Van beroering naar ontroering

Wim de Kam

De Nederlandse samenleving is in beroering. Angst voor verandering en bedreiging van zekerheden spelen daarbij een rol. De vakbonden, die zich in de vorige eeuw hebben ontwikkeld van progressieve motoren tot verandering van de samenleving in conservatieve krachten tot behoud van eenmaal verworven materiële zekerheden, organiseerden een massale demonstratie op het Museumplein om onbehagen over voorgenomen veranderingen tot uiting te brengen. De moord op Theo van Gogh legde sluimerende tegenstellingen en spanningen binnen de samenleving bloot tussen Nederlanders die hun oorsprong hebben in vreemde landen en Nederlanders die hun wortels hebben in eigen land. En onderzoek van het Centraal Cultureel Planbureau naar de beleving van Nederlanders liet een tweeslachtig beeld zien van een groeiend aantal Nederlanders dat redelijk tevreden is met zichzelf maar tegelijkertijd een groeiend onbehagen heeft over de samenleving.
Uit historisch oogpunt is het nog te vroeg om een afgewogen oordeel te geven over de verschillende gebeurtenissen. Daarvoor is enige afstand in de tijd gewenst. Kunnen we en willen we echter die afstand in acht nemen?
Het lijkt er niet op. De  'hypes' rondom bepaalde dingen en gebeurtenissen volgen elkaar in snel tempo op. Produkten en meningen in veelvoud buitelen over elkaar heen in een spel van eindeloze mogelijkheden waarbij snelle bevrediging gevolgd door verveling elkaar in snel tempo opvolgen.
Ook de kennis van en inzicht in de geschiedenis lijkt zich niet te kunnen onttrekken aan dit spel. Het t.v. amusementsprogramma van de KRO over "De grootste Nederlander' is een duidelijk voorbeeld daarvan.
Op zichzelf is er niets mis mee dat geschiedenis ook in de vorm van spel en vermaak wordt aangeboden. Velen in Soest hebben in 2004 meegedaan aan de viering van het 975-jarig bestaan van Soest en als museum en historische vereniging hebben we daar graag aan meegewerkt. Met voldoening zien we terug op het (spel)plezier dat we hebben beleefd. In het winternummer van vorig jaar van dit tijdschrift heb ik geschreven dat de combinatie van verleden, heden en toekomst aan een feest ( en dat geldt ook voor een spel) een kritische spanning verleent en dat die kritische spanning niet zonder risico is. De uitkomst van het al gememoreerde t.v.spel van de KRO laat zien dat het zicht op de geschiedenis verduisterd is door signalen van actueel onbehagen in de hedendaagse samenleving. Dat is geen reden om in de toekomst van "spelen met de geschiedenis"af te zien. Het is wel zaak om zich van het karakter van een spel bewust te zijn en daarnaast ook op serieuze wijze de geschiedenis te onderzoeken en daarvoor aandacht te vragen.
Bij de viering van het 25 jarig bestaan van de historische vereniging in 2005 willen we beide aspecten tot hun recht laten komen Uiteraard willen we als museum en vereniging in 2005 ook stilstaan bij de viering van 60 jaar bevrijding. In samenwerking met andere organisaties zullen we in het kader van de nationale boekenweek die tot thema heeft de geschiedenis, "de spiegel van Soest" belichten. Wat we dan te zien krijgen is nog onbekend.
Voordat het zover is komt een tijd (rond de Kerksviering en de jaarwisseling) die bij uitstek geschikt is voor reflectie, voor zelfbespiegeling. Wellicht dat we ontdekken dat we ons niet zo gemakkelijk meer een beeld kunnen vormen van onszelf omdat de spiegel die ons dat beeld moet bieden flink is beslagen. De confrontatie met de beslagen spiegel kan er wellicht toe leiden dat we ons bezinnen op een bestemming en het opdoen van ervaringen die buiten het kader van het aangetaste spiegelbeeld liggen. Het is onvermijdelijk dat anderen en het andere dan binnen het gezichtsveld verschijnen want leven is alleen mogelijk als samen-leven. Slechts dan ook is het mogelijk bruggen te bouwen tussen verleden, heden en toekomst waarop mensen en culturen elkaar ontmoeten en de hand reiken zonder het gevoel te hebben zichzelf te verliezen. Ik wens u een zinvolle reflectie toe en een jaar vol creatieve verbeelding, die ontroering oproept bij u zelf en bij anderen.