Rinke Tolman; Bestuur dichter bij natuur

drs J.J.L.M. Janssen

Rinke Tolman (1891 — 1983) was een veelzijdig mens. Daarom ook is hij in het verleden, maar nu nog steeds, en het zal zo ook wel blijven, met vele namen aan te duiden en aangeduid. Bioloog, dichter, schrijven, journalist, veldbioloog, natuurromanticus, publicist, visser, wandelaar en zoals Jac. P. Thijsse hem noemde "een natuurgenieter met tien ogen".

Rinke Tolman had vele hoedanigheden. Eén daarvan wil ik nader schetsen: Rinke Tolman, de politicus, de gemeentebestuurder. Daarover is nog niet zoveel geschreven.

Op 18 april 1947 is Rinke Tolman, bijna 56 jaar oud, geïnstalleerd als lid van de gemeenteraad, lid van de Partij van de Arbeid. Hij kwam tussentijds in de raad, dus op een plek die voortijdig vacant werd. Rinke Tolman zat bijna 21/2jaar in de gemeenteraad. Op 29 augustus 1949 nam hij aan het eind van de raadsperiode definitief afscheid. Hij keerde niet terug in de nieuwe raad. In zijn raadsperiode heeft hij naar mijn opvatting goed van zich laten horen. Hij voert onder andere het woord over de verbreding van de NS-overweg halte Soest-Zuid, het plaatsen van een naambordje aan de Hooiweg en de veiligheid van onbewaakte spoorwegovergangen. Maar ook roerde hij zich over een financiële bijdrage van de Middenstand aan de plaatselijke VVV en de jaarwedde van wethouders (hij was voorstander van verhoging).
Leuke onderwerpen, vlot geformuleerd gebracht. De door mij voor die jaren geraadpleegde raadsnotulen geven dat aan. Lang, te lang is zijn inbreng op die onderwerpen niet. Het is voldoende om het ontwerp goed te agenderen èn de beantwoording door burgemeester of een van de wethouders niet te gemakkelijk te laten zijn.
Van schoonheid is zijn inbreng over natuuronderwerpen. Een paar voorbeelden: Hij heeft kritiek op het vervangen van esdoorns door essen aan de Bosstraat en Den Blieklaan. Vanwege brandstofgebrek in die tijd waren de esdoorns verdwenen.

Daar werkzame arbeiders hadden hem gezegd: "u moet maar denken es en esdoorn is broertje en zusje". Maar zei Rinke Tolman tot de voorzitter van de Raad "botanisch staan deze beide boomsoorten echter mijlen van elkaar". Een ander voorbeeld is Rinke Tolman's pleidooi het roken toe te staan in de bossen. Dat lijkt merkwaardig, want hij heeft zorg over de bestrijding van bosen heidebranden. Op zondag vindt er een grote invasie van Amsterdammers plaats en die lui roken. Het zou naar zijn opvatting aanbeveling verdienen dezelfde maatregel te treffen als op de Hoge Veluwe. Daar is het rookverbod opgeheven, omdat de branden vooral ontstaan doordat ondanks het verbod, rokende mensen bij het naderen van politie hun brandende sigaar of sigaret wegwerpen.
Ook op een andere manier vraagt Rinke Tolman aandacht voor "handhaving". Hij vraagt, het is 1947, handhaving van de verordening die de aanplant van berberis-achtigen verbiedt. Dit houdt verband met mogelijke roestzwam waarvan sporen overgaan op het graan. Ook wil hij inzicht in het aantal processen-verbaal dat is opgemaakt op grond van de verordening. De voorzitter antwoordt Rinke Tolman dat de geleerden het er eerst over eens moeten worden welke berberissoorten schadelijk zijn èn in hoeverre zij schadelijk zijn. Tolman antwoordt hierop dat geleerden het nooit eens worden en formuleert, vermoedelijk brede armbewegingen makend, in retorische zin "zou hiervan nu de consequentie moeten zijn, dat de verordening nooit wordt uitgevoerd".
Een laatste voorbeeld dat ik wil memoreren, gaat over motorfietsen in de prachtigste Soester Landschappen, de geaccidenteerde heiden en stuifzanden. Het gebruik van de motorfiets is in Soest op verbijsterende wijze toegenomen. De natuur wordt als oefenterrein gebruikt. Op den duur moet dit uitlopen op beschadiging, zegt Rinke Tolman, maar zelfs wanneer deze achterwege mocht blijven, is het zeer ongepast deze gave natuurruimten die in esthetisch, wetenschappelijk en recreatief opzicht van grote betekenis zijn, te ontwijden door brutaal rumoer (...). De cultuur van de knalpot is onverenigbaar met de stilte en sereniteit van Gods vrije natuur. En Rinke Tolman vertrouwt op de goede smaak van de burgemeester (Baron Bentinck in die tijd) en verwacht dat deze zal beletten, dat — parafraserend op IJge Foppema's illegale verzetbundel "Spijkerschrift", het "g.v.d.", van de knalpot de heiden en stuifzanden verovert. Rinke Tolman, dichter dichter bij de natuur, of dichter dichter bij het bestuur. Bestuur dichter bij natuur, het heeft niets aan actualiteit verloren.

** Dit artikel is een bewerking van mijn toespraak t.g.v. de 4e uitreiking van de driejaarlijkse gemeentelijke Rinke Tolman Poëzieprijs op vrijdag 26 april 2002 in de raadzaal van Soest, georganiseerd door de Stichting Literaire Activiteiten Soest. Met dank aan de heer J. Piekema