Van oorsprong ..... deel 11

Marcel Vossestein

Eerder verschenen bijdragen:
Van oorsprong ... deel 1
Van oorsprong ... deel 2
Van oorsprong ... deel 3
Van oorsprong ... deel 4
Van oorsprong ... deel 5
Van oorsprong ... deel 6
Van oorsprong ... deel 7
Van oorsprong ... deel 8
Van oorsprong ... deel 9
Van oorsprong ... deel 10

Volgende bijdrage
Van oorsprong ... deel 12

Aan de hand van het notulenboek van de voorloper van het IVN-Eemland blikken we terug op het ontstaan van de natuurbeschermingsactiviteiten in Eemland. In krachtige pennenstreken staat het op het schutblad: .

Notulenboek der Natuurwacht Vereeniging
"Eemland" gevestigd te Soest

In een zwierig handschrift is het opgetekend: het ontstaan van het actief beschermen van de natuur. Uit eerbied hieronder ook ditmaal de letterlijke weergave van de bestuursdaden in oorlogstijd. In deze aflevering de Algemene Vergadering van 27 juni 1944. Pijnlijk is de afwezigheid van de kascommissie en haar verslag, van vrijwel alle leden en zelfs ook van bestuursleden. Vrijwel alle activiteiten liggen stil. Aan een belangrijk lid kon zelfs de laatste eer niet worden bewezen.Aileende penningmeester heeft positieve berichten.

Bestuursvergadering op 27 Juni '44 in Hotel de Gouden Ploeg. 7.30 n.m.

De voorzitter opent 7.45 de vergadering en heet de weinig aanwezigen welkom (Aanwezig de Heeren: Gasille, Rowe,de Langen, v. Dorssen en Vellinga, bericht van verhindering van de Hr. Schenkenberg v. Nierop, Visser en Kist.)
Hij spreekt de hoop uit en heeft vertrouwen dat er spoedig tijden zullen komen waarin de Natuurwacht weer haar werk in vollen omvang zal kunnen aanvangen. Nu zijn wij door allerlei remmende omstandigheden tot vrijwel werkeloosheid gedwongen. Ook zijn vele van de actieve natuurwachters elders werkzaam, waardoor ook de geringe opkomst voor deze vergadering gedeeltelijk verklaard wordt.

Wat betreft de opvang van de vluchtelingen in Soest en omgeving kan gezegd worden dat die niet noemenswaardig afweek van de rest van Nederland. De gastvrijheid en het enthousiasme van de inwoners verminderden weliswaar in de loop van de tijd, maar er was nooit sprake van grootscheepse protesten of rellen van de bevolking. Het was net alsof de mensen vonden dat er een prijs betaald moest worden voor de toch wel redelijk comfortabele positie van Nederland door zijn neutraliteit in de oorlog.
De Eerste Wereldoorlog markeert wel het einde van een tijdperk. Het tijdperk waarin nagenoeg alle vluchtelingen, ook de economische, werden toegelaten. Nog tijdens de oorlog, in juni 1918, kwam er een nieuwe Vreemdelingenwet tot stand, waarin het beleid verder werd aangescherpt. Nu in Nederland opnieuw sprake is van een grote toestroom buitenlanders, is opnieuw sprake van aanscherping van het vluchtelingenbeleid. Actueler kon de lezing van Evelynde Roodt bijna niet zijn!

Jacob van Sprakelaar en Helena Kraaikamp, beide Nederlands Hervormd, kregen 9 kinderen, waarvan 2 kinderen al spoedig overleden. In chronologische opsomming volgt het kindertal: Brand (1879), Jan (1881), Willempje (1882, overleden 1884), Karel (1884), Willempje (1886), Willem (1888), Anthonie (1891), Jacob (1893), Catharina Margaretha (1895, overleden 1895) en Marinus (1896). Er was ook een niet verwante bestedeling in huis: Albertha Wilhelmina Lankamp (geb 1874).
Op 10 oktober 1888 werden Jacob van Sprakelaar en Gerrit Wantenaar tot raadslid gekozen ter vervanging van respectievelijk C.G. Klooters en C. van Logtenstein, die — beide wegens gezondheidsredenen — tussentijds hun ontslag hadden ingediend.
De nieuw gekozen leden legden in de raadsvergadering van 29 november 1888 "in handen van den voorzitter (burgemeester Loten van Doelen Grothe) de eeden af waarna de Voorzitter die leden geluk wenscht met het bewijs van vertrouwen hen door de gemeentenaren geschonken en hoopt dat zij even als hunne voorgangers en de overige leden steeds tot bloei der gemeente zullen medewerken".
De vraag rijst hoe Jacob van Sprakelaar in de plaatselijke politiek verzeild is geraakt. Misschien op grond van enige activiteiten bij de Nederlands Hervormde Gemeente in Soest, ofschoon dit niet rechtstreeks is aangetoond. Wél komt hij vanaf 1874 voor op de (aanvankelijk) jaarlijks opgemaakte lijsten van stemgerechtigde manslidmaten van de kerk. De laatste maal is dit in 1892 - dan zijn er 140 stemgerechtigde lidmaten. Het is wél aangetoond datJacob'svader, Brand van Sprakelaar, enige activiteit in de kerk ontplooide. Hij nam, aangeduid als "Br(oeder) B. van Sprakelaar", de geloofsbelijdenis af van de nieuw aangenomen lidmaten.
Als raadslid maakte Jacob van Sprakelaar de in gebruik name van het nieuwe gemeentehuis aan de Steenhoffstraat mee, waarvan — ter herinnering - ons een fraai bord werd overgeleverd met het volgende opschrift: "Op den 19eMaart 1893 is dit Raadhuis plechtig ingewijd en in gebruik genomen. De leden van de Gemeente Raad waren te dier tijde Mr. C.J.W. Loten van Doelen Grothe Burgemeester, F.C. Kuyper en P. Hartman wethouders, R.Hilhorst, G. van Hofslot, G. van Heertum, G. v.d. Breemer, Ws.van Logtensteyn, P. Kuyer, G. Wantenaar en J. van Sprakelaar". Het bord, dat vroeger de ingang van het oude gemeentehuis sierde, is tegenwoordig te zien in de collegekamer van het Museum oud Soest.

In de loop van de jaren '90 namen de problemen tengevolge vanJacob's overmatige drankgebruik en daarmee gepaard gaande agressiviteit toe. Een boer immers, die regelmatig "in de olie is" is niet in staat een goed bedrijf te runnen. Volgens overlevering verwaarloosde hij zijn boerderij meer en meer, zodat het niet zo verwonderlijk is dat hij — blijkens het kadaster - in 1892 zijn boerderij en grond moest verkopen. Hij ging daarna als "arbeider" werken. Het gezin bleef voorlopig wel ter plekke (Bunt B 126) wonen. Maar het kon niet uitblijven, ook zijn huwelijk verslechterde Het eindigde ermee dat Helena Kraaikamp op 7 december 1897 met 5 van haar kinderen naar Amersfoort vertrok. De twee oudste kinderen, Brand en Jan, vertrokken respectievelijk naar Baarn en Leusden.
Het raadswerk moest er wel onder lijden. Op 24 juni 1897 was Jacob van Sprakelaar, zonder kennisgeving, van de raadsvergadering weggebleven. De daaraanvolgende keer, 5 augustus 1897 verscheen hij wel, maar — naar achteraf bleek — voor 't laatst. Op 8 september 1897 — de dag ervoor was raadsvergadering geweest zonder dat hij was komen opdagen - stelde gemeentesecretaris H.H. Jonkergouw voor Jacob een briefje op, dat hij alleen maar hoefde te tekenen: "Aan den Raad der gemeente Soest. Hiermede heb ik de eer UedelAchtbare te berichten, dat ik ontslag neem als lid van den Raad der gemeente Soest. Uw dienstwillige dienaar, J. van Sprakelaar".

Uiteindelijk houdt Jacob het voor gezien in Soest — hij wordt op 5 september 1899 uitgeboekt naar Amersfoort. Op 6 september 1899 wijst de Arrondisementsrechtbank vonnis in de inmiddels aangespannen echtscheidingszaak: op grond van overspel (de welbekende "grote leugen") wordt het huwelijk ontbonden verklaard. Jacob van Sprakelaar's "vrije val" kan beginnen (wordt vervolgd)

BRONVERMELDING:
- BEVOLKINGSREGISTERS EN REGISTERS BURGERLIJKE STAND, GEMEENTEARCHIEF SOEST.
- IDEM, STADSARCHIEF AMERSFOORT.
- NOTULEN GEMEENTERAAD EN BIJLAGEN NOTULEN GEMEENTERAAD, GEMEENTEARCHIEF SOEST.
- STUKKEN BETREFFENDE DE TOESTAND VAN DE VEESTAPEL IN DE GEMEENTE, 1818-1834, INV.NR 855, GEMEENTEARCHIEF SOEST.
- REGISTER VAN ERFPACHTERS 1837-1857, INV.NR. 304, GEMEENTEARCHIEF SOEST.
- ONDERHANDSE AKTEN EN OVEREENKOMSTEN VAN ERFPACHTEN ETC, 1854-1856, INV.NR 313,
- GEMEENTEARCHIEF SOEST. |
- KADASTRALE BESCHEIDEN 1832-1893, INV.NRS 568-577, GEMEENTEARCHIEF SOEST.
- INVENTARIS VAN DE ARCHIEVEN VAN DE HERVORMDE GEMEENTE TE SOEST, DIVERSE LIDMATENREGISTERS, INV.NRS 18 EN 33, UTRECHTS ARCHIEF.

ORAL HISTORY:
- J.M.SCHOUTEN, DORPSGESCHIEDSCHRIJVER, ACHTERVELD, OPGETEKEND BIJ MONDE VAN ARRIS BOERSEN, DORPSTIMMERMAN TE ACHTERVELD, GEBOREN CA 1890, INMIDDELS OVERLEDEN. BOERSEN HEEFT JACOB VAN SPRAKELAAR GEKEND IN ZIJN "NADAGEN", BUITEN SOEST, DIE IN DEEL 2 VAN DE SERIE WORDEN BESCHREVEN.
- W.Bos, SOEST, (AFSTAMMELING IN DE ZIJLINIE).

N.B.: Mochten lezers/lezeressen van dit blad informatie over Jacob van Sprakelaar hebben, dan zou ik dit gaarne vernemen.