Bakermat van de luchtvaart

In de twintigste eeuw komt de ontwikkeling van Soesterberg in een stroomversnelling. In 1907 wordt er een smalspoor voor de genie aangelegd, een aftapping bij Huis ter Heide naar de legerplaats Kamp van Zeist. In 1914 gevolgd door een tweede smalspoor, maar nu van een gemotoriseerde tram van station Zeist naar station Amersfoort, van belang voor de ontwikkeling van het toerisme. Maar de grote doorbraak komt van de luchtvaartpioniers. In 1910 begonnen de pioniers Lugard en Verwey op de Soesterbergse heide de NV Maatschappij voor Luchtvaart. Op tweede paasdag 1911 was de eerste geslaagde proefvlucht van Frits Koolhoven. 

De vliegheide was ook een tussenstop in het eerste grote luchtvaartevenement, de allereerste Europese rondvlucht in juni 1911. Dat was toen nog een meerdaagse vlucht. Start en finish waren in Parijs. In Soesterberg werd de aankomst op 21 juni gadegeslagen door maar liefst 21.000 enthousiaste toeschouwers. De status van Soesterberg als vliegdorp was vanaf dat moment gevestigd. De lokale horeca pikte daar een graantje van mee en er kwam een bloeiperiode voor het dorp. Na het faillissement van de pioniers werd in 1913 de Luchtvaartafdeeling der Koninklijke Landmacht (LVA) opgericht. Soesterberg werd daarmee de bakermat van de luchtvaart in Nederland. Er kwam nieuwe en meer werkgelegenheid, niet alleen vliegers vestigden zich in Soesterberg maar ook technici, grondpersoneel, burgerpersoneel en toeleveringsbedrijven. Hiermee werd de basis gelegd voor een snellere groei van het dorp, van ca. 400 inwoners rond 1900 tot ruim 6.000 tijdens de laatste eeuwwisseling. De vliegfeesten en open luchtmachtdagen werden zeer druk bezocht. Trekpleister was het aan de vliegbasis gelegen theehuis Soesterdal, tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers afgebroken.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt de vliegbasis Soesterberg aangemerkt als NAVO-basis en vanaf 1954 worden hier Amerikanen gestationeerd (in Camp New Amsterdam). Na de val van de Berlijnse muur in 1989 neemt de dreiging van de Koude Oorlog af en in 1994 vertrekken de Amerikanen uit Soesterberg. Later zijn op de vliegbasis nog helikopters gestationeerd geweest tot de uiteindelijke sluiting in 2008. In het zelfde jaar verloor ook Kamp van Zeist zijn militaire functie.

Het wordt stil in het dorp, de groei stagneert. Door de steeds strengere eisen aan de vliegbasis wat betreft geluidhinder hebben de ontwikkelingen jaren lang stil gelegen. Vanuit een masterplan wordt nu gewerkt aan het inhalen van de opgelopen achterstand. Er komen nieuwe wijken. Een van de nieuwe trekpleisters is het Nationaal Militair Museum, gevestigd op de voormalige vliegbasis: