Landjuweel Soest 1987

Rene van Hal

Feesten in de 20ste eeuw.
Nu we aan het begin van de 21ste eeuw in het kader van de viering van 975-jaar Soest terugkijken, is het Landjuweel Soest 1987 een van die feesten geweest, die bij vele duizenden nog in de herinnering leeft en waar met veel plezier op wordt teruggekeken. Zeker de initiatiefnemers hebben niet kunnen voorzien welke impact hun idee zou hebben. Een feest vieren b.g.v. een jubileum daar krijg je de handen nog wel voor op elkaar. Een feest opzetten omdat het gilde een grote Gildedag wil organiseren daar is wat meer voor nodig. Wat volgens mij bijzonder was voor Soest, was het grote enthousiasme waarmee uiteindelijk door een groot aantal Soester verenigingen en organisaties is meegedaan. Dat enthousiasme leidde zelfs tot aanpassingen en dan met name aanvullingen in het programma tot soms één dag voor de uitvoering ervan. In deze bijdrage wil ik terugkijken op de vele ervaringen bij de voorbereiding, maar meer nog wil ik na 17 jaar eens terugkijken op een activiteit die bij een beperkte groep van mensen wel heel veel energie heeft gekost. Want in de voorbereidingstijd moesten nogal wat tegenslagen worden overwonnen.

De toespraak van de burgemeester van Soest, drs. J.J.L.M. Janssen, bij de opening van Soest 975 jaar, 

(Redactie: dit was de start van de Historische Optocht in 1979)

Het initiatief
Wim Schimmel nam in begin jaren '80 als ouderman (voorzitter) van het Groot Gaesbeeker Gilde het initiatief om bij het bestuur van de Kring van Schuttersgilden Land van Cuijk een verzoek in te dienen om in de jaren '80 een Brabantse Gildedag te organiseren in Soest. De organisatie van een dergelijk evenement in 1979 was zeer geslaagd en vroeg om een herhaling.Aileener waren binnen de Kring veel meer gilden met dit soort initiatieven, dus het Soester gilde zou nogal wat jaren op haar beurt moeten wachten. Gezien de kontakten van Wim Schimmel in Brabant en natuurlijk ook zijn karakter, ging hij verder en kwam bij de Noordbrabantse Federatie van Schuttergilden met het idee om na het Landjuweel dat in 1980 in Oirschot was georganiseerd een Landjuweel in Soest te gaan organiseren. Een Landjuweel is een evenement dat maar eens in de 7 jaar georganiseerd wordt en waaraan zoveel mogelijk gilden aangesloten bij de Federatie deelnemen. Zijn idee kreeg steun van het Federatiebestuur temeer daar er door andere gilden nog geen initiatieven waren genomen en omdat de Kring Land van Cuijk de organisatie van een dergelijk evenement al lang niet meer had mogen verzorgen. Zij waren als het ware aan de beurt.

Maar dan. Het Landjuweel is meer dan de organisatie van een Brabantse Gildedag. Verwacht wordt dat dit evenement breed gedragen wordt door de plaatselijke gemeenschap en dat daarbij een programma wordt geboden dat veel meer aspecten van de plaatselijke cultuur in zich heeft. Het Soester gilde had natuurlijk al wat ervaring met de jaarlijkse gildefeesten, alleen was dit een activiteit die slechts een lang weekend duurde. Bovendien bracht de organisatie van een landjuweel veel meer financiële risico's met zich mee. Dus nadere afspraken over de organisatie in Soest waren nodig. Het moest niet alleen een feest van het gilde worden maar een feest van en door de Soester gemeenschap, zo vond Wim Schimmel. En het gilde is in Soest maar een beperkt onderdeel van die gemeenschap en was zeker in die tijd nog een vereniging waarnaar met een bijzondere blik werd gekeken. Er werd nog wat afkerig gekeken naar het gilde en de feesten die op het gildeterrein De Blaak werden georganiseerd.

De voorbereiding
Door het gildebestuur werd besloten een comité Landjuweel Soest 1987 te formeren, waarin naast vertegenwoordigers vanuit het gilde ook vertegenwoordigers vanuit Onderwijs, Cultuur en Soester Bedrijfsleven zitting zouden moeten nemen. Dit bestuursbesluit werd door de Algemene Ledenvergadering in 1984 bekrachtigd. Het Comité kon worden geformeerd. De voorzitter was onafhankelijk en niet gebonden aan het gilde. Bij het gilde zelf werd bovendien beseft dat het zittende bestuur versterkt zou moeten worden met nieuwe leden, dus werd naar uitbreiding gezocht. Verschillende assistenten werden aan het gildebestuur toegevoegd, waarvan er ook 2 zitting namen in het Comité. Vanuit het gilde werden uiteindelijk 4 leden voorgedragen voor het Comité. Daarmee werden de functies van secretaris en penningmeester ingevuld. De eerste voorbereidingen werden ter hand genomen. Deze waren met name gericht op invulling geven aan het initiatief om uiteindelijk vertrouwen en toestemming te verkrijgen van de Noordbrabantse Federatie van Schuttersgilden. Het definitieve besluit om een landjuweel te mogen organiseren moest worden verdiend. In 1985 werd de organisatie van een landjuweel aan het Soester gilde gegund.

Pas begin 1986 werd het Comité vervolgens aangevuld met de leden die een binding hadden met de Soester samenleving, nadat eerst nog een voorzitterswisseling had plaatsgevonden. Jan van Poppelen trok zich om persoonlijke redenen terug en werd vervangen door Hans van de Pol. Het Comité werd verder aangevuld met een PR-man. Vanaf dat moment werd er hard gewerkt om verenigingen en andere personen te stimuleren actief te worden. Bovendien moest er natuurlijk ook gewerkt worden aan een gezonde begroting. En wat eigenlijk al snel bleek was dat het begon te leven in Soest. Vele verenigingen namen zelf initiatieven om zich tijdens het Landjuweel te gaan presenteren. Zo nam de Historische Vereniging Soest het initiatief voor de organisatie van een Historische Optocht, de Soester Boerendansgroep wilde wel een Internationaal Folkloristisch Dansfestival organiseren. Er kwam een korenavond. Ook de gemeente Soest liet zich niet onbetuigd. De toenmalige burgemeester Paul Scholten was nauw betrokken bij de voortgang en voor het gilde was dat het eerste moment dat er een gestructureerd overleg met de gemeente Soest ontstond. Het feest stond in de steigers.Aileenaan de poten werd af en toe nog wel eens gezaagd. Was zo'n feest nou wel nodig? Het gilde was ontoegankelijk voor velen in Soest en de activiteiten werden als heidens ervaren. Dit soort ontwikkelingen stimuleerden de organisatoren juist om door te gaan en te zorgen voor een goede profilering.

De financiële middelen
Wanneer er een dergelijk groot evenement wordt georganiseerd is het noodzaak om ook te letten op de financiële middelen. De organisatie van evenementen kost geld en er staan in de meeste gevallen niet in gelijke mate ontvangsten tegenover. Het comité ging er dan ook op uit op sponsorgelden te regelen. Veel bedrijven werden benaderd, waarbij een groot aantal bereid was om een financiële bijdrage te leveren. Sommigen namen zelfs een programmaonderdeel voor hun rekening. Daarnaast werden ook andere bronnen gezocht om financiële middelen te verwerven. Zo werden verschillende promotieartikelen aangeschaft als shirts, vlaggetjes, petjes. Maar ook flessen met een landjuweellabel, speciale landjuweelmenu's bij de Soester horeca, landjuweelmunten. Zo werden toch grote bedragen bij elkaar vergaard. Door het jaar heen werden verschillende momenten aangegrepen om die zaken ook te presenteren. Dat was dan tegelijkertijd een mogelijkheid om informatie in de pers te krijgen en de Soester bevolking te interesseren. De gemeente stelde zich uiteindelijk zeer schoorvoetend ook garant voor een deel van de kosten. Op die garantie heeft de organisatie naderhand nooit aanspraken hoeven maken, alhoewel na afloop geconstateerd kon worden dat het landjuweel de organisatie geen winst heeft opgeleverd.

22 dagen activiteiten
Het programma concentreerde zich op de periode vrijdag 21 augustus tot en met zondag 6 september. Het werd spetterend geopend met een afdaling van de mariniers van de Oude Kerk en het kanonschot door de Commissaris van de Koningin, die per helikopter naar het feestterrein was gekomen. 's Avonds een openingsfeest dat zijn weerga niet kende. Vele Soester verenigingen presenteerden zich ondersteund door een keur aan (Soester) artiesten. Het werd een vijf uur durend programma met veel muziek en entertainment. De organisatie van de avond was in handen van 3 met de omroep bekende Soesters: Piet Ekel, Jan Leijendekker en Piet Daalhuisen.

Het eerste weekend
Zaterdag 22 augustus werd een van de hoogtepunten van dit landjuweel. Een Historische Optocht trok door Soest gadegeslagen door vele duizenden belangstellenden langs de route. De Oude Kerk op schaal nagebouwd, oude kloosters, herberg De Drie Ringen, het kasteel van de Heren van Gaesbeek, vele honderden Soesters hadden zich maandenlang ingespannen om magnifieke wagens te bouwen. Maar ook eenlingen presenteerden zich uitgedost als oude bewoners van Soest. Het College van B&W liet zich ook niet onbetuigd en ging gekleed in Middeleeuwse stijl mee door Soest. De deelname van verschillende buitenlandse dansgroepen maakte het uiteindelijk een activiteit die nog steeds voortleeft in de herinnering van velen. De meeste praalwagens bleven wat meer dagen achter in de Kerkebuurt. De bewoners van de Kerkebuurt hadden trouwens hun huizen en tuinen en toegangswegen aangekleed. Het was in die dagen een genot om door de Kerkebuurt te lopen.
Twee avonden lang een Internationaal Folkloristisch Dansfestival met groepen uit onder meer Oostenrijk, Griekenland, Portugal en Polen. Niet alleen de kleding was indrukwekkend maar ook de muziek. Op zondag op en rond de Blaak een veelheid aan activiteiten: dansen, presentatie Ruitersport, koffieconcert en natuurlijk nog even de gelegenheid de groepen die zijn meegelopen in de Historische Optocht met hun bouwsels te bewonderen. Na zo'n weekend "feest" denk je al snel dat het even wat rustiger moet en dat massaliteit moet gaan plaats maken voor kleinschaliger activiteiten.

De eerste week
En dat gebeurde natuurlijk ook. Gedurende de week wat kleinschaliger activiteiten: kaarten, schaken en sjoelen op niveau, een lezing over Jacob van Gaesbeek en Oud Soest, een Wandeltocht door Oud Soest, Oud-Hollandse Spelen en het dansen om de gildeboom, want het was uiteindelijk voor het gilde ook een teerjaar. Het tweede weekend Wederom een uitgebreid programma op en rond De Blaak. Zaterdag: Fietsers, een Concours Hippique met olympische deelnemers, een muziekconcert, en 's avonds in de tent een Caribean Festival met een heuse Missverkiezing. Dat laatste deed nogal wat stof doen opwaaien. Door het dorp werden ansichtkaarten verspreid met een parodie op deze verkiezing in de vorm van een presentatie van koeien. De zondag werd de dag van het Koningschieten. Nol Hagen schoot zich tot koning. Het Koningsbal werd opgeluisterd door de Havenzangers. Vele duizenden trokken naar het gildeterrein om daar de activiteiten gade te slaan. Uitverkochte feestavonden in de tent, waarbij op zaterdagavond de hitte zorgde voor het springen van verschillende spotlights.

De tweede week
Weer werd de feesttent de gehele week gebruikt voor activiteiten. De Ouderencontactmiddag, een Drive-In voor de jeugd (ook nu nog onderdelen van de jaarlijkse gildefeesten), maar ook een korenavond, een barbecue-avond, een kindermiddag, en een Sterrenshow met PercySledge,Anita Meijer, LeeTowers. Eigenlijk was het de bedoeling dat BZN zou optreden. Door ziekte van haar zangeres moest een alternatief programma worden samengesteld.

De afsluiting
Op zaterdag een zeer gevarieerd programma met een modelvliegshow, alhoewel ook grotere vliegtuigen in de lucht speciaal over het gildeterrein trokken en een show verzorgden, de Ezelkeuring, een grootse wedstrijd- en prestatieloop. Al met al een mooie opstart voor de Brabantse Gildedag, waarmee op zondag 6 september het programma werd afgesloten.

Honderden gildebroeders en gildezusters waren in alle vroegte naar Soest gekomen om deel te nemen aan de Eucharistieviering met als hoofdcelebrant Kardinaal Simonis. Nadat ieder aan de koffietafel was verrast op een uitgebreide maaltijd en de Erewijn door het gemeentebestuur werd aangeboden, trok een bonte stoet van bijna 100 gilden door een deel van Soest. Indrukwekkend was de Massale Opmars die op het gildeterrein na afloop van deze optocht en de presentatie aan de genodigden plaats vond. Zo'n drieduizend gildeleden in hun mooie uniformen en kostuums trokken De Blaak over onder luid tromgeroffel. Daarna een grote variëteit aan wedstrijden op het grote terrein: trommen, bazuinblazen, geweerschieten, boogschieten en vendelen. Dan is na 22 dagen het landjuweel weer ten einde.

Het landjuweel heeft heel wat losgemaakt in Soest. Ook op andere plekken dan De Blaak werden activiteiten georganiseerd zoals bij C3 en Artishock. Zoals al geschreven de buurt was versierd, en de restaurants hadden speciale menu's. Het gilde en de door haar jaarlijkse georganiseerde gildefeesten worden vanaf die tijd ook met wat andere ogen bekeken. Wat echter heel centraal staat is toch wel de grote variëteit die er aan verenigingsactiviteiten in Soest georganiseerd kunnen worden en de saamhorigheid die de organisatie van zo'n feest met zich meebrengt. Krantenknipsels te over. Een fotoboek dat speciaal over de activiteiten is uitgegeven geeft een beeld van dit imposante feest. Een feest dat eigenlijk zonder enige aanleiding werd georganiseerd. Vele honderden hebben zich ingespannen om er een geslaagd evenement van te maken. En zoals altijd de voorpret is vaak net zo belangrijk als de activiteit zelf.

René van Hal was secretaris van het Comité Landjuweel Soest 1987