Brummelen, Cornelis Hendrikus van (bakker)

Uit: "Utrechtse biografieën, Het Eemland 2", levensbeschrijvingen van bekende en onbekende Eemlanders (1999)
Auteur: G. van Brummelen.

CEES VAN BRUMMELEN (1877-1959) - bakker

Cornelis Hendrikus van Brummelen  werd geboren op 10 november 1877 in Soest. Hij was de oudste zo on uit het bakkersgezin van Evert van Brummelen  en Jacoba Sophia Kerkhoven. In 1902 trouwde hij in Soest met Cornelia Catharina Westeneng. Het echtpaar kreeg 12 kinderen, vijf zonen en zeven dochters. Cees van  Brummelen overleed op 14 oktober 1959 in ziekenhuis De Lichtenberg in Amersfoort.

Cees groeide op in de Kerkebuurt achter de oude kerk in de bakkerij van zijn vader. Cees was van het begin af enthousiast voor dit beroep en vol energie zette hij de bakkerij van zijn vader voort. Hij was daarmee de derde generatie bakkers Van Brummelen in Soest. Hij liet meteen na zijn huwelijk een nieuwe bakkerij tegen het historische pand aanbouwen. De Kerkebuurt was in die jaren nog min of meer het hart van Soest. Alleen al in het stukje Kerkstraat achter de Oude Kerk waren toen vijf bakkers gevestigd. Nog in het jaar van zijn huwelijk werd de eerste zoon, Evert, geboren. In de loop der jaren groeide het kindertal gestaag. Bijna ieder jaar moest in huize Van Brummelen juffrouw Van de Werf, de vroedvrouw van Soest, er aan te pas komen. Zij woonde ook achter de Oude Kerk bij de pomp, dus dicht bij de hand.

Van Brummelen is altijd een bakker geweest die de andere bakkers een streepje voor was. Toen de elektriciteit in Soest kwam was hij de eerste bakker die een elektrisch aangedreven deegmachine aanschafte, zodat het zware handwerk, het deeg kneden met de hand in de trog, uit de bakkerij verdween. Hij liet zich op het telefoonnet aansluiten en was later ook de eerste bakker in Soest die in 1933 een moderne inschietheet wateroven liet bouwen. Met deze aanschaf verdween het bakken in een oven gestookt met takkenbossen. In de Tweede Wereldoorlog werd er naast de nieuwe oven weer een takkenbosoven gebouwd. Takkenbossen waren tijdens de oorlog gemakkelijker te verkrijgen dan steenkool.

Cees van Brummelen of 'CH' zoals hij ook wel werd genoemd, was in de wijde omgeving bekend, niet alleen om zijn brood maar vooral om zijn manier van leven. Hij was erg gastvrij en iedereen kon zomaar binnenlopen in de woonkeuken en aanschuiven aan de grote ronde tafel. Bij de bakker was er altijd een vriendelijk woord, koffie en een stuk gebroken koek of andere spullen die niet meer verkocht konden worden. Zijn vrouw Cornelis heeft het met al die drukte en het grote gezin niet gemakkelijk gehad in haar leven. In 1930 werd zij ziek. Een slopende ziekte. Zij lag in het kamertje naast de winkel aan de straatkant.
Zij kon op het laatst het geluid van het verkeer, vooral de boerenkarren die met hun ijzeren banden over de straatkeien ratelden, niet meer verdragen. De gemeente is toen zo aardig geweest een deel van de straat met een dikke laag zand te bestrooien. Ze stierf jong (1933) en Cees bleef met een groot gezin en drukke bakkerij achter. Hij hield er de wind flink onder. Alle kinderen moesten meewerken in de bakkerij.
Van Brummelen wilde dat al zijn zonen bakker zouden worden en liefst zou hij al zijn dochters met een bakker getrouwd zien. Zijn wens is wel uitgekomen: al zijn zonen kozen voor het bakkersvak, zij het sommigen met tegenzin. Wie een eigen zaak wilde beginnen had bij vader Cees een streepje voor en werd door hem geholpen. Hij liet dubbele winkelpanden neerzetten in Soestduinen, Den Dolder, aan de Koninginnelaan en Julianalaan. Helaas kozen de jongens later toch nog voor een ander beroep. Janus werd antiquair, Jan meelvertegenwoordiger en Henk en schoonzoon Elbert gingen bij de Dalco werken.

Cornelis van Brummelen was een vroom mens. De kerk en het geloof hebben een grote rol in zijn leven gespeeld. Voor 1926 kerkten hij en zijn gezin in de Oude Kerk bij dominee Brans, die ook zijn huwelijk had ingezegend. Hij was daar ouderling en bespeelde af en toe tijdens de kerkdienst het orgel. Na dominee Brans werd Jan Isaac van Schaick uit Nieuwe Pekela in Soest benoemd. Van Brummelen  kon zich niet met de prediking van de nieuwe  dominee verenigen. Van Schaick werd te licht bevonden. Hij ging met zijn catechisanten, in pofbroek en met een knapzak op zijn rug, de polder in: vogeltjes kijken. Hij werd dan ook de vogeltjesdominee genoemd. Van Schaick stelde de natuur boven de leer en hij was ook voor onverdeeld openbaar onderwijs. Van Brummelen was geen ruziemaker en Van Schaick kwam nog wel regelmatig op bezoek, maar zijn denkbeelden waren de bakker toch te kras. Van Brummelen stapte over naar de kerkdiensten van de Nederlands-hervormde evangelisatie (de Gereformeerde Bond) in de Rembrandtzaal aan de Rembrandtlaan. Van Brummelen werd al gauw voorzitter van de evangelisatie en bleef dat jarenlang. Na de kerkdienst kwamen vaak dominees en kerkraadsleden bij hem thuis om over de dienst na te praten. En toen de Bond geen vaste dominee had en dominees van buiten Soest moesten komen, bleven ze ook vaak bij Cees eten. Voor een dominee was altijd een goed verzorgd plekje aan tafel.
Soest breidde zich uit in de jaren dertig. Voor christelijk onderwijs moesten de kinderen uit de Kerkebuurt en verder uit Soest-Zuid iedere dag lopen naar de School met den Bijbel aan de huidige Prins Bernhardlaan. Van Brummelen was een voorvechter voor meer christelijk onderwijs. Hij was een van de oprichters van een nieuwe School met den Bijbel aan de Driehoeksweg in Soest-Zuid die in 1930 kon worden geopend.

Cees leefde ook als bakker vanuit zijn geloof. Vroeger werd er veel op de pof geleverd. Er waren misschien mensen die niet wilden, maar ook mensen die niet konden betalen, maar Van Brummelen heeft nooit iemand brood geweigerd. Wie niet kon betalen kreeg toch brood en hopelijk kwam het geld dan later wel. Soms kwam het geld inderdaad jaren later toch binnen. In de oorlog kon Cees de mensen niet zonder brood wegsturen. Er werd door hem veel brood zonder bon verkocht.
Gevolg was wel dat hij op het distributiekantoor niet genoeg broodbonnen kon inleveren, waardoor hij geen toewijzing voor nieuw meel kreeg. Het verhaal gaat dat Van Brummelen in die tijd zomaar een partij bonnen kreeg van boeren uit de Wetering, die ze niet nodig hadden.
Cees  beschouwde zulk een ervaring als een geschenk van God.

Oude Soesters herinneren zich dat bedelaars en zwervers bij Van Brummelen  te eten kregen. Het uitschot van de maatschappij van toen, de zwervers en de spirituszuipers, deden nooit vergeef een beroep op hem. Doordeweeks  en zondags kwamen zij bij hem aan de achterdeur een hap eten halen. Er werden extra aardappelen geschild en ruim gekookt. De bedelaars werden vaak door Cees zelf bediend. Cees stond als nogal ruig bekend. Hij pakte met zijn vuurvaste bakkershanden soms zomaar een paar hete aardappelen uit de pan, mikte daar een lik spinazie bij en goot er een plens jus over. Bij regen en slecht weer mochten de 'schooiers', natgeregend en vaak stinkend, even achter de oven hun prakje opeten. Zijn kinderen zeiden er wel eens iets van maar daar wilde vader Cees niets van horen. 'Wees blij dat jij daar niet zit', en verder was de kous af. De zwervers kregen ook wel eens een waarschuwing van Cees: 'Jongens, dat jullie altijd zo dronken zijn...', probeerde hij dan, maar verder liet hij deze mensen in hun waarde. 'Bakker bedankt hoor', zeiden de zwervers als zij hun bord terggaven, maar Cees antwoordde dan steevast: 'Je moet mij niet bedanken maar de dank hoort Hogerop'.
Bij Cees van Brummelen kregen de zwervers te eten, bij Peter van Mat (Peter van den Breemer, oud-wethouder)  mochten ze in de hooiberg slapen. Dit is jaren achtereen zo gegaan.
Van den Breemer nam ook veel risico door deze mensen op zijn boerenerf toe te laten. Cees en Peter waren mild voor deze mensen. Ongetwijfeld hebben beiden gehandeld vanuit hun religieuze achtergrond naar het evangeliewoord van Matthëus: 'de hongerige voeden en de vreemdelingonderdak geven'.

In 1959 overleed bakker Van Brummelen.

Literatuur
G. van Brummelen, 150 jaar bakkerij van Brummelen (z.p. 1988)