Monument en geschiedenis: Het Spiehuis

Henk Gerth

Deze keer een monument en een stukje geschiedenis die in de omgeving van het monument heeft gespeeld. Het gaat om het "Spiehuis". Velen is verteld dat de naam van "Het Spiehuis" afgeleid is van het woord spion, maar dat is een bedenksel en ik kom hier nog op terug.
De naam is ontleend aan het stuk grond waarop het "Spiehuis" is gebouwd, dat was n.l. spievormig. De bouwdatum is van voor 1800. Oorspronkelijk was het een boerderij die aan vele verbouwingen onderhevig is geweest, zelfs een keer vanaf de grond opnieuw is opgetrokken, maar wel in dezelfde stijl.
Het witgeschilderde pand is nu in gebruik als restaurant, haaks op de weg gelegen, te bereiken via een gemetselde brug over de Praamgracht. Het gebouw heeft een rechthoekige plattegrond 2 traveeën breed en 10 traveeën diep, heeft een bouwlaag met zolderverdieping onder een zadeldak tussen tuitgevels met de nok haaks op de weg; op de nok twee schoorstenen
De voorgevel heeft twee 6-ruitsschuifvensters,waarboven een vernieuwd roeden zoldervenster en een hijsbalkje. De zijgevels bestaan uit 9-ruitsschuifvensters; de ingang is aan de linkerkant. Op de zolderverdieping staan aan de linkerzijde 3 dakkapellen met een enkel roeden venster en aan de rechter zijde 3 dakkapellen met dubbel roeden venster. Tegen de achterzijde van de rechter zijgevel zijn twee paviljoenvormige aanbouwen op vierkante plattegrond, bestaande uit een bouwlaag met leien gedekt.
Het materiaal van het Spiehuis bestaat uit witgeschilderde in 1/4 steens verband;zwartgeschilderde plint; tuitgevels voorzien van uitkragend metselwerk (wangen) ter hoogte van de dakgoot. Het dak is bedekt met grijze oud-Hollandse pannen. De luiken zijn geschilderd in de kleuren van Pijnenburg (rood veld, witte bies en groene band). Sierankers onder de dakgoot; grote muurankers.

Het bedenksel dat de benaming van "Het Spiehuis" afgeleid zou zijn van het woord "spion" komt voort uit de tijd dat de Orangisten en Patriotten elkaar bestreden.
De Orangisten stonden achter Prins Willem V en de patriotten achter koning Lodewijk Napoleon. Prins Willem V had een legertje bij elkaar getrokken bij Zeist en een gedeelte was in het lustslot Soestdijk ter verdediging gehuisvest. Dit waren Pruisen die door prins Willem V te hulp waren geroepen. Het detachement van het regiment Hessen-Darmstadtstond onder leiding van Lt.kol. F.W.Erpel en majoor J.L.Sijffardt. Prins Willem V ging op 2 juli 1787 vanuit Nijmegen, waar hij zijn hoofdkwartier had, op inspectie naar Soestdijk. Daar waren de Patriotten achter gekomen door handelsreizigers die in het Spiehuis gegeten hadden, dat toen al als herberg in gebruik was. De Patriotten uit Utrecht, Stadstroepen genaamd, vatten het plan op om dat te verhinderen door het lustslot aan te vallen. Deze waren echter dusdanig slecht georganiseerd , dat onderweg van Utrecht naar Soestdijk een groot gedeelte van de troepen verdwaalde en er maar een klein gedeelte bij Soestdijk aankwam.
Daar troffen zij een schildwacht aan die niet te overreden was met hen mee te doen.
Deze man was Christoffel Pullmann, hij schoot een waarschuwingsschot dat de gekantonneerde militie in het lustslot wakker maakte en het lustslot kon verdedigen.
Christoffel Pullmann werd door de Patriotten doodgeschoten en ter nagedachtenis werd er een standbeeld voor deze dappere man opgericht,dat nu schuin tegenover het paleis op het parkeerterrein staat.

BRON:
MONUMENTEN INVENTARISATIE PROJECT
HET HUIS TE SOESTDIJK
HR. J. J. MEERTS