Pastoor Rademaker (1795-1872) deel 3

J.L. Menne

Eerder in de serie
Pastoor Rademaker (1795-1872) deel 1
Pastoor Rademaker (1795-1872) deel 2

In deel 2 hebben we gezien, dat Rademaker 1 september 1837 startte met een noodkerk in een soort koetshuis, dat ik dmv een kruisje aangaf op een geactualiseerde plattegrond van Soesterberg [1]. Het zal nog 2 jaar duren, vooraleer zijn nieuwe kerk in gebruik wordt genomen. We zijn inmiddels gevorderd tot vlak voor kerst 1837.

"Intusschen had ik eenige menschen uitgekoozen om hen enigszins voor de zang geschikt te maken; ik onderwees hen daartoe zoveel ik konde met behulp van Toon van Dijk, die reeds Buiten Wittevrouwe wel eens op het koor gezongen had, zoodat men op Kerstnacht des morgens 4 ure reeds eene zingende Mis had en daarenboven nog kerstliedjes gezongen werden zoodat wij ons bijna hadden kunnen voorstellen waarlijk te Bethelem te zijn, daar de plaats waar wij ons bevonden en al wat ons omringde er nog al veel van moet gehad hebben, zoo arm en afgelegen als alles was. De goede geloovigen, zowel de vreemden als de onzen, waren opgetogen, door het in zulke nederigheid en armoede opdragen der geheimen onzer godsdienst zoodat alles stichtte en tot bidden medewerkte, vooral ook de nederigheid der plaats. Het eerste Kerstfeest 1837 was dan waarlijk een groot en indrukwekkend feest voor die arme bergbewoners, waarover zich allen hartelijk verheugden; te meer daar zij van die verre en moeijelijke kerkgang bevrijd waren, om in hunnerespectivekerken, eenigen te Soest en anderen te Bunnik, met kerstmis te gaan biechten en communieceren, bij de ongebaande en moeijelijke wegen van die tijd, waaronder gebrekkelijken, die dit nu alhier in hunne eigene kerk konden doen". Zo wordt Rademaker in het begin permanent a.h.w. heen en weer geslingerd tussen zijn 2 belangrijkste projecten: De opbouw van zijn kerkgemeente in Soesterberg en zijn noodzakelijke bedeltochten.

Op 13 februari 1838 gaat hij bedelen in Amsterdam. Dat gaat hem niet gemakkelijk af, maar intussen ervaren in het metier zet Rademaker door. Hij geeft hiervan uitgebreid verslag.
"Amsterdam, alwaar ik bij sommige misrekeningen en onaangenaamheden zeer veel koude en honger geleden heb, want als men te veel kleding had, dan kon men niet vooruit komen, en er moest hier geloopen worden. Ofschoon ik bij mijnen broeder tehuis was en ik het daar goed had, blëef ik echter met mijnen gids den heer Wijmans zoo lang aan den gang als wij enigzins fatsoenlijk konden en dan eerst gingen wij bij mijnen broeder eten. Wat mij aldaar de zaak het moeijelijkste maakte werd veroorzaakt door de eigenzinnigheid van mijnen geleider en dit was dan ook niet bevorderlijk aan mijnen termijn, welke ik veel spoediger en gemakkelijker had kunnen afdoen: maar hij wilde van geene lijsten hooren, vermits hij voorgaf de geheele stad heel goed te kennen, omdat hij boekverkoper was geweest en alzoo daarin geene inlichting scheen te willen hebben, maakte elke lijst afhandig, die met zorg en juistheid door eenen mijner neven was opgemaakt, zonder dat zij nagevolgd werden en moest ik alzoo met den goeden man elken dag van den beginne af aan, de geheele stad in alle rigtingen door kruizen. Zelfs wist ik dikwijls niet eens waar ik wezen moest, voor en al hij met drift eene stoep opliep en met kracht aan de bel trok en mij dan nog soms toevoegde, dat hij er niet zeker van was of de bewoners katholiek waren. Hierom moest ik dan ook zeer voorzigtig wezen en zoo gebeurde het ook al eens dat men mij tegen riep: Gij zijt hier niet te regt! Dit werd mij ook eens van eene dame gezegd, hoewel ik wist dat zij kathliek was, waarop ik mij excuseerde zoo vrij geweest te zijn tot haar te durven binnen komen, daar ik onderrigt meende te wezen dat zij katholiek was. Zij antwoordde mij daarop: Daar in zijt gij wel onderrigt, evenwel doe ik daar niets aan. Nadat ik haar beleefdelijk gegroet had, vertrok ik. Zoo kwam ik bij den wethouder Rojaal, die mij naar bewijzen vroeg, waarop ik antwoordde die niet te hebben en mij daarop toevoegde: Dan zou ik U in arrest kunnen laten nemen. Dat staat aan UEd.A. Ik heb echter geene bewijzen en heb die niet gewild, omdat soms de grootste schelmen de beste bewijzen bezitten, en daarom wilde ik niets hebben. Gij hebt gelijk was zijn antwoord, ik heb er gehad, die ontwijfelbare bewijzen bezaten en waarlijk de grootste afzetters waren. Ik heb reeds van Uew. gehoord, en nog gisteren avond op eene plaats waar gij geweest zijt en alwaar men met den meesten lof over U gewaagde. Hierop kwam ik met meerderen aandrang op mijne eerste vraag terug en bekwam ook van ZEA. eene bijdrage". Rademaker betreurt, dat hij in Amsterdam zijn bedeltocht voortijdig moet afbreken, omdat hij "elken zaterdag naar huis moest om des avonds biecht te hooren en des zondags de H.Diensten te verrigten, te prediken en chatechismus te houden, terwijl ik de laatste zondag a la Kapuzijnen eene meditatie hield en het gehele lijden doorliep, welligt beter voor de mijnen om hen een beter denkbeeld van het lijden van onzen Heer te geven, daar zij nimmer de meditatie gehoord hadden. Ik moest dan voor Palm-zondag eindigen (in Amsterdam sic!) om in de Passieweek te huis (in Soesterberg sic!) te zijn als ook in de Paaschweek".

Maar het is niet alleen daarom, dat Rademaker voorlopig stopt met bedelen. Hij wil concrete vooruitgang boeken met de bouw van de nieuwe kerk en zijn pastorie. In Amsterdam haalde hij ruim f 2000.= op, maar zijn broer in Amsterdam, die hem had geholpen, adviseert hem nu door te gaan in Amsterdam, "daar het nu eerst goed begon te gaan en ik alom gunstig bekend was geworden, zoodat ik nog eene mooije som achtergelaten had in Amsterdam, hetgeen ik ook zelf bekennen moest en zeker nog wel f. 500.= en nog wel meer had kunnen verkrijgen. Het was alzoo des winters in de groote steden het beste, omdat de groote lieden alsdan te huis waren". Rademaker kiest na Pasen 1838 voorlopig te stoppen met bedelen om zich te concentreren op Soesterberg, want daar ligt een berg werk voor hem.

"Nu had ik dan eenige dagen vrij voor het aanleggen van het kerkhof, hetwelk eerst aangelegd moest zijn om geheel vrij met het aanbouwen der kerk te wezen en de lijken vanElbertvan den Brink, Gerrit Weerdesteijn en de weduwe Helsdingen, welke men voorlopig ten Zuiden, waar nu de kerk staat aan den torenkant begraven had, op te kunnen nemen en naar het kerkhof over te brengen. Het kerkhof dan, waaromtrent ik groote zorg had om het in de haak en vierkant te krijgen kwam aldra gereed, zodat het op 22 Mei 1838 door den Aartspriester G.A.Vermeulen des namiddags werd in gewijd, geassisteerd door de Heeren uit onze omgeving, en waarop Gijs van den Brink, die daartoe ijverig medegeholpen had en mij te vroeg ontvallen was, reeds den 5 Dec. begraven werd". Rademaker rust niet voordat hij algemene bijval heeft voor een tekening van de kerk in gothische stijl van architect C.Kram te Utrecht (zie foto). Mooi, maar duur is ook de mening van Rademaker zelf, waarop de gezamenlijke geestelijkheid Rademaker voorhoudt niet te stoppen met het bedelen, maar een schepje er boven op te doen. "Ik had er wel eene geheime zucht voor om eene kerk en pastorie te bouwen, welke den katholieken, die daartoe gelden geven zouden, tot eer verstrekken mogt, en ik wilde daartoe veel, zeer veel opofferen. Men had tot dien tijd in ons vaderland zulke bouworde nog niet gezien, het zoude dus eene aanmoediging voor anderen worden en teevens met onzen patroon beter instemmen. De Aartspriester liet mij de keus over, welke van beide tekeningen ik dan verlangde, en ik koos die teekening waarnaar onze kerk gebouwd is, echter onder voorbehoud van eenige veranderingen, namelijk om aan den straatkant ook een glasraam in de pastorie te hebben, alsmede in de kamer aan de tuinzijde en ook eene ingang met behoorlijk licht in de keuken". Kortom Rademaker houdt rekening met de veiligheid en met het woongenot van het personeel, dat wat het buitenlicht betreft niet alleen mag zijn aangewezen op een kerkraam ergens hoog in een kamer of keuken. "Daarbij wilde ik dat de meiden eene tamelijke woning zouden bekomen en ik was er wel voor dat zij dikwijls naar den Hemel zouden opzien, maar niet dat zij door eene soort van koekoek naar boven moesten loeren, daar zij toch in dit geval gestadig naar eene bovenkamer zouden verlangen, ook wilde ik niemand zonder zijn schuld in eene gevangenis plaatsen".[2]

(wordt vervolgd)

NOTEN:
[1] VAN ZOYS TOT SOEST, 23E JRG.NR2.
[2] LUDOVICUS RADEMAICER: BESCHRIJVING VAN DE OPRIGTING DER STATE EN HET BOUWEN DER KERK EN PASTORIE VAN SOESTERBERG MET VERMELDING VAN HETGENE, WAT DAAROP BETREKKING HEEFT.

23e jaargang nr. 3 - winter 2002

Bekijk volledige uitgave

Pastoor Rademaker (1795-1872) deel 3

Contact

Word lid

Activiteiten

Sponsor