De schatten van het gemeentehuis ... 2

Joop Piekema

In de loop van 1957 wordt goede vordering gemaakt met de aanleg van het gemeentelijke fotoarchief. De Amersfoortsche Courant van 26 september 1957 bericht dat, na een eerdere oproep tot de Soester burgerij,
"bijzonder aardige foto's op het gemeentehuis (zijn) ontvangen en dit stemt het gemeentebestuur tot dankbaarheid. (....) Dezer dagen - zo gaat de krant verder - hebben wij reeds een kijkje genomen in de toegezonden foto 's. Veel, wat nu reeds historie en zelfs al legende is, wordt door deze documentatie aan het verleden ontrukt. De heer Iburg, die vroeger het landgoed "Braamhage" bewoonde, is voor de Soester jeugd eigenlijk reeds een legende, maar in het archief ziet men hem in een van de vijvers van zijn tuin rond peddelen op een waterfiets (....).

Nieuwerhoek 1957
Het valt nogal mee met het voortjagende snelverkeer

Op het Nieuwerhoekplein, waar het snelverkeer voortjaagt, stonden vroeger statige lindebomen en de drie landelijke wegen, die er te samen kwamen, deden het dorp alle eer aan. Wanneer men die oude kiekjes vergelijkt met de huidige situatie, lijkt het, alsof zich een wonder heeft voltrokken. (....)
Van de twee molens, die de gemeente Soest bezat, zijn vele foto's binnengekomen, evenals van het huis Vredehof, dat enige jaren geleden werd gesloopt en waar nu moderne bungalows worden gebouwd. (....}  Wil het beeld-archief volledig worden, dan zullen nog meer opnamen uit het duister worden ontrukt. Nogmaals doet het gemeentebestuur een beroep op de inwoners om medewerking te verlenen. (....) Het kan namelijk gebeuren dat het nageslacht ze meteen in de vuilnisbak werpt,(....) maar dan is de gemeenschap er niet mee gebaat".

Er komt nu een zo grote toevloed van oude en nieuwe afbeeldingen op de heren Peet en Heupers af, dat er een opstopping dreigt te ontstaan.
De oplossing van het probleem wordt gevonden in het besluit van B. en W - d.d. 1 juli 1958 om de werkloze hoofdarbeider J.Weijers uit Soesterberg gedurende enkele maanden aan het duo toe te voegen.

Op 11 oktober 1958 is het dan zover: het gemeentelijk foto-archief is gereed! De pers wordt uitgenodigd om de collectie te komen bekijken. Dagblad "Het Centrum" bericht er 17 oktober 1958, onder de kop "duizend platen vertellen geschiedenis van Soest", het volgende over:
"in één der kamers van her gemeentehuis te Soest onder het ressort van de heer Th.M.Peet bevindt zich een kast met opvallend grote laden. Ordelijk zijn er kaartjes op bevestigd, waarop de inhoud staat vermeld. De normale aanblik van een archief. Op één van die kaartjes staat "Foto-archief". Wie dit zo even komt bekijken, heeft niet in de gaten dat het vullen van die lade met circa 1000 foto's 500 uren werk minstens gekost heeft. Maar die inhoud mag er dan ook zijn. Vooral de oude Soestenaren zouden niet gauw uitgekeken raken op de verzameling foto's, die in primitief geschoten plaatjes en knap vervaardigde portretten vertellen van de geschiedenis van het nu al 930 jaar oude Soestf....) Wie eens bepaalde foto's uit het verleden van Soest zou willen zien bij de een of andere gelegenheid, mag in het gemeentehuis in het archief komen snuffelen. Voorts zijn van een aantal foto's diapositieven gemaakt. Organisaties die er belangstelling voor hebben, kunnen de heer Peet waarschuwen. Die schept dan de gelegenheid om die plaatjes een keer te vertonen, vergezeld van een korte lezing over het wel en wee van Soest in het verleden ".

De dia-verzameling groeit in de komende maanden nog flink aan, en daarmee treden de heren Peet en Heupers in 1959 en 1960 regelmatig in de schijnwerper. Diverse krantenknipsels uit die jaren maken melding van dia-lezingen, zoals voor de ABTB-CBTB, winkeliersverenigingen, PvdA, de Katholieke Arbeidersbeweging, Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers.

Van Weedestraat kruising Nassauplantsoen circa 1957
Links zien we villa "Nostra Vota", bijgenaamd "De Rode Villa", waarin gevestigd het pension van dhr M.A. Rombout>
Rechts is de electrische apparatenwinkel van W.N.A.M. Nieuwenhuis, later voortgezet door J. Cornelissen.
Genoemde panden zijn gesloopt respectievelijk in 1977 en 1978.

Op 18 maart 1959 wordt óók de gemeenteraad getrakteerd op een dia-lezing oud Soest. "De raadsleden zullen zo een beeld krijgen van het vroegere dorpsleven", aldus de Amersfoortsche Courant van 5 maart 1959. Het is de tijd dat grote uitbreidingsplannen voor Soest op stapel staan die - naar toenmalige verwachtingen - van het oude vertrouwde dorpsbeeld geen spaan meer heel zouden laten. "Soest is eeuwenlang onveranderd gebleven, maar vooral de laatste jaren heeft het dorp een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt en het zal niet lang meer duren, of alle oude bekende plekjes zullen zün verdwenen" - aldus de heer Heupers tijdens de dia-lezing voor de winkeliersvereniging Soest en de r.k. Middenstandsvereniging op 26 januari 1959. "Vooral wanneer de Eng volgebouwd zal zijn, is het dorpsbeeld van vroeger radicaal verdwenen. Slechts de Kerkebuurt zal waarschijnlijk nog een herinnering blijven", zo vervolgt de heer Heupers.

Het oude gemeentehuisje met de dorpspomp aan de Kerkstraat,
voor de restauratie circa 1957

Een doemscenario? Neen, in die dagen een dreigende werkelijkheid Want een jaar later, op de jaarvergadering van de ABTB op 23 maart 1960, komt de aap uit de mouw Twee weken eerder hadden de leden nog mogen genieten van een knusse dia-lezing "oud Soest", gegeven door het onafscheidelijk duo Peet en Heupers. Maar op de jaarvergadering is het andere koek als wethouder W.G.v.Zadelhoff (openbare werken) de uitbreidingsplannen van Soest komt toelichten. Veel genieten is er dan niet meer bij, sterker nog, de ABTB-leden zitten te sidderen op hun stoelen, als Van Zadelhoff het woord voert. Want - zo schrijft de Soester Courant van 25 maart 1960 onder de kop "Soest in de toekomst" - "als de Eng bebouwd is dan zal Soest ruim 40.000 inwoners hebben maar, met het Soester Veen erbij zal het inwonertal tot 80.000 kunnen oplopen. Dit zal nodig zijn om de bevolkingsoverloop van de randstad Holland te kunnen opvangen". Neen, het zijn geen vrolijke woorden die wethouder Van Zadelhoff aan de agrariërs richt. Dagblad het Centrum had er op 9 maart 1960 al fijntjes op gewezen dat de jaarvergadering een zeer belangrijke avond zal worden "aangezien vele leden met de uitbreidingsplannen te maken zullen krijgen". (wordt vervolgd)

BRONNEN:
- EEN DRIETAL DOSSIERS "BEELDDOCUMENTATIE", GEMEENTEARCHIEF.