Jhr. Mr. P.J. Bosch van Drakestein

Johan Hilhorst

Op de r.k. begraafplaats van de parochie Carolus Borromeus te Soesterberg is een opvallend grafmonument aanwezig. De familie Bosch van Drakestein heeft de aanleg van de begraafplaats in 1838 mogelijk gemaakt door een stuk van het landgoed Sterrenberg aan de parochie af te staan. Een groot stuk was voor de familie bestemd en vanaf 1851 werden er enkele tientallen familieleden begraven.
Mr. P.J. Bosch van Drakestein kreeg er een prominente plaats met een neoclassicistisch grafmonument, geheel vervaardigd uit natuursteen met een grote opstand en een daarvoor liggende grafsteen naar een ontwerp van Jules Dony (1865-1949). Op het monument is een bronzen plaquette met zijn buste aangebracht. Op zijn borst prijken diverse onderscheidingen: Commandeur in de orde van de Nederlandse Leeuw, ridder tweede klasse in de Orde van de Gouden Leeuw van het Huis van Nassau (12 mei 1874) en het Grootkruis in de orde van de Eikenkroon (13 september 1888).
Dit alles roept de vraag op: wie was Jhr.Mr. P.J Bosch van Drakestein?

Het gaat om een op en top negentiende eeuwse staatsman. Hij woonde achtereenvolgens in Amsterdam (Kloveniersburgwal) — Soesterberg, De Vuursche [I].
Paulus Jan Bosch van Drakestein (heer van Drakestein en Drakenburg) werd op 15 februari 1825 geboren te Utrecht. Hij huwde op 2 september 1852 Elisabeth Henriëtte Johanna Bosch (geboren 15 maart 1833 en overleden op 25 augustus 1884). Zij kregen vijf dochters en twee zonen. Paulus Jan overleed op 25 mei 1894 in 's-Hertogenbosch.Bij Koninklijk Besluit van 21 februari 1836 kreeg hij toestemming de naam "Bosch van Drakestein"te voeren.
De familie was katholiek en kende een rijke traditie als bestuurders. Die achtergrond was van belangrijke invloed op zijn loopbaan.
Hij was de zoon van Jhr.Mr. Frederik Lodelijk Herbert Jan Bosch van Drakestein (Eerste-Kamerlid) en Martha Maria Ancher. Zijn schoonvader, Johannes Wilhelmus Henricus Bosch was eveneens Eerste-Kamerlid. Zijn grootvader aan vaderskant was lid Provinciale Staten van Utrecht en burgemeester van Utrecht.

Paulus Jan studeerde aan het Atheneum Illustre te Amsterdam (1843-1848) en de Hogeschool in Utrecht waar hij zich voorbereidde op examens Romeins en hedendaags recht en promoveerde er in 1848 op een dissertatie, getiteld "De consillio nautica".

Zijn loopbaan kreeg invulling als advocaat in Amsterdam waar hij van 1851 tot 1856 lid van de gemeenteraad was. Hij was rechter te Amsterdam en rechter bij de Arrondissementsrechtbank te Amersfoort ( 2 januari 1856 tot 1 oktober 1856). Een korte periode want hij werd benoemd tot Commissaris des Konings in Noord-Brabant. Hij bekleedde dit ambt van 1 oktober 1856 tot 25 mei 1894.

Met zijn 38-jarige ambtstermijn was hij de langst zittende Commissaris van de Koning in Noord-Brabant. Ook vervulde hij enige nevenfuncties. Hij werd lid van het College van Curatoren van de Stadsarmenschool te Amsterdam, Kamerheer in buitengewone dienst van Koning WillemIII(van 12 april 1858 tot 25 april 1994) en lid van bestuur van het waterschap Pijnenburgergrift (omstreeks 1879).

In politieke zin was Paulus Jan liberaal. Hij was lid van de "Kiezersvereniging" te Amsterdam, de "Vrijzinnige Kiezersvereniging"en de antirevolutionaire kiesvereniging "Nederland en Oranje". Tijdens zijn ambtperiode werd het Brabantse wegennet sterk verbeterd en de tol op de provinciale wegen afgeschaft. In de wijk Kruiskamp in 'sHertogenboschis een straat naar hem vernoemd.

In deze plaats, op het stationsplein, herinnert ook een ander monument aan hem. De commissaris had de stad f 10.000,-- gelegateerd voor een monument ter herinnering aan zijn echtgenote die in 1884 overleed en de beide tweelingkinderen Paulina Maria en Henriëtte Wilhelmina Frederika, die in 1881 op respectievelijk 19 en 20 november op 16 jarige leeftijd aan pokken of cholera waren overleden. Daarbij werd bepaald dat het monument een fontein moest worden waaruit de Bossche bevolking kosteloos water zou kunnen tappen. Deze Bosch van Drakesteinfontein, kortweg "De Draak" (een fontein met vijf draken: een vergulde draak op de top en vier bronzen draakjes op de begane grond, rondom de fontein gegroepeerd) heeft de ludieke bijnaam "het monument voor de schoonmoeders"en is eveneens naar het ontwerp van Ir. J.J. Dony (Juliën Dony, ingenieur-stadsarchitect en directeur aan de Koninklijke School voor Kunst Techniek en Ambacht ). De Drakenfontein is feitelijk het resultaat van een wedstrijd die werd uitgeschreven om een stadswaterpomp te ontwerpen. Het was nog een tijd waarin weinigen op het waterleidingnet waren aangesloten.

Uiteindelijk werd het niet de winnaar van die wedstrijd maar Juliën Dony die het monument mocht maken. Waarschijnlijk omdat Dony ook verantwoordelijk was voor de wijk 't Zand die rondom het stationsplein was aangelegd. De Bossche firma Glaudemans kreeg de opdracht voor het maken van de stenen zuil. De firma Braat uit Delft heeft de metalen versieringen gesmeed. De grote fontein, met op een zuil een gouden draak, werd in 1903 geplaatst. De Draak houdt het wapen van de familie Bosch van Drakenstein vast met daarop de spreuk: virtute et labore, door deugd en arbeid. De allegorische voorstelling aan de voorzijde van het monument verbeeldt de echtgenote en de dochters van de commissaris van wie één een aalmoes geeft. Onder de afbeelding staat: charitate nibetant (uitblinkend in liefdadigheid). Nadat de Draak in 1999 was gerestaureerd brak in 2000 de Draak van zijn zuil af en beschadigde ook een van de kleinere exemplaren. Fons van Dijk, directeur van het gelijknamige constructiebedrijf uit Tilburg, heeft de vleugel gemaakt die gescheurd en gedeukt was, de kop was geplet en de heup van de draak had deuken opgelopen. In 2001 werd de Draak weer op zijn sokkel gezet. Vandaag de dag staat de Draak nog steeds op zijn prominente plaats met zijn gezicht naar de binnenstad gekeerd en herinnert aan de familie Bosch van Drakestein.

BRONNEN:
- WEBSITE: HET PARLEMENTAIR DOCUMENTATIE CENTRUM ( UNIVERSITEIT LEIDEN) STADSARCHIEF 'S HERTOGENBOSCH
- OPENBAAR BESTUUR 2005 JANUARI

[1]. In 1807 wordt het huis Drakestein openbaar geveild en mr. Paulus Wilhelmus Bosch, burgemeester van Utrecht, wordt de nieuwe eigenaar. Hij gaat zich naar het huis 'Bosch van Drakestein' noemen. Na zijn dood worden de drie huizen (hij verwerft in 1811 ook de buitenplaatsen Oud-Amelisweerd en Nieuw-Amelisweerd bij Bunnik) in 1834 onder zijn drie zonen verdeeld. De middelste, Frederik Lodewijk Herbert Jan, erft Drakestein. Frederik Lodewijk koopt in 1860 het landgoed Drakenburg, waarmee Drakestein en Drakenburg weer in één hand komen. Als hij in 1866 sterft, gaat het huis naar zijn zoon, mr. Paulus Jan Bosch van Drakestein, die commissaris van de Koning in Noord-Brabant is. Paulus Jan woont in 's Hertogenbosch en heeft Drakestein als buitenplaats gebruikt. Diens zoon Frederik Lodewijk bewoont het huis tot hij het in 1959 verkoopt aan Prinses Beatrix.