijn eerste verzoek kan voldoen en met mijn eerste verzoek te beginnen bij levering van olie enz daar niet onder begrepen schoon de kleine reparatieën wel. Daar heb ik noch nooit iets voor gevorderd want ik begrijp dat dat altijd bij het opwinden wordt begrepe indien UEd daar niet aan kan voldoen wenscht ik zoo spoedig mogelijk ontslage te weze, schoon ik wel tijd geeft om een ander bekwaam perzoon tot het zelven op te zoeke.

G. Spijker

----

Verzonden stuk gemeente Soest 1857 nr 358

Jaarwedden. Aan den adressant G. Spijker alhier.

Soest, den 24 Sept 1857

Ik geef u, in atwoord op uw verzoek v.d. 25 Julij, kennis dat de gemeenteraad, in zijne vergadering v.d. 21 dezer Nr 4 C, besloten heeft een jaarwedde, als opwinder van het uurwerk in den toren, integaan met 1 Jan 1858 vast te stellen op f 30,- en zulks tot wederopzeggens toe, onder voorwaarde dat door U worde voldaan aan de verbindtenis tot het kosteloos verrigten van kleine reparatien aan het genoemd uurwerk. De

Burgemeester van Soest,
P. Gallenkamp Pels

----

Drie generaties Spijker ontfermden zich over de Soester uurwerken

Gerrit Spijker wordt op 17-09-1814 te Hoevelaken geboren uit het huwelijk van Willem Willensz Spijker, daghuurder en spinder, geboren ca 1780 (als afgeleide) te LarenNH,en Henrica (Heijntje) Gerritse Dijkgraaf, gedoopt 11-09-1781 te Soest (naderhand steeds vermeld 1779 te Soest). Er worden, na Gerrit, nog drie kinderen uit het huwelijk geboren: Aartje op 10-04-1816 te Amersfoort; Maria op 12-03-1822 te Soest, en Aaltje op 23-07-1823 eveneens te Soest. Vader overlijdt, al jong, op 03-09-1824 te Soest — moeder verdient daarna als werkster de kost voor het gezin. Zij zal de respectabele leeftijd van 92 jaar bereiken. In het inschrijvingsregister Nationale Militie lichting 1833 staat Gerrit te boek als boerenknecht met als signalement: aangezicht ovaal, voorhoofd laag, ogen bruin, neus groot, mond gewoon, kin rond, haar en wenkbrauwen bruin, litteken rechteroog. Hij treedt op 30-05-1857 in het huwelijk met Aaltje Wolfsen, geboren 11-02- 1826 te Eerrmes. Het echtpaar vestigt zich aan de Brinkweg, waar Gerrit het beroep van klokkenmaker uitoefent. Uit het huwelijk worden vijf kinderen geboren. In het bevolkingsregister 1880-1890 wordt als adres vermeld Dorpskerkpad A 168.

Na het overlijden van Gerrit op 22-07-1889 toont zijn zoon Hermanus Willem geboren 20-08-1859, inmiddels ook opgeleid tot klokkenmaker, zich een waardig opvolger. Hij heeft zijn zaak eerst aan de Brinkweg, maar na zijn huwelijk op 24- 05-1890 met Wilhelmina Butzelaar, geboren 26-04-1861 te Baarn, opent men rond 1894 een klokkenwinkel aan het Lange Eind A 119 — na een aantal vernummeringen luidt het uiteindelijk adres Van Weedestraat 25. Uit het huwelijk worden vijf kinderen geboren — een in 1897 geboren dochter leeft maar enkele maanden.

't Mag wonderbaarlijk heten Met zoons Gerardus Antonius Spijker, geboren 09-01-1894 en Antonius Gerardus Spijker, geboren 03-09-1900, treedt de derde generatie horlogemakers in het voetlicht. Zoon Gerard vertrekt, nadat hij in 1924 in het huwelijk is getreden en nog enkele jaren met vrouw en kind inwoont op Van Weedestraat 25, in 1928 naar Utrecht, waarschijnlijk om voor zichzelf te beginnen. Zoon Anton opent, na kennelijk minder succesvolle pogingen om zich het banketbakkersvak eigen te maken, rond 1935 een horlogerie op Soesterbergsestraat 26, in het eind jaren '20 gebouwde prestigieuze woon- en winkelblok Soesterbergsestraat 24 t/m 30, met als latere buren banketbakkerszaak Kruiswijk en fotozaak Huizinga.

Vader Herman komt op 16-04-1940, op 80 jarige leeftijd, te overlijden — het lijkt aan weinig twijfel onderhevig dat hij tot het einde toe in de zaak zal hebben gestaan. De droeve uitkomst is wel dat, na 45 jaar, het doek valt voor de klokkenwinkel aan de Van Weedestraat. Het winkelgedeelte wordt aan anderen verhuurd. Na de dood van weduwe Butzelaar op 25-04-1942 blijft de inwonende, ongehuwd gebleven dochter Alida Barbera het pand bewonen, dat een steeds bouwvalliger aanzien krijgt en uiteindelijk zelfs onbewoonbaar wordt verklaard. Het pand is een letterlijke sta-in-de-weg. Trottoir en fietspad worden daar jarenlang onderbroken — fietsers en voetgangers moeten "om een bochtje" gaan. Eerst in 1957, als Alida, waarschijnlijk na landurige pressie, haar geboortehuis heeft verlaten, reikt de sloop van het eens zo bekende pand de oplossing aan voor dit slepende verkeersprobleem. De sloping komt de gemeente toch al goed te stade omdat juist hier de uitmonding van het aan te leggen Nassauplantsoen is toebedacht.

Als tenslotte Anton Spijker in 1965 de 65 jarige leetijd heeft bereikt houdt hij het, na zo'n 30 jaar ondernemerschap aan Soesterbergsestraat 26, voor gezien en doet hij zijn zaak bij gebrek aan opvolging over aan horlogemaker A.v.d. Weerd. Hiermee verdwijnt, na een traditie van 125 jaar, de laatste horlogewinkel van het geslacht Spijker uit het Soester straatbeeld. Een geslacht dat, zo mogen we gerust zeggen, hier geschiedenis heeft geschreven!

BRONVERMELDING

ARCHIEF GEMEENTE SOEST 1812-1928:
- INV.NR23: NOTULEN VAN DE VERGADERINGEN VAN DE GEMEENTERAAD 1851-1874;
- INV.NR40: BIJLAGEN BIJ DE NOTULEN VAN DE VERGADERINGEN GEMEENTERAAD 1857-1862;
- INV.NR113: INGEKOMEN STUKKEN 1855; - INV.NR115: INGEKOMEN STUKKEN 1857;
- INV.NR233: BRIEVENBOEK 1855-1859;
- INVNR 1010: INSCHRIJVINGSREGISTER VOOR DE NATIONALE MILITIE 1817-1840;
- BEVOLKINGSREGISTERS; REGISTERS BURGERLIJKE STAND; KADASTER.

LITERATUUR:
- TERATUURUTMAN, EEMLANDSE KLAPPERS;
- ADRESBOEKEN GEMEENTE SOEST.

WEBSITE:
WWW.DICKVANFULPEN.COM