Nogmaals het gemeentebestuur 1906 van Soest

Ton Hartman mmv Van Ma(a)ren Genootschap

Inleiding

Onderlaatst heeft in dit tijdschrift een tweetal afleveringen gestaan die verhaalden over de gemeenteraad uit 1906 en de toenmalige jubilerende burgemeester. De jubilaris kreeg een"photographic" van de zittende raad. Van deze foto bestaan twee versies en dat was de reden om in het Rembrandtjaar de link te leggen met het beroemdste werk "De Nachtwacht". Onder deze titel kunt u de artikelen terugvinden. Van sommige raadsleden kon een mooie beschrijving gemaakt worden, van andere ontbrak nadere informatie en moet eerlijkheidshalve vermeld worden dat hun identificatie op de foto niet nagetrokken is. Daarom zijn we blij met de reactie die we van het "Van Ma(a)ren Genootschap" mochten ontvangen. Het "Van Ma(a)ren Genootschap" stelt zich tot doel om genealogische en aanverwante informatie te verzamelen van de families "van Ma(a)ren". U zult begrijpen dat hun interesse vooral uitgaat naar Lambertus van Maaren. De familie Van Maaren bewoonde de contreien van Soesterberg al lang voordat de naam Soesterberg in zwang kwam, zelfs eerder dan dat pastoor Rademaker daar zijn levenswerk begon. In samenwerking met het al genoemde genootschap zal er een familiegeschiedenis geschreven worden welke wellicht later in deze periodiek een plaats krijgt. Mochten er nog lezers zijn die aanvullende informatie over de familie Van Maaren in Soesterberg hebben dan horen we dat graag.

Lambertus Augustus Sevenhuijsen

Secretaris Paul Willem van Maaren van het "Van Ma(a)ren Genootschap" meldt ons ook aanvullende informatie over Lambertus Augustus Sevenhuijsen. Begrijpelijk wordt deze informatiebron doordat de grootmoeder van Sevenhuijsen genaamd Jacoba Hubertina van Maren was. Ze was afkomstig uit Vianen. Lambertus Augustus werd binnen de familie met "Labberdaan" aangesproken. Labberdaan was geboren te Brouwershaven op 28 maart 1857. Dat Labberdaan interesse in het plaatselijk gemeentebestuur toonde is niet vreemd, zijn vader was gemeentesecretaris in Brouwershaven en zijn broer is hun vader opgevolgd in die functie. Zijn moeder was een domineesdochter, Lambert is naar moeders vader vernoemd, dus we mogen ervan uitgaan dat hij in de gemeenteraad van Soest tot de protestantse minderheid behoorde. In zijn tweede periode was hij een volger van het liberale gedachtegoed: hij was gekozen als raadslid voor de Vrijheidsbond. In die jaren begon de verzuiling zich ook in Soest zich te manifesteren. Toch liep de scheidslijn bij meningsverschillen niet altijd langs religieuze lijnen, bij het conflict over de belastingen waardoor uiteindelijk Piet Hartman als wethouder de laan uitgestuurd werd was de tegenstelling meer landbouw versus middenstand. Toen bij de volgende raadslidverkiezingen in 1909 Hartman herkiesbaar was werden er op de tegenkandidaat P.C.W. Foeken veel meer stemmen uitgebracht. Er zullen vele katholieken gestemd hebben op Foeken, die in de raadsnotulen tevoorschijn komt als principieel christelijk. Terug naar Sevenhuijsen; hij heeft twee periodes in de raad gezeten, zijn tweede periode eindigden door zijn overlijden. We mochten ook een mooie jeugdfoto ontvangen en plaatsen.

Zoals u kunt zien de ideale schoonzoon doch mijn dochters beoordeelden het iets anders, de een vond het een typisch rijkeluiskind en de ander vond hem een tikkeltje te arrogant kijken. Zijn zelfverzekerde blik is toch wel terecht, het was niet voor iedereen weggelegd om een portretfoto in die tijd te laten maken. Lambertus groeide op in een gezin met nog tien kinderen dus bij een gelijke behandeling liep dat aardig in de duiten op. Het een mooie foto en voor Soest jammer dat het geen "Ebbenhorstje" is. Mocht u wel een portret of andere foto gemaakt door Ebbenhorst hebben, dan houden wij ons aanbevolen.
Uit het familiearchief van de Familie Sevenhuijsen en aanverwante families kregen we inzage in een bijzonder document; een fotoalbum met op rijm gestelde tekst over de levensloop van Lambertus Sevenhuijsen en zijn vrouw. Dit album is hun aangeboden ter gelegenheid van hun 25 jarig huwelijksjubileum door zijn broer Jan Willem. Waarschijnlijk heeft deze Jan Willem Sevenhuijsen niet alleen het album samengesteld maar ook de foto's zelf gemaakt. De enige foto in het album die met zekerheid niet gemaakt is door Jan Willem is een foto van een broer in het "verre westen". Deze broer was gedeserteerd en "gevlucht" naar Amerika. Het contrast in de foto is zichtbaar scherper. Tegenwoordig heeft bijna iedereen een fototoestel of fotografeert met de mobiele telefoon, voor honderd jaar terug was het toch wel heel bijzonder. Labberdaan was getrouwd met zijn plaatsgenootje Geertje van der Sloot, het huwelijk is op 7 maart 1884 voltrokken in Brouwershaven. Als eerste werkplek staat Helvloetsluis in het album genoteerd, hij was daar leerling machinist. Was hij het spoor enigszins bijster want daarna wordt hij in Voorschoten chef der tram. Het water trok weer en ze zijn vertrokken naar Arnhem, waar hij bij het in werking stellen van het waterleidingbedrijf goede hulp heeft geboden.

Ook hun drie zonen zijn alle geboren te Arnhem. Toen volgde overplaatsing naar Soest. De familie vond volgens het album de nieuwe woon en werkplek niet helemaal alles, er wordt geschreven "kreeg hij een plaatsing op de hei". In het bevolkingsregister van Soest werd het gezin Sevenhuijsen op 1 maart 1893 ingeschreven. Het "nieuwe" gemeentehuis was nog niet ingewijd maar zal wel grotendeels gereed geweest zijn, op 15 maart werd het gemeentehuis officieel geopend volgens de plaquette die nu in Museum Oud Soest een prominente plaats in de gereconstrueerde raadszaal heeft gekregen. In een afzonderlijk artikel wil ik daarop terugkomen. Natuurlijk is er in het album een gezinsfoto geplaatst, of de gezinsfoto in Soestduinen gemaakt is, is niet erg waarschijnlijk. Zo een representatief huis zou zeker in herinnering gebleven zijn. Het zou ook te opvallend geweest zijn als de fotograaf gevraagd had of ze voor hun huis wilde poseren, dan zou de verrassing van het album verdwenen zijn. De foto zal omstreeks 1908 gemaakt zijn, zoals u kunt zien in de zomer.

In de voorgaande aflevering had ik al vermeld dat de kinderen Sevenhuijsen met de ezelwagen naar school in Soest gingen. Op een foto uit het album wordt aangetoond dat er ook gebruik gemaakt werd van paard en wagen. Te zien is dat Sevenhuijsen zelf de teugels vasthoud en de bak van de aanspanning doet denken aan een eenvoudige personenvervoer uitvoering. In het album wordt ook melding gemaakt van een "doolhof". Beyondzich op het naburige terrein wat nu "landgoed De Paltz"genoemd wordt niet een doolhof? Lang voordat het sanatorium Zonnegloren in de bossen neerstreek was de familie van Sevenhuijsen al op de hoogte van de gezonde omgeving, de gastvrijheid van de familie werd soms gebruikt als herstellingsoord. Ook ontbreken in het album niet de vakantiekiekjes en het bijbehorende rijmpje bevat een toepasselijk naamgrapje;

Toen gingen drie families toeren
De Drachens fels en Oelberg op
En Zevenhuizen mocht men voeren
Der Zevenbergen tot den top!

Zijn collega gemeenteraadsleden zullen nog nauwelijks begrijpen wat vakantie vieren inhoudt en Aart en Cornelis Kok en Piet Hartman zullen een wandeling naar de "Zevenspar" al als overbodige luxe beschouwen. Nu is natuurlijk de lezersvraag; waar is in Soest de Zevenspar gelegen?
Zoon Gerard is overleden op 26 jarige leeftijd te Soest op 24 mei 1911. Lambertus zelf is overleden op 4 december 1921. De middelste zoon Cornelis is in de voetsporen van zijn vader getreden en had ook een leidinggevende functie bij de Utrechtse Waterleiding. Hij woonde in 1924 wel in Soesterberg aan de Banningstraat nr. 1. De jongste zoon Han is vertrokken naar Groningen waar hij rector aan het Heymans lyceum was. De weduwe Geertje Sevenhuijsen-van der Sloot heeft de laatste jaren van haar leven gewoond aan de Amersfoorstestraat m.. 35.xxvii We dankenmw.T. van HuisStaritsky enmw.A.M. de GrootSevenhuysen voor het beschikbaar stellen van het fotoalbum en de aanvullende informatie over Lambertus Augustus Sevenhuijsen.

Waterleidingbedrijf Soestduinen

Op de foto kunt u zien dat vroeger de scheiding tussen bedrijf en privé niet zo nauw genomen werd. Op de voorgrond zitten 34 personen, merendeels kinderen die genieten van de omgeving. Het gebouw van de waterleiding dateert waarschijnlijk omstreeks 1882. De eerste hinderwetvergunning is toen door het gemeentebestuur afgegeven. Tegenwoordig zijn sommige nutsbedrijven in handen van buitenlandse maatschappijen, maar ook bij de oprichting in het genoemde jaartal was een Belgische firma uit Luik de investeerder. Het eerste gebouw en waarschijnlijk ook het gebouw op de foto stond aan de oostzijde van de Van Weerden Poelmanweg. Bij de hinderwetaanvraag was ook een plattegrond van het gebouw bijgevoegd. Het op de foto goed zichtbare hoofdgebouw was de machinekamer annex ketelhuis. Nauwelijks zichtbaar zijn de vleugels aan het gebouw waarin enkele woningen waren ondergebracht. Volgens de kadastrale gegevens waren er twee kleinere en een iets grotere woning aan beide zijden van het stoomlokaal. Zal Sevenhuijsen in een van deze woningen gewoond hebben. Op de woningkaart vanaf 1915 aanwezig woont het gezin Sevenhuijsen er met drie personen, weldra zou de jongste zoon naar Groningen vertrekken. Uit die jaren dateren weer nieuwe hinderwetaanvragen. Zo wordt in 1921 een aanvraag gedaan voor een nieuwe stoomketel die bij de aanvraag van 1927 weer verwijderd wordt om plaats te maken voor een centrifugaalpomp van 7.5 PK. Onduidelijk is nog wanneer dit historische gebouw en de woningen gesloopt zijn. Het nu nog bestaande museale pand aan de westzijde van de Van Weerden Poelmanweg zou gebouwd zijn als tweede pompstation in 1902.
Met het album van Sevenhuijsen in gedachte rijzen er bij mij twijfels, waarom geen foto van dit mooie nieuwe gebouw als Sevenhuijsen daar ook met de scepter zwaaiden? Nader onderzoek is mijn inziens nodig.

De weersomstandigheden op de feestdag

Een andere reactie die ik kreeg was van collega gastschrijver van dit blad; dhr. Joop Piekema. Eigenlijk was het meer een berisping, ik had een verkeerde interpretatie gegeven aan de door hem aangeleverde gegevens. Voor de lezers die iets verder van de "zoys" — volgens sommige historici zou zoys bron betekenenxxv" — verkeren; Piekema is de beheerder van de archieven die in het gemeentehuis van Soest opgeslagen liggen. Daarnaast heeft hij een hele verzameling weergegevens die hij vaak in zijn verhalen verwerkt. Onlangs mocht hij zijn veertig jarig jubileum van in dienst zijn bij de gemeente Soest vieren. De organisatie van deze gelegenheid wist dat Joop Piekema een sneeuwdeskundige is en Joop wist dan ook te melden dat op zijn feestdag er een representatief sneeuwdek van circa 2 cm. gevallen was. Terug naar 12 maart 1906, het was een gure dag. Een straffe noordwesten wind blies in de middag winterse buien over Soest en nadat in de vroege avond zelfs een laagje droge sneeuw was gevallen daalde de temperatuur tot onder het vriespunt. Nu beweerde ik in het verhaal dat de bezoekers van het avondconcert een snerpend en krakend geluid veroorzaakten. Joop Piekema wees mij erop dat versgevallen sneeuw een geluiddempend effect geeft en dat het juist wonderlijk stil wordt. Grote vraag blijft natuurlijk of de blubber van s'middags al weggezakt was om te beoordelen hoe de uitvoering van PVO geklonken zal hebben. Piekema en ik zijn het wel eens dat het concert in een bijzondere entourage gegeven is. Tot slot, dankzij de weergegevens van Piekema krijgt een verhaal een beter beeld op de geschiedenis.