De viering van "950 jaar Soest" in 1979 deel 3

Joop Piekema

Door een vergissing zijn in deel 2 een tweetal onderdelen, te weten beschrijvingen noodweer, weggevallen, namelijk:

7e feestdag: woensdag 30 mei 1979 (vervolg)
In de late avond — als de meeste feestgangers al naar huis zijn — barst een waar noodweer over Soest los. De brandweer is de hele nacht in touw om ondergelopen kelders leeg te pompen. Dalweg, Nieuweweg, Soesterbergsestraat en Nieuwstraat zijn onberijdbaar — overal staan gestrande auto's, waartussen voetgangers zich al pootjebadend een weg zoeken. Ze moeten daarbij oppassen voor "dansende" putdeksels. Zelfs het treinverkeer raakt gestremd als aan de Middelwijkstraat een stuk spoordijk onder de rails wegspoelt. Een spoorwegploeg wordt ingezet om de dijk te repareren. Ook een deel van het fietspad aan de Dalweg stort in. En dan is er nog de feesttent aan de Ferd. Huycklaan. Die dreigt onder de last van het hemelwater te bezwijken. Een toegeschoten brandweerploeg kan met stokken alsnog voor voldoende waterafvoer zorgen door het tentdoek op te lichten.

8e feestdag: donderdag 31 mei 1979 (vervolg)
Opnieuw wordt Soest rond middernacht door noodweer getroffen. Het treinverkeer op de lijn Utrecht-Baarn komt geheel stil te liggen als het met kracht van de Eng af stromende water ter hoogte van de "kaasfabriek" een gat van 15 meter slaat in de spoordijk. Met man en macht is 15 man spoorwegpersoneel bezig om het gat te dichten — eerst rond 10.00 uur vrijdagmorgen is de schade zover hersteld dat weer treinverkeer mogelijk is. Tot zolang moeten bussen de verbinding tussen Soest-Zuid en Baarn onderhouden.
Ook elders in Soest is er op de bekende plekken weer veel schade en overlast. Kelders moeten weer worden leeggepompt — vaak op dezelfde adressen als de nacht ervoor! Het voetgangerstunneltje tussen Alb.Cuyplaan en Beukenlaan krijgt zoveel zand en modder te verwerken dat er geen autoverkeer meer mogelijk is. Bij een landbouwer aan de Lange Brinkweg staan in een schuur de varkens tot aan hun nek in het water!
Tot zover de correctie.

10e feestdag: zaterdag 2 juni 1979
Weersgesteldheid: aanvankelijk zwaar bewolkt, vanaf 15.00 uur zonnig, max. temp: 24 gr C.

Van 09.00 uur tot 12.30 uur wordt in het Soester Natuurbad het historisch spel "van Zoys tot Soest" gespeeld. Hiertoe is het natuurbad veranderd in het Soest van vroeger, dus met oude benamingen als: "de Harbarge De Drie Ringen, het Convent van Mariënborch, de Zoester Enge, de Lasenberg, het Gemene Hart, Hamelenburg, de Ouwe Melm, het Cort Endt, Tolhuys, de Blaecke", enzovoorts. Praalwagens uit de historische optocht vormen het decor van het spel. Jan Muus is er in zijn plaggenhut; het Spreuckenhuijsje; het oude boerenbedrijf; het daggeldershuisje; de Gouden Ploeg; de Drie Ringen en nog veel meer. Het spel begint met het voorstellen van de teams, die alle de naam van een hoeve hebben gekregen. Gemeenteraad I van de Rodeghershoeve; gemeenteraadIIvan de Campshoeve; het stadsbestuur van Soest Duitsland van de Doornschehoeve; de commissie Soest 950 van de Dumershoeve; de Sportstichting en de Stichting Zwembaden van de Kriekshoeve; de onderwijzers van de Grietkenshoeve; de Soester Zakenkring van de Vranckehoeve; de VVV van de Rutershoeve; de Soester ondernemers van de Nijehoeve en Zonnegloren van de Pijnskehoeve; In totaal zijn er 130 deelnemers. Er zijn tien spelletjes uitgezet: trekschuitvaren; pontjevaren; vendelzwaaien, monnikenwerk; in elkaar zetten van het Soester wapen; boerendans; knikkerbord; turfsjouwen; vragenspel; ringenspel en touwtrekken.

Voor een impressie van het feestgedruis — beter is misschien "feestgebruis" - geven we beurtelings het woord aan de verslaggevers van de Soester Courant en de Amersfoortse Courant: "Wat iedere ploeg op ieder onderdeel deed was niet bij te houden. Opvallend was dat de vragen over de historie van Soest en ook het Soester wapen menigeen, ook de raadsleden, voor grote problemen stelde. De Duitsers dansten uitzonderlijk liefelijk de boerendans en zij toonden zich kunstenaars met het vendelzwaaien. Vast van hand met het knikkeren was haast niemand; sommige raadsleden hadden een duidelijke afwijking naar links. Bij het turfsjouwen kwam het op organisatie aan, maar heel dikwijls graaiden de spelers zo maar wat bij elkaar en gingen aan de loop" (SC).
Echt een natte boel wordt het pontjevaren en het trekschuitvaren. Bij de "Kleine Melm" wordt het pontje via de gespannen touwen van de ene naar de andere kant getrokken. Bedoeling is om per ploeg zoveel mogelijk mensen over te zetten. De opvarenden kunnen, door mee te trekken, de kans op succes vergroten. Helaas, er is niemand die het droog houdt. In de meeste gevallen verdwijnt, door het gewicht van de opvarenden, het pontje al snel onder water. Geen nood, de opvarenden kunnen, ook al is er geen pont meer te zien, gewoon door blijven trekken. Het slechtst scoort de ploeg "gemeenteraad I. "Het verzamelde hier de minste punten, wat betekende dat de meeste ploegleden te water raakten. De wethouders mevrouw Van Stiphout en de heren Plomp, Hoekstra en Menne en nog een handvol raadsleden, zo gingen allemaal kopje onder. Wat één van de kijkers de uitspraak ontlokte "Help! De gemeenteraad verzuipt!". Ondanks de roep van het publiek liet de burgemeester, de coach van het team, zich niet verleidenóókmet de pont over te varen. Zij bleef liever droog" (AC).
Dat blijkt ook op te gaan voor gemeentesecretaris Kruitwagen, die zich "tactisch drukte. Hij gaf op afstand leiding"(SC).

Bij het trekschuitvaren wordt de trekschuit vanaf de wal voortgetrokken. De passagiers kunnen daarbij geen hulp bieden — zij vervullen een lijdelijke rol. Ook dáár doet ploeg "gemeenteraad I" het erg slecht. Want met hun bootje "waarin de vier wethouders en zwaargewichten als de heer Onderdelinden, Goote, Van Poppelen en Visser (zaten), ging zowat iedereen kopje onder. De trekschuit zonk toen Visser aan boord kwam direct. Herhaaldelijk werd ook de kant geraakt, en eigenlijk had de ploeg gediskwalificeerd moeten worden(....)" (SC).
Na het afwerken van de tien spelonderdelen is er een touwtrekwedstrijd waaraan alle ploegen deelnemen. In de finale komt "gemeenteraad I" uit tegen "gemeentebestuur Soest Duitsland" Onder grote bijval van het publiek wint het thuisclub het overtuigend van de veel "gewichtiger" Duitsers. Geen wonder, dat komt omdat de raadsleden al een dagelijkse training in het touwtrekken hebben, zo wordt gefluisterd.
Ook de hoepelwedstrijd tussen de twee burgemeesters, mevrouw Corver- van Haaften en Ingrid Kipper, levert een Nederlandse overwinning op. Het is eigenlijk geen echte wedstrijd, want mevrouw Corver neemt een geweldige voorsprong op haar Duitse college, die nooit eerder gehoepeld heeft Jacob van Gaesbeek in eigen persoon maakt de uitslag bekend: nummer 1 de Kriekshoeve (Sportstichting en Stichting Zwembaden); nummer 2: Grietkenshoeve (onderwijzers); nummers 3 en 4 gelijk: Campshoeve (Gemeenteraad II)en Dumershoe ve (commissie Soest 950). Gemeenteraad I eindigt op de één na laagste plaats.
Daarmee is het spektakel afgepraat! "Deelnemers en toeschouwers hebben zich kostelijk vermaakt en daarom was het jammer dat er slechts honderden in plaats van duizenden bezoekers waren". (AC).gelopen. Er zal nog jaren over worden na
Tegelijkertijd wordt in het Soester Natuurbad een waterpolotoernooi gehouden met deelname van teams uit Zevenaar, Vaassen en Amsterdam. 's Middags is er in het Soester Natuurbad een zwemtoernooi met deelname van teams uit Baarn, Zeist, Amerongen en Bussum. Daarnaast zijn er demonstraties reddingzwemmen.
Vanaf 11.00 uur is er een zitvolleybaltoernooi voor mindervaliden in sportzaal "DeBunt".De eerste prijs is voor het team van Bravo uit Apeldoorn. Eveneens om 11.00 uur begint in sporthal Beukendal een basketbaltoernooi met teams uit Nederland (Hilversum, Utrecht, Landsmeer) Duitsland en Zweden.

Op het feestterrein aan de Ferd. Huycklaan worden, vanaf 11.00 uur, handboogschietwedstrijden gehouden voor mindervaliden. De deelnemers komen uit het hele land. Algemeen kampioen wordt de heer C. Ernsten uit Amersfoort.
De prijzen, zowel voor de boogschieters als voor de deelnemende vollybalteams, worden uitgereikt door oud-burgemeester Baron Bentinck.
Voor het ringsteken 's middags op het feestterrein aan de Ferd. Huycklaan, georganiseerd door de warmbloed paardenfokvereniging Eemland, bestaat een grote belangstelling. Er zijn maar liefst 83 deelnemers, niet alleen uit Soest, maar ook van elders. In de categorie "ringsteken voor paarden onder het zadel" is de eerste prijs voor E. Witte uit Bussum.
Winnaar in de categorie "ringsteken voor aangespannen paarden" is J. de Bruin uit Baarn.

In de feesttent op de Ferd.Huycklaan gaat om 20.00 uur het "Soester Knalbal" van start. De dansavond wordt bezocht door ruim 650 danslustigen. Voor de muziek zorgen de Astona's uit Didam. "Er werd weer een aanzienlijke hoeveelheid geluid geproduceerd, maar het aantal decibellen was toch minder dan van de pop-avond".(SC).

11e feestdag: zondag 3 juni 1979 (eerste Pinksterdag)
Weersgesteldheid: aanvankelijk vrij zonnig, licht bewolkt, vanaf 17.00 uur steeds verder toenemende bewolking, 19.00 uur zwaar bewolkt, 19.40 — 23.30 uur regen- en onweersbuien, in Amersfoort valt 20,4 mm neerslag; max. temp: 30 gr C.

Van 11.00 tot 21.00 uur is er een basketbaltoemooi in Sporthal Beukendal.

12e feestdag: maandag 4 juni 1979 (tweede Pinksterdag)
Weersgesteldheid: aanvankelijk vrij zonnig, licht bewolkt, vanaf 14.00 uur zonnige perioden, wisselend bewolkt, vanaf 18 uur zwaar bewolkt, 17.48 — 20.15 uur regen- en onweersbuien, 19.15 — 19.35 uur noodweer, vanaf 22.00 uur opklarend tot helder, in Amersfoort valt 23,4 mm neerslag; max. temp: 27 gr. C.

In het sportpark Eemweg wordt een scholierensoftbaltoernooi gehouden.
In het sportpark Bosstraat-Oost vindt het veteranenvoetbaltoernooi "Stok Oud" plaats.

In de feesttent aan de Ferd. Huycklaan organiseert PVO een blaaskapellenconcours waaraan 13 kapellen deelnemen. Deze dragen illustere namen als: de Torentrekkers" uit Noordwijk; de "Alkokers" uit Maassluis; de "Hoemannen" uit Cuyk; de Gouwzeekapel uit Monnickendam; de Tiroler Dorpskapel uit Ede. Het festival wordt geopend door cultuur-wethoudermw.M. van Stiphout-Croonenberg. "Praatjesmaker" is Kees Schilperoord. De TROS maakt opnamen voor een radio-uitzending. "Het was een voortreffelijk georganiseerd evenement waarvoor de hele dag door flinke belangstelling bestond" (SC).

Aan het begin van de avond wordt — voor de derde keer in één week — Soest door een vreselijk noodweer getroffen, erger nog dan de beide eerdere keren.
En voor de tweede maal slaat, door de druk van de enorme watermassa's, een deel van het spoorbaanlichaam in de lijn Utrecht-Baarn ter hoogte van de "kaasfabriek" weg. Er ontstaat een gat van acht meter lengte en ruim een meter diepte, waardoor de rails en de biezen helemaal vrij komen te liggen. Treinverkeer is niet meer mogelijk. Personeel van de spoorwegen is de hele nacht bezig met het herstellen van de schade.

Grote delen van Soest komen blank te staan. Het fietstunneltje onder de Dalweg staat tot de bovenste tunnelrand onder water. Het kruispunt Dalweg — Koningsweg lijkt een binnenzee. De Plasweg doet zijn naam eer aan en de Soesterbergsestraat is onbegaanbaar. Automobilisten jagen op de Nieuweweg het water met een "boeggolf' op, waarna woedende bewoners de rijweg met auto's blokkeren en met bezems inslaan op auto's die toch doorrijden. Op de Ossendamweg ontstaat een relletje als een overspannen bewoner, die in de veronderstelling verkeert dat het water vanuit de naburige kelder naar zijn kelder wordt overgepompt, dreigend met een mes zwaait. Politie, brandweer en personeel van gemeentewerken zijn tot 's morgens vroeg in touw geweest om de toestand weer onder controle te krijgen.

En dan is er tóch nog, ter afsluiting van de festiviteiten, het traditionele vuurwerk, aangeboden door de Soester Zakenkring. Maar de organisatoren hebben er niet bij stilgestaan dat het, vanwege de in 1977 ingevoerde zomertijd, 's avonds een uur langer licht is. En ja... dan is het niet zo slim dus om het vuurwerk — dat maar 20 minuten duurt — te laten beginnen om 22.00 uur....Bovendien is het feestterrein aan de Ferd. Huycklaan, door de zware regens aan het begin van de avond, herschapen in een enorme modderpoel. Auto's, daar geparkeerd, moeten door een tractor worden weggesleept. De meeste kijkers wagen zich niet op het feestterrein, dat één en al "dras en plas" is en aanschouwen het vuurwerk liever op de wegen rond het terrein. Over het vuurwerk oordeelt de pers gunstig. "Het was een pracht vuurwerk al duurde het nauwelijks 20 minuten. Voor Soest, niet rijk gezegend met dergelijke vuurwerken, was er heel wat nieuws te zien: prachtige meerkleurige sterrenregens en vooral oorverdovende knallen".(SC). "Het vuurwerk betekende een schitterend en knallend eind van het feest. Het laatste stuk vuurwerk toonde de vlag van Soest". (AC).

Het was, getuige de Soester Courant, (...) een groots feest dat vlekkeloos verliep. Het was een plaatselijk feest omdat "hogere"overheden alleen eeuwfeesten de moeite waard vinden en zij zullen derhalve nog 50 jaar moeten wachten om te kunnen zien wat Soest, overigens tot zijn eigen verbazing, allemaal kan. Heel wat feestvierders van nu zullen het 1000-jarig bestaan zeker meemaken en zij zullen zich dan zeker de geslaagde festiviteiten van 1979 herinneren. Voor hen daarom: tot over 50 jaar!"

Rotte planken
In het dossier "viering 950 jaar Soest 1979" bevindt zich een vinnige briefwisseling tussen de commissie 950 jaar Soest en het internationaal tentenbedrijf K. de Boer in Hensbroek. Het gaat, u raadt het al, over het huren van de feesttent. Aanleiding van de onmin is een nota van maar liefst f4.907,03 die het tentbedrijf inzendt wegens extra werkzaamheden, geconstateerde schade en manco's. Voorzitter Th. de Muijnck en penningmeester W.G. Hilhorst pakken, met hun schrijven van 27 juni 1979, flink uit: "Als wij een tent huren van f 37.000,-- verwachten wij geen extra rekening van totaal f 170,-- voor wat betreft aanvullende werkzaamheden en voor het aansluiten van de toiletwagen. Dit valt toch onder de huurprijs. We hebben ons verwonderd over de zeer slechte conditie van de dansvloer - hoe durfde u die te leveren — waarvoor ook nog een bedrag van f 2.400,-- aan huur moet worden betaald. Dat u die verrotte planken nog voor schade en vermissing durft te claimen gaat ons te ver. Door het noodweer heeft onze brandweer inderdaad enkele scheuren in het zeil geprikt. Dit is echter overmacht en hiervoor moet u de verzekering aanspreken. Wat betreft de vermissing van twee stoelen — volgens opgave was het er maar één - (en) 15 Heugavelt tegels (dat) kunnen wij niet beamen. De vermissing van de verrotte complete dansvloer — van deze vermissing is zelfs geen opgave gedaan — en drie elementen lijkt ons onmogelijk. Hier gaan de mensen niet mee slepen (....). Wij zijn dan ook geenszins van plan deze rekening te betalen en sluiten deze hierbij in".

Op 2 juli 1979 gaat tentenbedrijf De Boer in de tegenaanval: "Indien wij in uw opdracht extra werkzaamheden uitvoeren is het heel normaal dat wij u deze extra's dan ook in rekening brengen. Dat u zich verwonderd zou hebben over een slechte conditie van de geleverde dansvloer, is ons niet duidelijk. Immers heeft u bij de oplevering al de huurmaterialen in orde bevonden en voor akkoord de betreffende werkorder getekend. De schade veroorzaakt aan de dansvloeren is niet zo verwonderlijk, omreden wij en onze toeleveranciers diverse malen geconstateerd hebben dat de dansvloeren gebruikt werden voor "rij-platen" en dergelijke. Hiervoor zijn de vloeren uiteraard niet geschikt. Met betrekking tot overige schaden en manco's hebben wij u op de dag van demontage twee keer gebeld om e.e.a. door u te doen constateren. Doch ondanks ons aandringen hebben wij helaas niemand van het verantwoordelijke comité gezien". Er wordt een termijn gesteld waarbinnen de openstaande rekening moet worden betaald, zo niet, dan wordt de wettelijke rente in rekening gebracht.
Het is nu de beurt aan het comité Soest 950 jaar, dat, met hun antwoord van 12 juli 1979, geen duimbreed wijkt: "Ons standpunt, neergelegd in ons schrijven van 27 juni 1979, blijft onverkort van kracht. Hoe kan een "dansvloer", die van het eerste tot het laatste uur in de tent lag, worden gebruikt voor "rij-platen". Wellicht een verkeerde informatie van de Belgen.(....) Inderdaad heeft onze penningmeester een stuk getekend, dat de tent tot tevredenheid was geplaatst, zoals de Belg vertelde, doch dat wil niet zeggen dat alle materialen in orde waren".
De rekening gaat wederom retour ...
Maar De Boer laat het bepaald nog niet afweten.... In zijn schrijven van 30 juli 1979 dreigt hij om via de "gerechtelijke weg" tot invordering over te gaan. Want er zijn "totaal aan manco's 1 klapstoel, 15 heugafelttegels en 11 dansvloerschotten. En "tevens is geconstateerd dat na onze oplevering op 23 mei 1979 door u zowel het podium alsmede de geleverde dansvloeren zijn verplaatst, waardoor tijdens de huurperiode aan deze huurgoederen flinke schade is ontstaan. Van drie schotten zijn alle klampen namelijk afgezaagd en daardoor voor gebruik niet meer geschikt. ( ) In bijlage zenden wij u wederom onze factuur 7163 met een creditnota voor 1 manco stoel, welke een van uw commissieleden uit een sloot heeft gehaald".
De nota ligt dus weer in Soest. Gaat Soest betalen? We houden de spanning er nog even

Nu de gemeenteraad nog
Even teruggrijpend: het was vóór de aanvang van de festiviteiten al volstrekt duidelijk dat het verstrekte subsidie ad f 95.000,-- ten ene male ontoereikend zou zijn om daarmee een kostendekkend plaatje te realiseren. Dat blijkt ook wel als op 27 augustus 1979 de commissie 950 jaar Soest haar financiële afrekening aan B&W doet toekomen. In dit schrijven dankt de commissie het college "voor het genoten vertrouwen en spreekt de hoop uit dat het aanvullend krediet ad f 72.348,22 voor onze gemeenteraad geen problemen zal geven". Dat vinden B&Wóókwel, en met het argument dat de begroting gebaseerd op f 95.000,-- "nimmer een officieel karakter heeft gehad", stelt het college aan de raad voor om het vorenvermelde tekort extra te subsidiëren. Er moet nog wel advies worden gevraagd aan de commissie algemene bestuurszaken en commissie financiën en grondbedrijf.

In de raadsvergadering van 21 september 1979 wordt, onder agendapunt 151 het "voorstel tot het beschikbaar stellen van een aanvullend krediet voor de viering van 950 jaar Soest" behandeld. De begrotingsoverschrijding wordt (met uitzondering van Progressief Soest) in de raad mild ontvangen en kan het beste worden verwoord met de reactie van dhr Blaauw (VVD) "Mevrouw de voorzitter! Wij gaan akkoord met het onderhavige voorstel. Wij waren uiteraard bekend met het feit dat het krediet zwaar overschreden zou worden. Wij vonden het toentertijd niet opportuun om er op dit moment over te praten, ten einde het enthousiasme van de mensen die het feest voorbereiden niet te veel af te remmen. Wij hebben één negatief puntje, waar ik echter niet te veel over wil uitweiden. Wij hadden graag gezien dat er een betere kredietbewaking (....) was geweest en dat er iemand was aangewezen om de zaak te bewaken".

De heer H..M. Jonker (D'66) werpt zich op het tentprobleem: "Op 30 juli 1979 nog hield tentenverhuurder De Boer vol, dat hij nog een bedrag van f 4.848,03 moest ontvangen, onder aftrek van slechts f59,-- voor één klapstoel. Mijn vraag is: is dit bedrag inmiddels in het aanvullend krediet verwerkt, of krijgen wij later ne)g een aanvraag voor een aanvullend krediet?".
De voorzitter, mevrouw J.M.Corver-van Haaften, antwoordt: "Het comité gaat er eigenlijk van uit dat de tentenverhuurder eieren voor zijn geld zal kiezen. Mocht de rechter er aan te pas komen en mocht een uitspraak in het nadeel van het comité uitvallen, dan zullen wij ons moeten afvragen hoe het comité aan het in het geding zijnde bedrag komt. Het comité heeft echter het gevoel dat het niet zo ver zal komen".
Het voorstel om een aanvullend subsidie van f 72.348,22 ter beschikking te stellen wordt, met de constatering, dat "de feestelijkheden voor honderd procent geslaagd kunnen worden genoemd en dat de opzet de verwachtingen ver heeft overtroffen", zonder hoofdelijke stemming aangenomen.

En hoe liep het af met de openstaande nota van het tentenverhuurbedrijf? Welnu, die zit voor eeuwig opgeborgen in het dossier "viering 950 jaar Soest 1979", maar zal nog één keer den volke worden getoond. Op de tentoonstelling "betalen ho maar..." ter gelegenheid van de viering "Soest 1000 jaar" in 2028 ....

BRONNEN:
NOTULEN GEMEENTERAAD 1979 (GEMEENTEARCHIEF);
DOSSIER —2.07.11 B&S 843 "VIERING 950 JAAR SOEST 1979" (GEMEENTEARCHIEF);
BOEKJE "PROGRAMMA SOEST 950" (GEMEENTEARCHIEF, DOCUMENTATIE).
SOESTER COURANTEN 1979 (GEMEENTEARCHIEF);
"KNIPSELNIEUWS" AMERSFOORTSE COURANT & G001- EN EEMLANDER 1979 (GEMEENTEARCHIEF);
WEERSGESTELDHEID: WAARNEMINGSBOEKJE 1979 VAN AUTEUR.