Inschrijving voor een speciale hypotheek

Wim Peters

Bij het uitvoeren van de afspraken opgenomen in de acte van scheiding en deling van 25 februari 1836 - opgesteld na het overlijden van Wouter Hendrikse Butselaar en Cornelia Hilhorst en hun zoon Anthonie Butselaar - bleef Hendrikus een bedrag van f 1534,15 schuldig aan zijn broer Wilhelmus.
Zes jaren later — Hendrik (hout-koopman) had kennelijk nog niets terugbetaald — vond Willem (kleermaker) het noodzakelijk toch wat meer zekerheid te verkrijgen voor de betaling van de gelden.
In het archief van de Historische Vereniging bevindt zich de borderel van de inschrijving "voor speciaal Hypotheek".
Terzijde: Hendrik werd kort na de boedelscheiding in 1836 mede-eigenaar van een boerderij aan de Grote Melm (zie Van Zoys tot Soest 20ejaargang nummer 2, herfst 1999, bladzijde 15 e.v.) en kon wellicht om die reden niet terugbetalen.

Ingevolge de Wet van 4 juli 1842 was het noodzakelijk dat de erkenning van het (zakelijk) recht van hypotheek zou worden ingeschreven in het Hypotheekregister. Woordelijk werd de borderel, in feite een uittreksel uit de akte van hypotheek, ingeschreven om de inschrijving in het openbare register te verkrijgen. De hypotheeknemer, Willem Butselaar, zou de aanvraag om inschrijving doen, aldus de voorlaatste alinea van de akte.

De letterlijke tekst willen wij u niet onthouden. Bekende Soester en Hooglandse namen van personen en gebieden komen er in voor.

"Borderel van Inschrijving voor speciaal Hypotheek
Wilhelmus Butselaar kleedermaker woonachtig in de Gemeente van Soest voor wien domicilie wordt gekozen ten Kantore van den Notaris Frans Pen resideerende te Baarn in het Arrondissement Amersfoort verzoekt tegen zijnen broeder Hendrikus Butselaar koopman in hout mede in de Gemeente van Soest woonachtig inschrijving van speciaal hypotheek op de volgende vaste goederen gelegen onder de gemeente van Soest en Hoogland.

Onder de Gemeente van Soest

Eene huisinge, schuur en hooiberg met de erve en moestuin daarbij behoorende, genaamd de oude MeIm, alwaar aan de Noordzijde Zeger Hendrikse de Beer, aan de oostzijde de Rivier den Eem, aan de zuidzijde gedeeltelijk Pieter van Romen en ten Westen dezelve Pieter van Romen naast gelegen zijn, op de Kadastrale legger der Gemeente voor komende onder de sectie A, nummers 33, 35 en 36.
Zeventig roeden bouwland, vier roeden, zestig ellen bosch en negen en twintig roeden, twintig ellen kade en weiland, strekkende van de Soesterbrink oostwaards op tot aan de dorpskade alwaar wijders aan de Noordzijde de Erven Teunis Jansen Driest, Jan Petersen Schouten en Aard Butselaar en aan de Zuidzijde de Melmweg naast gelegen zijn op de kadastrale legger bekend onder Sectie A, nummers 277, 278, 279, 280 en 281.
Twintig roeden, zeven en twintig ellen veen gelegen in de Soestderveenen, belend aan beiden zijde Teunis Smorenburg op de kadastrale legger voorkomende onder Sectie G, nummer 433.
Een en veertig roeden, dertig ellen veen en water mede gelegen als voren, alwaar aan de eene zijde Hendrik Bosch en aan de andere zijde Wouter Logtenstein naast gelegen zijn op dezelfde legger voorkomende onder Sectie G, nummer 278.

Onder de Gemeente het Hoogland

Vier bunders, een en vijftig roeden, twintig ellen weiland gelegen in de polder de Slaag, alwaar ten Noorden het land toebehoorende aan de Roomsche Kerk het Zand te Amersfoort, ten oosten Heer van Baarle en ten zuiden en westen de Heer Kraandijk naast gelegn zijn op de Kadastrale legger der Gemeente voorkomende onder Sectie A, nummers 543, 544 en 545.
Vier en zeventig roeden, zestig ellen wei- en hooiland strekkende van de Slaagschedijk westwaards op tot in de Rivier den Eem, belend wijders aan beide zijden de landen behoorende aan de Stad Amersfoort op de Kadastrale legger bekend onder Sectie A 549.

Een zulks tot zekerheid van eene Kapitale Somma van Vijftien Honderd vier en dertig Gulden vijftien cents zijnde het bedrag der uitkeering welke genoemde Hendrikus Butselaar aan dezelve zijne broeder is schuldig gebleven blijkens acte van scheiding door de Erfgenamen des boedels en nalatenschap van wijle hunne ouders Wouter Hendrikse Butselaar en Cornelia Hilhorst, in der tijd echtelieden, mitsgaders van hunnen broeder Anthonie Butselaar, den Vijf en twintigste Februarij achttienhonderd zes en dertig voor den Notaris Frans Pen in tegenwoordigheid van getuigen te Soest gepasseerd, behoorlijk geregistreerd, welk kapitaal door dezelve Wilhelmus Butselaar zijne erfgenamen of regtverkrijgenden ten allen tijden weder zal kunnen worden opgevraagd even zoals den debiteur hem dit conveneerende ten allen tijde ook zal geregtigd zijn hetselve af te betalen, mits over en weder elkanderen drie maanden te voren daarvan behoorlijk adverterende dus f 1534,15

vervolgens nog voor eene somma van een honderd twee en twintig Guldens drie en zeventig cents zijnde de renten van twee Jaren berekend tegen vier percent 's jaars ingegaan den vijf en twintigsten Februarij Achttien Honderd zes en dertig behoudens de renten van het loopende Jaar dus
- 122,73
Totaal Eene somma van Een duizend zeshonderd zes en vijftig Guldens acht en tachtig cents zegge
f 1656,88
Voor den Requirant geteekend F.Pen

Welke bovenomschreven vaste goederen thans bij het Kadaster bekend zijn als

Gemeente Soest Sectie

Gemeente Hoogland Sectie

Wordende de aanvraag tot overbrenging gedaan door Wilhelmus Butselaar voornoemd.
Amersfoort den 27 Januarij 1800 vier en veertig.
Namens den Requirant JG.B. Everzen."

Waarom Willem meer zekerheid van betaling wilde en die zekerheid ook voor zijn erfgenamen veilig gesteld wilde hebben, is niet duidelijk geworden. Was het woord, dat bij de scheiding en deling van de erfenis van de ouders toch niet voldoende. De afspraak, dat er nog rente zou moeten worden betaald over de voorafgaande twee jaren, zou er op kunnen duiden, dat Wilhelmus gevraagd heeft om eindelijk de schuld te betalen. Maar dat is slechts een vooronderstelling.