Soester verenigingen (deel 1) - Muziekvereniging PVO

Wim de Kam

De muziekvereniging PVO heeft onlangs de gemeentelijke cultuurprijs 2005 gewonnen.
Mede om die reden willen we de serie over het Soester verenigingsleven in de twintigste eeuw in dit blad openen met deze vereniging die ook na ruim 100 jaar nog zeer vitaal is.
Over hoe oud de vereniging nu precies is lijken de meningen uiteen te lopen, ook binnen PVO.
In het inleidend artikel over het verenigingsleven staat dat PVO is 1899 is opgericht. Op het oude vaandel dat in de vaandelkamer van het Museum Oud Soest is opgesteld prijkt ook het jaartal 1899. In 1999 is ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan een jubileumboek uitgegeven. Het meest voor de hand liggend is dus uit te gaan van het oprichtingsjaar 1899.
Bij raadpleging van het jubileumboek komt men echter ook nogal wat gegevens tegen die er op duiden dat als oprichtingsjaar wordt aangehouden 1898. Zo wordt in 1923 het 25-jarig bestaan van de fanfare gevierd. En bij het jaar 1928 staat vermeld: "het 30-jarig bestaan werd niet feestelijk gevierd omdat er te weinig animo voor was". In 1939 en 1949 blijkt men bij de viering van 40 resp.50 jarig bestaan uit te gaan van het oprichtingsjaar 1899, maar in 1953 wordt het 55-jarig bestaan gevierd. De zigzag koers wordt nog even voortgezet want in 1959 is de viering van het zestig jaar bestaan, maar in 1968 de viering van het 70 jarig bestaan.
In 1973 en 1983 is er aandacht voor de 75-jarige en 85 jarige PVO en in 1989 voor het 90-jarig bestaan.
Het draait allemaal om de datum van 5 januari. Dat wil zeggen: 5 januari 1898 of 5 januari 1899.
Toen kwamen in de Koopmansbeurs ( het latere — inmiddels verdwenen — hotel Eemland) initiatiefnemers tot oprichting van een fanfare bij elkaar, zoals o.a. de smid Valkenet, de heer Schalcks (eigenaar van de Koopmansbeurs) en de heer Uitendaal. Ook een aantal van de toenmalige notabelen zoals burgemeester Loten van Doelen Grothe en notaris Prillevitz waren bij de bijeenkomst aanwezig. Het bezoek van een aantal notabelen aan Amsterdam er gelegenheid van de inhuldiging van koningin Wilhelmina had hen tot de overtuiging gebracht: in Soest moet een muziekvereniging komen. Het was getuige ook de volgende woorden van burgemeester Grothe een duidelijke poging van de gegoede burgerij om te komen tot zedelijke verheffing van de arbeidersjeugd:
"De jongelui vragen om bezigheid en de lange saaie winteravonden kunnen beter besteed worden met muziekstudie dan met kaarten of kienen of het doorvertellen van lange ongeloofwaardige stropersverhalen rond de plattebuiskachel".
De naam van de muziekvereniging "Patiënta Vincit Omnia" (Geduld overwint alles) is bedacht door de heer C.F. van Eijndthoven. De heer van Eijndthoven was als onderwijzer verbonden aan de Kerkebuurtschool en werd de eerste dirigent-voorzitter van de vereniging. In één van de lokalen van de school werd les gegeven. In de zomer van 1899 werd de eerste opvoering in de buitenlucht gegeven. In september werden de statuten van de vereniging koninklijk goedgekeurd. In 1903 werd door de burgerij het eerste vaandel aangeboden.
In 1907 ontstond een conflict binnen de nog jonge vereniging. Er waren bezwaren tegen de te dominante positie van de heer van Eijndthoven. Een gevolg was dat de heer van Eijndthoven zich terugtrok uit de vereniging.
Daardoor moest ook worden omgezien naar een nieuw repetitielokaal. De schilder-dichter Jac. Van Looij, die in 1907 Soest heeft verlaten, bood zijn atelier te huur aan voor E 0,25 per week. Dat werd te duur geacht. Na enige omzwerving werd uiteindelijk ruimte gevonden in een schuur aan de Talmalaan. Tot nieuwe dirigent werd in 1907 benoemd de heer Kok die dat tot 1937 is gebleven met een onderbreking van een half jaar in 1931.
De geboorte van prinses Juliana op 30 april 1909 en de spontane feesten die daar opvolgden brachten nog wat commotie binnen de vereniging te weeg omdat enkele werkende leden zich misdroegen tijdens de optocht en daarvoor ter verantwoording werden geroepen.
In bestuurlijk opzicht namen in 1909 de notabelen het heft in handen. Notaris Prillevitz werd voorzitter, later opgevolgd door notaris Dammers. Als secretaris van de vereniging werd benoemd gemeentesecretaris Benschop. Overigens schoot notaris Prillevitz de vereniging uit eigen middelen vaak te hulp. Dat deed hij o.a. ter gelegenheid van de ingebruikneming van een nieuw repetitielokaal aan de Bakkersweg.
Nadat PVO als fanfare al de top (1922) had gehaald werd in 1924 besloten om de fanfare om te zetten in een harmonie. In dat jaar werd een nieuw repetitielokaal aan de Korenweg in gebruik genomen en ging PVO voor het eerst over de grens en wel naar het Zwitserse Lüzem.

In 1929 gaf PVO volop acte de presance tijdens de viering van het 900-jarig bestaan van Soest. In 1930 werd tijdens een concours in Baarn door PVO een eerste prijs met lof behaald.
De jaren dertig waren de jaren van de crisis. Niet alleen in de samenleving maar ook in de vereniging brak een crisis uit. Men zou kunnen stellen dat de arbeiders (de werkende leden) in bestuurlijk opzicht zelf het heft in handen namen en de notabelen verwezen naar een adviesraad. De emancipatie van de arbeiders op dat punt was voltooid. Eén van de werkende leden, de heer S.F. Besselen werd voorzitter. Hoewel men leed onder de bezuinigingen van die tijd overleefde men. In 1939 werd onder moeilijke omstandigheden (mobilisatie) het 40-jarig bestaan gevierd. De vrede werd getekend met de heer Van Eijndthoven, mede oprichter en eerste dirigent-voorzitter van de fanfare. Hij werd tot erelid benoemd.
Tijdens de oorlogsjaren draaide PVO op een laag pitje maar op de bevrijdingsdag manifesteerde zij zich volop.
De eerste jaren na de oorlog waren moeilijk en met name de repetitie-discipline liet te wensen over. Met geduld werd ook dit overwonnen. In 1949 werd ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan een concours georganiseerd bij Braamhage. Tevens werd een jubileumconcert gegeven in Hotel Eemland. De heer Van Eeden, notarisklerk en bekende `gedichten-schrijver' in de Soester Courant overhandigde namens de burgerij een enveloppe met inhoud en het gerestaureerde vaandel en uiteraard vervaardigde hij een lofdicht op PVO in de Soester Courant. Het overhandigde geld is waarschijnlijk gebruikt voor de aanschaf van instrumenten maar wellicht ook gereserveerd voor de aanschaf van uniformen. Het zou echter tot 1954 duren voordat PVO zich in uniform kon presenteren. In 1950 werd uit de vereniging opgericht het bandje "De Knollenplukkers" die bij gelegenheden dans- en ontspanningsmuziek verzorgde. De aanwezigheid van een apart clubje binnen de vereniging gaf wel aanleiding tot enige spanning zoals zich dat ook bij latere zich meer zelfstandige manifesterende onderdelen van PVO wel zou voordoen.
De in 1949 opgerichte drumband leed in de beginfase een enigszins zorgelijk bestaan maar in het al eerder genoemde jubileumboek wordt in 1960 het trommel- en pijperkorps een grote aanwinst voor PVO genoemd.

In 1957 had men in het kader van de sedert 1952 ontstane relatie met het Duitse Soest een bezoek gebracht aan Duitsland.

In 1963 werd een nieuw repetitielokaal aan de Beetzlaan in gebruik genomen. In 1964 kreeg de jeugdopleiding gestalte en in 1966 presenteerde het jeugdorkest zich. Toch ging het in die jaren niet echt goed. In 1966 was het aantal volwassen leden zodanig teruggelopen dat niet altijd een fatsoenlijk concert meer kon worden gegeven. Er moest soms leentjebuur worden gespeeld bij het korps in Den Dolder.
Het moet de oude trouwe leden van PVO aan het hart zijn gegaan. En oude trouwe leden kende PVO! Zonder volledig te kunnen en willen zijn zullen er een aantal worden genoemd.

De kroon spande Hannes Staal, de hoefsmid op de hoek van de F.C.Kuijperstraat en Lange Brinkweg. Hij nam in 1974 wegens verhuizing naar Drenthe afscheid van PVO na bijna 66 jaar lid daarvan te zijn geweest. Als 11 jarig jongetje was hij in 1909 lid geworden.

Andere leden met een meer dan 50-jarige staat van dienst waren: C.v.d. Broek (in 1954 — 50 jaar lid), Gijs Hornsveld ( in 1958 — 50 jaar lid), S.F. Besselsen (van 1904 tot 1961), Ben Lagemaat (1908-1961), Jaap Homsveld (in 1995 50 jaar lid — zoon van genoemde Gijs Homsveld), Joop Oversteegen (in 1995 50 jaar lid en pleegzoon van S.F.Besselsen),AteHooft (in 1998 50 jaar lid) en Jaarsveld (1932 — 1988, waarbij overigens de actieve bijdrage gedurende een bepaalde periode was onderbroken).
Dat die oudere trouwe leden ook op vitale wijze weer nieuwe impulsen konden bieden werd door laatstgenoemde (Jaarsveld) bewezen toen hij samen met Wim Lagemaat (een zoon van de genoemde Ben Lagemaat) een vijfjarenplan presenteerde tot revitalisatie van PVO. En dat werkte!
Op Koninginnedag 1969 presenteerde PVO zich aan het Soester publiek in een nieuw uniform. Tijdens het defilé op 30 april 1973 trad PVO op in de tuin van paleis Soestdijk (dat was overigens niet voor het eerst).

Ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van de vereniging werd zij Lid van Verdienste van het Koninklijk Huis.
In 1970 was het majorettenkorps opgericht, aanvankelijk in samenwerking met de Soester Turnclub. Vooral mevr.Jaarsma heeft zich daar actief mee bezig gehouden. In 1974 werd PVO uitgebreid met Puppyrettes. Het showelement trad steeds smeer op de voorgrond.
In 1975 werd PVO eigenaar van het voormalige gebouw van Religie en Kunst aan de Rembrandtlaan en in 1976 werd deze oefenruimte in gebruik genomen. Van deze ruimte maakt PVO na de nodige aanpassingen ter voorkoming van geluidhinder nog steeds gebruik.
De met de aankoop en verbouwing in de jaren zeventig gepaard gaande financiële lasten gaven echter voedsel aan de al sluimerende tegenstellingen binnen de vereniging. De conflicten leiden in 1977 tot een uittocht van een aantal leden waaruit later het Soester Muziek Gezelschap is voortgekomen. Een bemiddelingspoging van de toenmalige wethouder Hoekstra mislukte. PVO overleefde de afsplitsing, hoezeer ze die ook betreurde op dat moment, met verve. In 1980 werd de nieuwe showband gepresenteerde met maar liefst 115 leden.
Ter gelegenheid van het negentig jarig bestaan kreeg PVO de gouden penning van de Algemene Nederlandse Unie van Muziekverenigingen. Ook werd voor het eerst een solistenconcours georganiseerd. De Eemlander blaaskapel (bestaande uit uitsluitend PV0'ers) won het Blaaskapelfestival. Aan een feest ter gelegenheid van het 90 jarig bestaan in de sporthal Beukendal verleenden 340 Soester amateur-musici hun medewerking.
Inmiddels was binnen de vereniging ook actief de Big Band Blow.

In 1999 werd op grootse wijze het 100-jarig bestaan gevierd. In het Museum Oud Soest werd o.a. ter gelegenheid daarvan een expositie gehouden

En dan nu in 2005 de toekenning van de cultuurprijs. Dat is niet zo zeer voor de verdiensten in het verleden, maar voor de vitaliteit in het heden die een belofte inhoudt voor de toekomst!.

BIJ DE SAMENSTELLING VAN DIT VERHAAL IS GEBRUIK GEMAAKT VAN DE GEGEVENS VERMELD IN HET JUBILEUMBOEK VAN PVO EN DE SOESTER COURANT DIE BIJ DIVERSE JUBILEA UITGEBREID AANDACHT HEEFT BESTEED AAN PVO. DAARNAAST IS BIJ EEN AANTAL PV0'ERS INFORMATIE INGEWONNEN.DEFOTO'S ZIJN AFKOMSTIG UIT HET JUBILEUMBOEK VAN PVO. OVERIGENS ZIJN OOK OP WWW. VERDWENENSOEST.NLOUDE FOTO'S VAN PVO TE BEWONDEREN. DEZE SITE IS OOK BEREIKBAAR VIA WEBSITE WWW.HVSOEST.NL