De geschiedenis van Soesterberg tot 20ste eeuw
DE GESCHIEDENIS VAN SOESTERBERG EN DIRECTE OMGEVING TOT DE 20E EEUW
Auteur: Jan de Mos
Jaar uitgifte: 2012
Uitgever: Jan de Mos i.s.m. Historische Vereniging Soest/Soesterberg
ISBN/EAN: 978-90-90267 10-4
Met dit boek is het verborgen verleden van Soesterberg in kaart gebracht. in 2012 bestonden de katholieke parochie en de openbare school 175 jaar. Maar hoe lang bestaat Soesterberg zelf?
Dat gaat terug tot 1653, als een deel van de roemrijke Nederlandse adel zich vestigt langs de Wegh der Weegen. Zij stichtten er buitenplaatsen er buitenplaatsen en hofsteden als zomerverblijf en jachthuis. Daarvan stonden er vier op Den Bergh, zoals Soesterberg toen nog werd aangeduid. Ook het koninklijk huis was er later vertegenwoordigd.
Deze kapitaalkrachtige buitenlui hadden natuurlijk behoefte aan personeel. Dat waren de eerste landbouwers en daghuurders. Maar wie vestigden zich nog meer in het buurschapje Soesterberg zoals het vanaf 1837 officieel werd genoemd? De eerste heide bewoners waren vooral arme daggelders, schaapherders, plaggenstekers, bijenhouders en bezembinders. Vanaf de Franse tijd kwam Soesterberg in het centrum van militaire kampen te liggen.
Wat is daarvan de invloed op de ontwikkeling van het dorp geweest? En wat betekende in d 19e eeuw de komst van trein en tram? Hoe ontwikkelde het dorps zich maatschappelijk? Hoie stond het met de kerken, scholen, gezondheidszorg, huisvesting en veiligheid? Kloppen de verhalen over struikrovers, zijn die gebaseerd op feiten of is het een hardnekkige mythe? En wie waren dat, die eerste bewoners op Den Bergh? Hoe woonden zij daar en waar kwamen ze vandaan? En hoe was in die vroege eeuwen hun relatie met Soest? Het antwoord op al die vragen staat uitvoerig in dit boek. Het geeft een compleet beeld van de moeizame wordingsgeschiedenis van Soesterberg. Tot aan de doorbraak in de 20ste eeuw met de komst van de pioniers van de luchtvaart. Kortom, het verborgen verleden van Soesterberg en haar inwoners is in dit boek in kaart gebracht. Zowel in woord als beeld.
Het boek is onderdeel van de Bibliotheek van de Historische Vereniging Soest/Soesterberg
INHOUDSOPGAVE
Inleiding
- Het eerste begin
1.1 Bewoningsgeschiedenis van Soest en Soesterberg
1.2 Vroege prehistorie
1.3 Late prehistorie
1.4 Grafheuvels rond Soesterberg
1.5 Vroege en late Middeleeuwen
1.6 Nieuwe tijd tot heden
- Soesterberg in de Middeleeuwen
2.1 De weg van Het Sticht naar Het Oversticht
2.2 Oude Hessenwegen rond Soesterberg
2.3 Route Amsterdam-Arnhem
2.4 Op de grote stille heide (1)
- Soesterberg en de directe omgeving in de Gouden Eeuw
3.1 Nieuwe route Amersfoort-Utrecht
3.2 Positie Soest bij de planvorming
3.3 Uitgifte kavels met belastingvoordeel
3.4 De eerste buitenplaatsen aan de Wegh der Weegen
3.4.1 Buitenplaats Dijnselburg
3.4.2 Tapstede Huys ter Heijde
3.4.3 Buitenplaats Zandbergen
3.4.4 Buitenplaats Heybergen
3.4.5 Huize Beukbergen
3.4.6 Ontwikkeling van 16
3.4.7 Het Huys van Dijckvelt
3.5 De eerste hofsteden op Den Bergh
3.5.1 Het Huys Onder Water
3.5.2 Het Huys Weerden Borgh
3.5.3 Den Ouden Tempel
3.6 De Pisheuvel onder Amersfoort
3.7 Hofstede Vlooswijck
3.8 Het Rampjaar 1672
3.9 Het verval van de weg van Utrecht naar Amersfoort
3.10 Op de grote stille heide (2)
- Soesterberg in het militaire landschap
4.1 De Franse Tijd
4.1.1 Camp d'Utrecht
4.1.2 Pyramide van Austerlitz
4.1.3 Landgoed Wallenberg
4.1.4 De Kozakkenput
4.2 Het Kampveld bij Zeist
4.2.1 Inspectie van het Kamp bij Zeist in 1867
4.3 Het Kamp van Zeist
4.4 Periode 1914-1918 (WO I)
4.5 Geniespoorlijntje Soesterberg
- Overgang van de 18e naar de 19e eeuw
5.1 Illegale stropers en plaggenstekers
5.2 De bezembinders
5.3 Heide- en plaggenhutten
5.4 Struikrovers
5.5 De bende van hees
5.6 Van heikneuter naar keuterboer
5.7 Ontginning van de heide
5.8 Op de grote stille heide (3)
- Soesterberg op de kaart in de 19e eeuw
6.1 Oude Postweg
6.2 Weer een Nieuwe Weg
6.2.1 Tolheffing
6.2.2 Landgoed de Paltz
6.2.3 Waterleiding Soesterbergseheide
6.3 Trein-, tram- en busverbindingen verdringen diligence
6.3.1 Treinverbinding Utrecht-Zwolle
6.3.2 Tramlijntje naar de Vliegheide
6.3.3 Tramverbinding Zeist- Arnhem
6.3.4 Het genielijntje door het dorp
6.3.5 Busverbindingen
6.4 Soesterberg officieel in 1837
6.5 Eerste tekenen van welvaart, nieuwe hof- en tapsteden
6.5.1 Het eerste armzalige kroegje
6.5.2 Het buitentje Mariaberg
6.5.3 Ouders Vrucht
6.5.4 Huis ten Halve
6.5.5 De Zwaan
6.5.6 Theeschenkerij De Hoek
6.5.7 Hotel Rots- en Dennenlust
6.5.8 Buitenplaats Hoog en Wel
6.5.9 Kamplust of het Blauwe Huys
6.5.10 Kamp Oord, ’t Olde Jagthuus en Rustoord
6.5.11 De Pisheuvel wordt Waterheuvel
6.5.12 De Amersfoortse Berg
6.6 Grensstenen en veldnamen
6.6.1 Grens met Amersfoort vastgelegd
6.6.2 Over de grote stille heide (4)
- Maatschappelijke ontwikkelingen in de 19e eeuw
7.1 Het kerkelijk leven in Soesterberg
7.1.1 De Rooms Katholieke parochie van pastoor Rademaker
7.1.2 De Hervormde kerk bij Soesterberg
7.2 Het onderwijs in Soesterberg
7.2.1 De eerste vormen van onderwijs
7.2.2 De eerste Bijschool op Den Bergh
7.2.3 Een nieuw schooltje
7.2.4 De nieuwe eeuw breekt aan
7.3 Gezondheidszorg
7.3.1 Behandeling van patiënten in ziekenhuizen
7.3.2 Behandeling van patiënten thuis
7.3.3 Veel voorkomende ziekten
7.3.4 Opkomst verzekeringen tegen gevolgen van ziekten
7.4 Huisvesting
7.4.1 De witte arbeiders huisjes
7.4.2 Het interieur van de witte huisjes
7.4.3 Verbeteringen van de hygiëne
7.5 Werk en inkomen
7.5.1 Armenzorg
7.5.2 Bosbouw
7.5.3 De jacht
7.5.4 Belastingen
7.6 Veiligheid
7.6.1 Bloemlezing politieberichten
- Het verborgen verleden
8.1 DTB-boeken 1700-1750
8.2 Personen Aghter den Bergh onder Zoest 1786
8.3 Bewoners op Den Berg 1811-1832
8.3.1 Landeigenaren
8.3.2 Pachters
8.4 Bevolkingsregister Soesterberg 1850-1860
8.5 Volkstelling 1879
- Relatie met Soest
9.1 Rekest samenvoeging Soesterberg met Zeist
9.2 Buitengebied
9.3 Grens Soesterberg
- Tot besluit de grote sprong voorwaarts in de 21e eeuw?
Bijlagen:
- Kadasterkaart, minuutplan Soesterberg 1811-1832
- Adreslijst Soesterberg, bevolkingsregister 1850-1860
- Kaarten en luchtfoto’s van Soesterberg
- Straatnamen door de eeuwen heen
- Wist je dat?
- Index persoonsnamen
- Geraadpleegde bronnen
