Vrouwenvredeskamp in Soesterberg (1)

Wim Peters

Aan het einde van de lente van 1982 krijgt burgemeester Scholten een groepje vrouwen op bezoek De vrouwen delen hem mede dat zij een kamp hebben ingericht op een terreintje nabij de ingang van de vliegbasis Soesterberg. Uitgangspunt: het op gang brengen van een brede maatschappelijke discussie over geweld, militarisme, ontwapening en agressie.
Het dagelijks bestuur van Soest staat niet bepaald te trappelen om ja te zeggen tegen deze manifestatie en heeft uiteindelijk na 4 1/2 maand het kampement gesloten.
Mede vanuit een persoonlijke betrokkenheid heb ik daar nog allerlei herinneringen aan, die ik aan het papier heb toevertrouwd.

Aanleiding
Geïnspireerd door het vrouwenvredeskamp nabij de militaire basis in het Engelse Greenham Common besluit een aantal vrouwen het eerste Nederlandse vrouwenvredeskamp op te zetten in de buurt van de vliegbasis Soesterberg als een zeker protest tegen de voorgenomen plaatsing van kruisraketten.
Het is ook de bewapeningswedloop in die tijd en het oorlogsgeweld dat de vredesbeweging zorgen baart.
De vrouwen hebben voor Soesterberg gekozen omdat deze basis een belangrijke, zo niet de belangrijkste, aanvoerhaven van kernwapens in Europa zou zijn. Ook een argument is de ligging van Soesterberg in het centrum van Nederland. Volkel had wellicht meer in de rede gelegen.
Tegenover het door ijzeren hekken omgeven terrein van grote omvang, dat voor gewelddadige doeleinden wordt gebruikt, gaan zij een klein terrein in gebruik nemen voor een vredesactie.
Zeer belangrijk uitgangspunt blijft de discussie over de dreigende situatie waaraan in beginsel iedereen aan mee kan doen. Dat behoeft niet in de open lucht, want er wordt een grote vergadertent ingericht.
De pers is geïnformeerd; de overheid nog niet, als de vrouwen het kampement gaan inrichten.

Het vredeskamp
Op 24 mei 1982 komen enkele vrouwen belet vragen bij burgemeester Paul Scholten in het gemeentehuis.
Zij vertellen op een open terreintje nabij de Verlengde Paltzerweg in Soesterberg een demonstratie te (gaan) houden tegen bewapening. Door middel van het instandhouden van een tentenkamp willen zij de discussie tussen vrouwen over vrede en bewapening op gang brengen.
Daarbij overhandigen zij een brief gericht aan de burgemeester en het politiekorps. Die brief begint met: "Bij het opzetten van het vrouwenvredeskamp realiseerden wij ons goed dat deze actie in zou druisen tegen een aantal wettelijke regels. Omdat de politie tot taak heeft op de naleving van deze regels toe te zien, zal dit kunnen leiden tot een confrontatie. Om deze confrontatie te voorkomen, of om het geweld dat zo 'n conflict in zich draagt tot een minimum te beperken, willen wij met U van het begin af aan een open dialoog voeren.
om te eindigen met: Vóór alles zijn wij geweldloos. Wij vinden niet dat je voor vrede kunt strijden terwijl jezelf bereid bent geweld te gebruiken. Wij staan hier, tegen de regels in, omdat wij hier móéten staan. We zijn niet van plan snel weg te gaan. Mocht u tot een confrontatie besluiten, dan hopen we van tevoren met U over te kunnen praten. Wie weet vallen we elkaar enorm mee Met vriendelijke groeten, Het vrouwenvredeskamp "[1]

Gekozen is voor een kamp zonder mannen, omdat de ervaring zou hebben geleerd dat mannen in de discussies gaan overheersen. Vrouwen, die niet over de nodige gesprekstechniek beschikken, worden monddood gemaakt [2]. Maar van mannenhaat is geen sprake en zij blijven voor een gesprek van harte welkom.

Het terreintje is gelegen in de buurt van de ingang van de vliegbasis, een heideveldje dat een recreatieve functie heeft. Vanuit het restaurant Het Soester Hoogt is het zichtbaar. Nog duidelijker is het te zien vanaf de weg naar de ingang van de vliegbasis. Vanaf de Van Weerden Poelmanweg, de weg tussen Soest en Soesterberg, is het nauwelijks zichtbaar.

De overheid
Op de hieronder geplaatste foto brengt burgemeester Scholten op 26 mei 1982 een bezoek aan het kamp. Hij komt de deelneemsters het besluit van burgemeester en wethouders — het besluit, dat na een extra vergadering van de raadscommissie Algemene Bestuurszaken was geformuleerd - mededelen.

De aanwezigheid van het tentenkamp zal een korte tijd worden gedoogd, mits het geheel wordt verplaatst naar "de gedoogplek".
In de onmiddellijke nabijheid van het heideterreintje ligt een verhard parkeerplaatsje omgeven door lage vegetatie. Deze plek is volgens ingewonnen deskundig advies minder brandgevaarlijk, doet minder afbreuk aan de fraaie natuur en is minder discriminatoir t.o.v. andere kampeerders in vergelijking met de huidige locatie.
Naar de mening van het gemeentebestuur blijft ook dan het gebruik van het terreintje in strijd met een aantal gemeentelijke verordeningen.

De vrouwen gaan dezelfde dag nog in gesprek met elkaar over het gemeentelijk standpunt.
Zij besluiten (ook de Vrouwenvredesgroep Soest nam aan het gesprek deeL [3]) te blijven. De argumenten, die de gemeente gebruikt, zijn niet steekhoudend, vinden zij.

Het gemeentebestuur blijft van mening dat de vrouwen tenminste hun tenten moeten verplaatsen. De burgemeester brengt dit in een later gesprek opnieuw over. Weer stelt hij dat justitie niet zal optreden als zij nu de boel verplaatsen. De demonstratie, een vorm van meningsuiting, in relatie met de aanwijzing van een gedoogplek, weerhoudt de gemeente om nu op te treden, maar de tijd dringt.

Binnen de gemeentelijke organisatie is intussen nagegaan met welke middelen de overheid zou kunnen optreden. De meest geschikte verordening lijkt nog de provinciale caravan- en tentenverordening te zijn, maar ook de gemeentelijke verordening kampeerplaatsen en kampeermiddelen zou kunnen worden gebruikt. De gebruiks voorschriften van het daar geldende bestemmingsplan bieden eveneens een mogelijkheid. En tenslotte: de gemeente is eigenaresse van de grond. Maar voor de "goede"afloop durfde ik niet m'n hand in het vuur te steken.

Uitdrukkelijk prevaleert het demonstratieve aspect van het tentenkamp boven de overtredingen van gemeentelijke regels, maar de termijn van gedogen van die situatie wordt gekoppeld aan de wettelijke bepalingen van het demonstratierecht.

Bijna een maand na het begin van het "tentenkamp" is op 21 juni 1982 voor het college van burgemeester en wethouders "de maat vol". Aan de deelnemers van het Vrouwenvredeskamp overhandigen zij "een aanschrijving". Op basis van de gemeentewet verplichten zij de vrouwen voor 1 juli 1982 de tenten te verwijderen. Zij wijzen er op dat ze de bevoegdheid bezitten om op kosten van de aangeschrevenen zonodig tot daadwerkelijke verwijdering over te gaan.

Als argumenten worden gebruikt:

• een verblijf voor dag en nacht voor onbepaalde tijd zonder de meest elementaire voorzieningen (waterleiding, toiletten, afvalverzamelingetc)is ontoelaatbaar;
• het ontbreken van aansluiting op riolering c.q. afvoer op een septic-tank is uit milieuhygiënische overweging uit den boze;
• hoewel het uitgangspunt een vredelievende is valt bepaald niet uit te sluiten dat door bepaalde acties van buitenaf de openbare orde in het gevaar wordt gebracht; voorzieningen om dat te voorkomen zijn praktisch onmogelijk.
• om die reden kan het gemeentebestuur de veiligheid van de deelnemers niet garanderen
• en tenslotte ontbreken voldoende voorzieningen, zoals die uit een oogpunt van brandveiligheid.

Uiteraard staat een besluit als dit open voor een voorziening bij het college en — tenslotte — bij de Raad van State.

De reactie van de leiding van het kamp
De leiding van het kamp berust de eerste dagen bij het collectief van de aanwezigen.
Zij onderkennen al snel dat dit tot gevolg kan hebben dat elk van de aanwezigen aansprakelijk is voor de gevolgen, maar dat het ook een rechtsgang richting gemeentebestuur en zonodig Raad van State zal kunnen bemoeilijken.

Een van de eerste besluiten is dan ook om van het collectief een rechtspersoon te maken. Het leidt tot de oprichting van "de vereniging vrouwenvredeskamp" gevestigd in Soesterberg met een huishoudelijk reglement. De doelstelling wordt omschreven: "Door middel van het instandhouden van een vrouwenvredeskamp te Soesterberg een brede maatschappelijke discussie op te zetten tussen vrouwen over vraagstukken van vrede en ontwapening. Het vrouwenvredeskamp bevindt zich aan de hekken van de militaire basis als een continue protest tegen de bewapening.[4]

Geconstateerd mag worden dat het kamp door velen uit alle delen van Nederland wordt gedragen. De schrijvende pers, maar ook radio en televisie, besteden met enige regelmaat aandacht aan het kamp. Die wat genuanceerde beschouwing van het vredeskamp ziet men in die tijd uiteraard ook terug in de totstandkoming van de besluiten van het gemeentebestuur, zeker omdat een fors deel van de gemeenteraadsleden met -laat ik zeggen - gemengde gevoelens de beslissingen beoordeelt.
Ook de vrouwen zelf willen eigenlijk geen herrie want dat verwijten zij mannen in het algemeen. Maar dat die houding niet door alle vrouwen wordt onderschreven bewijst de actie van maandag 28 juni 1982.
Een groep vrouwen posteert zich op het bordes van en op de begane grond in het gemeentehuis. De R.A.G.S., de radicale Amsterdamse guerrilla strijdsters, gaan over tot het bezetten van het gemeentehuis.
De verklaringen luiden: Gemeentehuis bezet. Wij eisen een schriftelijke verklaring van de bevoegde autoriteit(en) dat het vrouwenvredeskamp te Soesterberg niet ontruimd zal worden. Deze schriftelijke verklaring moet zowel aan ons als aan de vrouwen te soesterberg overhandigd worden. De bezetsters.

Het persbericht luidt: Vandaag hebben wij het gemeentehuis in Soest bezet, om de aandacht te vestigen op de dreigende ontruiming van het vrouwenvredeskamp in Soesterberg. Wij zijn solidair met de vrouwen van het kamp, hoewel wij zelf niet in het kamp wonen. Wij zijn het niet eens met de manier waarop de gemeente het vrouwenvredeskamp behandelt en behandeld heeft, namelijk het verplaatsen ervan naar een terrein dat van de weg af niet te zien is. Dit gebeurde met de belofte dat het kamp daar mocht blijven staan en nu komt men plotseling op de proppen met een ontruimingsultimatum op 1 juli. Wij vinden het belachelijk dat hier een politieke kwestie van gemaakt wordt, in plaats van de vrouwen te respecteren in haar manier van protesteren tegen oorlog en vernietiging, ofwel het mannenmilitarisme in de wereld. Dit is kennelijk te bedreigend voor de gevestigde orde, dus zoekt men naar ekskuses om te kunnen ontruimen, als brandgevaar, sanitairetc.,waar echter terdege rekening mee wordt gehouden. Het is niet het kamp dat slecht is voor de natuur en de gezondheid maar de basis! Open vuur is in het kamp verboden en voor sanitair wordt al gezorgd.
Wij zijn tegen het politieke spel dat ook hier weer gespeeld wordt en we blij ven zitten tot onze eis ingewilligd is: HET VROUWEN VREDESKAMP WORDT NIET ONTRUIMD! ! !
PS. ALLE VROUWEN VREDESKAMPEN MOETEN BLIJVEN IN ENGELAND, JAPAN, AMERIKA, DENEMARKEN, AUSTRIALIE NEDERLAND! [5]

Na een uur houden de dames het voor gezien en is het gemeentehuis weer toegankelijk. Een echte doorbraak in de "juridische strijd" levert het niet op, want de aanschrijving blijft gehandhaafd. Zonder "slag of stoot" willen de vrouwen het Grondwettelijk recht van vrije meningsuiting en met name de vorm waarop het geschiedt niet opgeven. Zij "wapenen" zich door de hulp in te roepen van een advocate.

NOTEN:
[1] Ontmantel de basis (Vereniging Vrouwenvredeskamp 1983)
[2] Ontmantel de basis
[3] De Vereniging Vrouwen voor Vrede Soest is met ingang van 1 januari 2005 opgeheven. De organisatie werd in 1981 opgericht naar aanleiding van het kernwapendebat
[4] Persbericht voor de kranten